پاییزِ دودی!

علی غلام‌فراهانی – شروع فصل پاییز در کشور ما همچون سکه، دو رو دارد. یک طرف آن زیبا‌ترین بخش طبیعت، خصوصاً درختان است و طرف دیگر آن آسمان خاکستری، دود و گرد و غبار است! دهه‌ها از زمانی که پاییز با آن درختان هزار رنگ در کلانشهر‌ها خودنمایی می‌کرد، گذشته است. برای دیدن این صحنه‌ها […]

علی غلام‌فراهانی – شروع فصل پاییز در کشور ما همچون سکه، دو رو دارد. یک طرف آن زیبا‌ترین بخش طبیعت، خصوصاً درختان است و طرف دیگر آن آسمان خاکستری، دود و گرد و غبار است! دهه‌ها از زمانی که پاییز با آن درختان هزار رنگ در کلانشهر‌ها خودنمایی می‌کرد، گذشته است. برای دیدن این صحنه‌ها باید صد‌ها کیلومتر راه را طی کنی تا در میان جنگل‌ها زیبایی را ببینی. در دومین فصل پاییز هستیم و روزی نیست که سازمان هواشناسی برای گروه‌های سنی حساس در کلانشهر‌ها اطلاعیه ندهد. در واقع پاییز نشانه آغاز فصلی است که در آن وارونگی دما، سوخت‌های فسیلی، ترافیک و سکون هوا دست‌به‌دست هم می‌دهند تا تنفس در شهر‌ها به یک چالش همگانی بدل شود. در ماه‌های سرد، کاهش دما و پایداری جو باعث تشدید پدیده وارونگی دما می‌شود؛ در این شرایط آلاینده‌ها در سطح زمین محبوس می‌مانند و کاهش وزش باد نیز مانع پراکندگی آن‌ها می‌شود، به‌طوری که مسیر خروج آلاینده‌ها به لایه‌های بالاتر بسته شده و هوا در سطح زمین به‌شدت آلوده می‌شود. در واقع با فرارسیدن فصل پاییز، اگرچه بسیاری از شهروندان در انتظار باران و هوای تازه هستند، اما تجربه سال‌های گذشته بار دیگر تكرار شده و هوای تهران و دیگر كلانشهرهای ایران در شرایط «ناسالم برای گروه‌های حساس» قرار گرفته است؛ شرایطی كه به گفته كارشناسان، برخلاف تصور عمومی، نه‌تنها طبیعی نیست، بلكه محصول مستقیم عوامل انسان‌ساز، تصمیم‌گیری‌های ناقص و اجرای ناكامل قوانین زیست‌محیطی است. دیگر حتی خبری از باران هم نیست! تنها پدیده‌ای که می‌توانست کمی از آلودگی هوا بکاهد. سازمان آبفای تهران اعلام کرده که متوسط بارش در پایتخت کمتر از یک میلی‌متر است! آلودگی هوای تهران و سایر كلانشهر‌ها در پاییز امسال نیز نشان داد كه بدون تغییر جدی در شیوه‌های مدیریتی و رفتارهای مصرفی، نمی‌توان انتظار هوایی سالم و پایدار داشت. آنچه امروز به شكل «وارونگی دما» یا «پایداری جوی» بروز پیدا می‌كند، بخشی از نتایج انباشت‌شده سال‌‌ها بی‌توجهی به محیط‌زیست، شهرسازی بی‌برنامه و مصرف بی‌رویه سوخت است. در نهایت، شهروندان، رسانه‌ها، دستگاه‌های اجرایی و سیاست‌گذاران، همه در قبال هوای آلوده مسئولند و تنها با مشاركت جمعی و اجرای كامل قوانین زیست‌محیطی، می‌توان از زمستان خاكستری و خطرناك پیش‌رو جلوگیری كرد. وضعیت آلودگی هوا از دهه ۷۰ در کشور نگران‌کننده‌تر شده است. هرچند اقداماتی برای مبارزه با آلودگی هوا از جمله ارتقای سوخت و استاندارد خودرو‌ها انجام شده، اما سرعت انجام این اقدامات به‌ویژه در پاییز و زمستان متناسب با سرعت انتشار آلودگی‌‌ها نبوده است. طی هشت سالی که از تصویب و ابلاغ قانون هوای ‌پاک می‌گذرد، انتقادات زیادی به عملکرد دستگاه‌های مختلف در اجرای مواد این قانون همچنین سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌عنوان ناظر بر اجرای این قانون شده است؛ از مخالفت شورای شهر تهران با نصب فیلتر جاذب دوده روی اتوبوس‌‌ها و به تعویق انداختن ارتقای استاندارد خودرو‌ها توسط خودروسازان تا سرعت ‌پایین نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی و ابطال آیین‌نامه ماده۸ قانون هوای پاک که درباره سن فرسودگی انواع وسایل نقلیه همگی در آلودگی هوا و تشدید آن به‌ویژه در کلانشهر تهران مؤثر بوده‌اند.

پیگیری هوای پاک توسط سازمان محیط‌زیست

شینا انصاری؛ معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور نیز، در حاشیه مراسم روز ملی محیط‌بان در جمع خبرنگاران، اظهار کرد: ما براساس قانون هوای پاک به‌عنوان مهم‌‌ترین سند بالادستی در حوزه آلودگی هوا پیگیری‌هایی را انجام دادیم. سال گذشته در کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا یکی از جلسات اختصاص پیدا کرده بود به کلانشهر مشهد و براساس فهرست انتشار صنایع آلاینده و اینکه منابع متحرک در این کلانشهر سهم بیشتری را در انتشار آلودگی دارند، مصوباتی را داشتیم. بحث ارتقای کیفیت سوخت به‌عنوان یکی از محورها، اسقاط ناوگان فرسوده و توسعه حمل‌ونقل پاک از مهم‌ترین محورهایی است که آن‌ را هم در سطح ملی و هم به صورت ویژه نیز دنبال می‌کنیم. یکی از درخواست‌های اصلی سازمان حفاظت محیط‌زیست، کاهش استفاده از این نوع سوخت‌‌ها و در صورت نیاز، استفاده از مازوت کم گوگرد است تا آلودگی هوا کاهش یابد.