انحصار و نبود رقابت ارکان عقب‌ماندگی در صنعت خودروی داخل

مهدی قره‌داغلی -در حالی که صنعت خودروسازی در بسیاری از کشورهای جهان، با شتابی چشمگیر در مسیر نوآوری، بهبود کیفیت و کاهش قیمت‌ها حرکت می‌کند؛ در ایران به نظر می‌رسد رقابت در این صنعت به مفهومی فراموش‌شده بدل شده است. نبود فضای رقابتی واقعی، موجب شده خودروسازان داخلی احساس خطر نکنند و انگیزه‌ای برای ارتقای کیفیت محصولات و خدمات پس از فروش نداشته باشند. به گزارش مناقصه‌مزایده، حمایت‌های گسترده دولتی از خودروسازان که در ابتدا با هدف تقویت تولید داخلی آغاز شد، در عمل به وابستگی مزمن منجر شده است. این حمایت‌ها نه‌تنها مانع ورشکستگی شرکت‌های ناکارآمد نشده، بلکه عملاً انگیزه اصلاح ساختار، کاهش هزینه و بهبود کیفیت را نیز از بین برده است. بررسی‌‌ها نشان می‌دهد سهم دو شرکت بزرگ خودروسازی کشور از بازار داخلی، همچنان بیش از ۹۰ درصد است؛ وضعیتی که باعث شکل‌گیری نوعی انحصار طبیعی در صنعت خودرو شده است. در چنین شرایطی، مشتری نه قدرت انتخاب واقعی دارد و نه امکان اعتراض مؤثر به کیفیت پایین یا قیمت بالا. کارشناسان این حوزه معتقدند که تا وقتی خودروسازان مطمئن هستند که در هر شرایطی فروش دارند، دیگر نیازی به بهبود محصول یا کاهش هزینه نمی‌بینند. در واقع، نبود رقیب مساوی است با نبود ترس از دست ‌دادن بازار است که نشانه‌های آن را می‌توان در آمار بالای شکایات مردمی از کیفیت خودروهای داخلی و خدمات پس از فروش خودرو دید که بسیاری از مشتریان از تأخیر در تحویل، نبود قطعات یدکی و افزایش بی‌ضابطه قیمت‌ها گلایه دارند. از سوی دیگر، محدودیت واردات خودرو و نبود برندهای خارجی در بازار، فضای رقابتی را به‌شدت تضعیف کرده است. اگر واردات با شرایط منطقی آزاد شود، حتی در حد محدود، می‌تواند نقش محرک مؤثری در افزایش کیفیت و پاسخگویی خودروسازان داخلی داشته باشد. تا زمانی که ساختار صنعت خودرو از انحصار خارج نشود و رقابت واقعی شکل نگیرد، امیدی به بهبود کیفیت و رضایت مصرف‌کننده وجود نخواهد داشت. خودروسازان ایرانی سال‌هاست پشت دیوارهای بلند حمایت دولتی پنهان شده‌اند. اما تداوم این وضعیت، نه‌تنها موجب عقب‌ماندگی صنعت خودرو از فناوری جهانی می‌شود، بلکه اعتماد عمومی را نیز بیش از پیش تضعیف می‌کند. شاید زمان آن رسیده باشد که بازار خودرو، طعم واقعی رقابت را بچشد.

خودروسازان ما هیچگاه در رقابت احساس خطر نکرده‌اند

رضا علیزاده؛ رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس، با بیان اینکه خودروسازان ما هیچگاه احساس خطر نکرده‌اند، گفت: در صنعت و تولیدی که رقابت نباشد؛ موفقیت و پیشرفت حاصل نمی‌شود. رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس، گفت: همه این را قبول داریم که خودرو‌های ما قابل رقابت با خودرو‌های خارجی نیست. علت این موضوع این است که به صنعت خودرو فرصت رقابت نداده‌ایم. وی افزود: سال‌‌ها به اسم حمایت از خودروسازان داخلی بازار انحصاری برایشان فراهم کرده و سعی کردیم هر چه خواستند تولید کنند و به هر قیمتی که دلشان خواست به مردم بفروشند. علیزاده؛ با بیان اینکه خودروسازان ما احساس خطر نکرده‌اند (و این یک اشکال اساسی است)، تأکید کرد: در صنعت و تولیدی که رقابت نباشد موفقیت و پیشرفت حاصل نمی‌شود. ما فکر کرده‌ایم حمایت از تولیدکننده یعنی اینکه بازارش را فراهم و قیمتش را تعیین کنیم. رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس، گفت: امیدواریم در ادامه با حذف قیمت‌گذاری دستوری و آزاد کردن بازار رقابت، به سمت رقابتی شدن و بهتر شدن کیفیت خودرو‌‌ها برویم. این درحالیست که اکبر رنجبرزاده؛ دیگر عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، درخصوص نحوه قیمت‌گذاری خودروهای داخلی، با بیان اینکه مراجع قیمت‌گذاری خودرو باید سیاستی برابر و عادلانه را در رابطه با قیمت‌گذاری خودروهای داخلی و مونتاژی اتخاذ کنند، اظهار داشت: سازمان حمایت نباید دست خودروسازان خصوصی را در تعیین قیمت محصولات مونتاژی باز گذاشته و خودروسازان داخلی را تحت فشار قیمت‌گذاری دستوری قرار دهد، چراکه سیاست‌های ناعادلانه در قیمت‌گذاری خودرو خسارات بسیاری را به خودروسازان داخلی که تحت نظارت شدید دولت هستند، وارد خواهد کرد. وی با تأکید بر اینکه دولت در شرایط تحریمی باید بر تقویت تولیدات داخل متمرکز شود، افزود: از آنجایی که بهای مواد اولیه، ماشین‌آلات و قطعات وارداتی تحت‌تأثیر تحریم‌ها افزایش پیدا می‌کند، دولت باید با ایجاد مسیر تنفس برای خودروسازان داخلی به حل مشکلات آن‌ها در شرایط تحریمی کمک کند. وی خاطرنشان کرد: اگر خودروسازان داخلی تحت فشار سیاست‌های دستوری و انقباضی قرار بگیرند به واسطه خسارت‌های ناشی از زیان‌های انباشته روزانه، ماهانه و سالانه زمین‌گیر شده و بدون ایجاد تنفس با مشکلات جدی مواجه خواهد شد. عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، تأکید کرد: اگر می‌خواهیم خطوط تولید و کیفیت خودروهای داخلی متناسب با شرایط روز دنیا باشد و انتظارات جامعه را برآورده کند، باید خودروسازان در موضوع قیمت‌گذاری نیز مورد حمایت قرار بگیرند.