هوش تجاری دروازه آینده‌نگری در مدیریت شهری و کاهش آسیب‌پذیری در بلایای طبیعی  

محمد قره‌داغلی – در سال‌های اخیر، توسعه فناوری‌های نوین از جمله هوش تجاری (Business Intelligence)، تحولی چشمگیر در حوزه مدیریت شهری و پیش‌بینی بحران‌ها به‌ویژه زلزله ایجاد کرده است. مدیران شهری در شهرهای بزرگ کشور با بهره‌گیری از داده‌های گسترده شهری و تحلیل‌های هوشمند، در تلاش‌اند تا تصمیم‌هایی دقیق‌تر، سریع‌تر و آینده‌نگرانه‌تر اتخاذ کنند. به گزارش مناقصه‌مزایده، به گفته کارشناسان، هوش تجاری ابزاری است که با جمع‌آوری، تحلیل و تصویرسازی داده‌ها، به مدیران شهری کمک می‌کند تا الگوهای پنهان در رفتار زیرساخت‌ها، تراکم جمعیت و آسیب‌پذیری مناطق شهری را شناسایی کنند. این اطلاعات، نقشی کلیدی در پیشگیری از خسارات ناشی از بلایای طبیعی به‌ویژه زلزله دارد. در همین راستا، برخی شهرداری‌های کشور در حال توسعه داشبوردهای هوش تجاری شهری هستند که داده‌های لرزه‌نگاری، وضعیت ساختمان‌ها، تراکم جمعیت و مسیرهای امدادرسانی را در یک محیط تحلیلی یکپارچه نمایش می‌دهد. هدف از این طرح‌ها، ارتقای آینده‌نگری مدیریتی و کاهش آسیب‌های انسانی و اقتصادی در مواقع بحران است. کارشناسان معتقدند که ترکیب هوش تجاری با فناوری‌های نوین مانند هوش‌مصنوعی و اینترنت‌اشیاء (IoT) می‌تواند انقلابی در مدیریت بحران‌ها ایجاد کند؛ چرا که با اتصال حسگرهای لرزه‌ای و داده‌های لحظه‌ای به سامانه‌های هوشمند، هشدارهای دقیق و فوری به شهروندان و نیروهای امدادی ارسال خواهد شد. هوش تجاری، به‌عنوان مغز متفکر شهرهای آینده، می‌تواند با تحلیل هوشمند داده‌ها، مسیر تازه‌ای برای پیش‌بینی زلزله، مدیریت ریسک و افزایش تاب‌آوری شهری ترسیم کند؛ مسیری که هرچند در آغاز راه است، اما نویدبخش شهری ایمن‌تر و آینده‌ای هوشمندتر خواهد بود. در این باره سید محسن طباطبایی‌مزدآبادی؛ دبیرکل انجمن علمی اقتصاد شهری ایران، با تأکید بر نقش هوش تجاری در آینده‌نگری مدیریت شهری و پیش‌بینی زلزله اظهار کرد: در عصر کنونی که شهر‌ها با رشد سریع جمعیت، گسترش زیرساخت‌‌ها و افزایش خطرات طبیعی مواجه‌اند، هوش تجاری (Business Intelligence) به‌عنوان ابزاری کلیدی برای تصمیم‌گیری مبتنی بر داده و آینده‌نگری شهری مطرح شده است. وی افزود: این فناوری با تحلیل کلان‌داده‌های شهری، اقتصادی و زیست‌محیطی، به مدیران شهری امکان می‌دهد تصمیماتی آگاهانه‌تر، سریع‌تر و کارآمدتر اتخاذ کنند. در بسیاری از کشور‌ها از جمله ژاپن، کره جنوبی، ایتالیا، ترکیه و هلند، هوش تجاری به‌عنوان زیربنای اصلی مدیریت شهرهای هوشمند به‌کار گرفته می‌شود. طباطبایی‌مزدآبادی؛ گفت: هوش تجاری علاوه بر مدیریت عمومی شهر، در حوزه آینده‌نگری بلایای طبیعی و زلزله نیز نقش چشمگیری دارد. کشورهایی مانند ژاپن، چین، نیوزیلند و ترکیه با بهره‌گیری از سامانه‌های هوش تجاری توانسته‌اند داده‌های لرزه‌نگاری، ساختار زمین، مقاومت ساختمان‌‌ها و تراکم جمعیت را در قالب داشبوردهای هوشمند تحلیل کنند. عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، افزود: استفاده از هوش تجاری در آینده‌نگری زلزله و مدیریت شهری مزایای متعددی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به افزایش سرعت واکنش اضطراری، کاهش خسارات مالی و جانی، بهبود برنامه‌ریزی عمرانی و ارتقای هماهنگی بین سازمان‌های شهری و امدادی اشاره کرد. طباطبایی‌مزدآبادی؛ گفت: تحلیل داده‌ها به مهندسان و مدیران کمک می‌کند تا مناطق پرخطر را شناسایی کرده و در پروژه‌های بازسازی یا توسعه شهری اولویت‌بندی دقیق‌تری انجام دهند. در مقابل، اگر از فناوری‌های هوش تجاری استفاده نشود، شهر‌ها با چالش‌هایی چون تصمیم‌گیری دیرهنگام، فقدان هماهنگی میان نهادها، اتلاف منابع مالی و افزایش خسارات ناشی از حوادث غیرمنتظره روبه‌رو خواهند شد. وی عنوان کرد: نبود سیستم‌های داده‌محور باعث می‌شود تصمیم‌‌ها صرفاً براساس تجربه یا حدس اتخاذ شوند، در حالی‌که داده‌های هوش تجاری تصویری علمی و واقع‌گرایانه از وضعیت شهری و ریسک‌های آینده ارائه می‌دهند. دبیرکل انجمن علمی اقتصاد شهری ایران، ادامه داد: در یک چارچوب کلی، هوش تجاری در آینده‌نگری مدیریت شهری و زلزله را می‌توان در سه مرحله اصلی خلاصه کرد؛ نخست، جمع‌آوری داده‌ها از منابع شهری، زیست‌محیطی و لرزه‌ای؛ دوم، تحلیل و پردازش داده‌ها برای شناسایی الگو‌ها و پیش‌بینی خطرات؛ و سوم، تصمیم‌گیری هوشمند شهری برای افزایش تاب‌آوری و کاهش آسیب‌ها. عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، یادآور شد: مدل مفهومی تأثیر هوش تجاری شامل ورودی داده‌ها، تحلیل و پردازش هوش تجاری، پیش‌بینی و مدل‌سازی سناریوها، تصمیم‌گیری هوشمند شهری و تاب‌آوری، پایداری و کاهش خسارات است و ارتباط میان مراحل کلیدی هوش تجاری و نتایج نهایی در پایداری و ایمنی شهری را نشان می‌دهد. طباطبایی‌مزدآبادی؛ تصریح کرد: ورودی داده‌ها شامل داده‌های لرزه‌ای، زیرساختی، جمعیتی و محیطی است. داده‌ها توسط ابزارهای AI پالایش شده و الگوهای خطر شناسایی می‌شوند و سناریوهای بحران و نقاط آسیب‌پذیر با شبیه‌سازی داده‌ها مشخص می‌شوند. وی ادامه داد: تصمیم‌گیری هوشمند شامل تدوین راهکارهای ایمنی، مدیریت بحران و مسیرهای تخلیه اضطراری بر پایه داده‌ها است و هدف نهایی مدل، افزایش ایمنی و کاهش خسارات مالی و انسانی است. دبیرکل انجمن علمی اقتصاد شهری ایران، در پایان خاطرنشان کرد: در نهایت، هوش تجاری نه‌تنها یک ابزار فناوری، بلکه راهبردی برای ساختن شهرهایی پایدار، امن و هوشمند است. آینده شهر‌ها به میزان استفاده از داده‌های واقعی و تحلیل‌محور وابسته است و هر چه این سیستم‌‌ها پیشرفته‌تر و دقیق‌تر شوند، امنیت و کیفیت زندگی شهروندان نیز افزایش خواهد یافت.