مدیریت نادرست منابع آبی و گرمایش زمین؛ ۲ تیغ بحران خشکسالی ایران

رئیس پژوهشکده اقلیم‌شناسی، گفت: افزایش دمای هوا و مدیریت نادرست منابع آبی عامل اصلی تشدید خشکسالی در ایران است.به گزارس مهر، ابراهیم اسعدی‌اسکویی؛ اظهار داشت: آنچه امروز بیش‌ترین تأثیر را بر تشدید خشکسالی‌‌ها گذاشته، افزایش دمای هوا و تغییرات حرارتی است. دمای کشور در چند دهه اخیر بیش از یک تا ۱٫۲ درجه سانتی‌گراد افزایش […]

رئیس پژوهشکده اقلیم‌شناسی، گفت: افزایش دمای هوا و مدیریت نادرست منابع آبی عامل اصلی تشدید خشکسالی در ایران است.به گزارس مهر، ابراهیم اسعدی‌اسکویی؛ اظهار داشت: آنچه امروز بیش‌ترین تأثیر را بر تشدید خشکسالی‌‌ها گذاشته، افزایش دمای هوا و تغییرات حرارتی است. دمای کشور در چند دهه اخیر بیش از یک تا ۱٫۲ درجه سانتی‌گراد افزایش یافته که این افزایش سبب تشدید تبخیر، کاهش رطوبت خاک و در نتیجه افزایش اثرات خشکسالی شده است. وی افزود: اثرات گرما زمانی خطرناک‌تر می‌شود که با مصرف بی‌رویه منابع آبی همراه شود. متأسفانه در کنار تغییرات اقلیمی، اشتباهات مدیریتی در زمینه حفر بی‌رویه چاه‌ها، برداشت بیش از حد از منابع زیرزمینی و توسعه نادرست کشاورزی نیز این شرایط را تشدید کرده است. رئیس پژوهشکده اقلیم‌شناسی، و تغییر اقلیم، ادامه داد: از منظر هواشناسی، مهم‌‌ترین عامل در وضعیت کنونی، افزایش دما و نه صرفاً کم‌بارشی است. در سال‌هایی مانند ۱۳۹۸، کشور بارش‌های نسبتاً خوبی را تجربه کرد، اما در سال‌های اخیر روند کاهش نسبی بارش در کنار افزایش گرما، فشار مضاعفی بر منابع آبی وارد کرده است. وی گفت: ایران به‌طور تاریخی کشوری خشک بوده است؛ میانگین بارش سالانه در کشور حدود ۲۴۰ تا ۲۵۰ میلی‌متر است، در حالی که میانگین جهانی بارش حدود ۸۰۰ میلی‌متر است. بنابراین، همواره نیاز به مدیریت دقیق منابع آب وجود داشته اما متأسفانه در سال‌های اخیر این مدیریت کمتر بر مبنای کارشناسی پیش رفته است. اسعدی‌اسکویی؛ با اشاره به لزوم بازنگری در شیوه‌های مدیریتی منابع آب، افزود: مدیریت رودخانه‌ها در کشور گاه به صورت سلیقه‌ای انجام می‌شود. به جای آنکه رودخانه به‌عنوان یک موجود زنده و یکپارچه مدیریت شود، هر استان یا شهرستان سعی کرده سهم خود را جداگانه برداشت کند که این امر موجب برهم‌خوردن تعادل طبیعی منابع آبی شده است. وی گفت: در کنار این مسئله، توسعه فناوری‌های پمپاژ و حفاری بدون ضابطه موجب برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی شده است. با دسترسی آسان به ماشین‌آلات سنگین و پمپ‌های قوی، بسیاری از کشاورزان و بهره‌برداران تصور کردند می‌توانند بدون محدودیت از منابع برداشت کنند، در حالی که اقلیم کشور چنین ظرفیتی ندارد. رئیس پژوهشکده اقلیم‌شناسی، تصریح کرد: در گذشته ایرانیان با استفاده از قنات‌‌ها و بهره‌برداری اصولی از آب‌های زیرزمینی، متناسب با اقلیم خشک کشور عمل می‌کردند. اما در دهه‌های اخیر، با فراموشی این الگوهای بومی و افزایش بهره‌برداری مکانیزه، فشار سنگینی بر منابع محدود آب کشور وارد شده است. وی افزود: هرچند اقلیم ایران همواره خشک بوده و نوسانات بارشی بخشی طبیعی از آن است، اما مجموعه‌ای از عوامل شامل تغییرات اقلیمی، افزایش دمای هوا، مصرف بی‌رویه منابع، و مدیریت ناصحیح باعث شده وضعیت خشکسالی در سال‌های اخیر شدت بیشتری پیدا کند. اسعدی‌اسکویی؛ تأکید کرد: برای مقابله با پیامدهای تغییر اقلیم و خشکسالی، لازم است سیاست‌های مدیریت منابع آب، کشاورزی و توسعه سرزمینی بر پایه علم، داده‌های اقلیمی و تجارب بومی بازنگری شود تا از آسیب‌های بیشتر به منابع حیاتی کشور جلوگیری گردد. اسعدی‌اسکویی؛ خاطرنشان کرد: آنچه امروز در ایران و بسیاری از مناطق دیگر جهان تجربه می‌شود، نتیجه مستقیم همان روند افزایشی دما و تغییرات اقلیمی است که از حدود یک‌ونیم قرن پیش آغاز شد و اکنون به مرحله‌ای رسیده که اثرات آن در زندگی روزمره، منابع طبیعی، کشاورزی و سلامت جوامع انسانی به‌وضوح دیده می‌شود. رئیس پژوهشکده اقلیم‌شناسی و تغییر اقلیم، با بیان اینکه ایران کشوری پهناور با اقلیم‌های گوناگون و ظرفیت‌های طبیعی متنوع است، اظهار کرد: مجموعه‌ای از اقدامات نادرست در سال‌های گذشته موجب شده که آثار تغییر اقلیم در کشور تشدید شود. وی افزود: البته باید توجه داشت که تغییر اقلیم پدیده‌ای جهانی است و صرفاً به دلیل اتفاقات داخلی ایران رخ نداده است. از آغاز عصر صنعتی و مصرف گسترده سوخت‌های فسیلی در جهان، انسان با تغییر ترکیب شیمیایی جو و استفاده بی‌رویه از منابع طبیعی، زمینه گرمایش زمین را فراهم کرده است. در این میان، ایران نیز مانند سایر کشور‌ها سهمی در این روند جهانی داشته است. اسعدی‌اسکویی؛ گفت: با این حال، آنچه در ایران شدت تغییرات اقلیمی را افزایش داده، تصمیم‌های نادرست مدیریتی و بهره‌برداری‌های ناپایدار از منابع طبیعی است. به‌عنوان مثال، کشت محصولاتی که با شرایط اقلیمی مناطق مختلف کشور سازگار نیستند مانند برنج‌کاری در مناطق خشک یا توسعه بی‌رویه باغات در مناطق کم‌آب موجب فشار مضاعف بر منابع آبی و خاکی شده است. وی افزود: در کنار این موارد، حفر گسترده چاه‌های آب بدون ضابطه و برداشت‌های بی‌حساب از منابع زیرزمینی نیز از عواملی است که توان اقلیمی کشور را کاهش داده است. اقلیم ایران ذاتاً خشک و شکننده بوده و اکنون با ترکیب تغییر اقلیم جهانی و مدیریت نادرست داخلی، به اقلیمی خشک‌تر و ضعیف‌تر تبدیل شده است. اسعدی‌اسکویی؛ با بیان اینکه تغییر اقلیم، پیچیدگی‌های تازه‌ای به وضعیت آب و هوایی ایران افزوده است، گفت: بیش‌ترین راه برون‌رفت از مشکلات فعلی، مدیریت درست منابع آب روی زمین و جلوگیری از اتلاف آن است. برنامه‌ریزی صحیح برای استفاده از منابع آبی باقیمانده، کلید مقابله با خشکسالی و اثرات گرمایش زمین در کشور است. وی افزود: اقدامات مقطعی و تجربی مانند بارورسازی ابر‌ها یا دستکاری جو، تنها روند مواجهه با بحران‌ها را به تأخیر می‌اندازد و مشکلات انباشته شده را افزایش می‌دهد. پرداختن به چنین روش‌هایی نمی‌تواند جایگزین مدیریت اصولی و علمی منابع آب باشد. رئیس پژوهشکده اقلیم‌شناسی، در پایان خاطرنشان کرد: مدیریت پایدار و علمی منابع آب، همگام با شناخت دقیق اقلیم و شرایط محلی، بهترین و واقعی‌‌ترین راهکار برای کاهش اثرات خشکسالی و تغییر اقلیم در ایران است و تضمین‌کننده امنیت منابع آبی و کشاورزی کشور خواهد بود.