ادغام بانکها آخرین حربه بانک مرکزی برای مهار غول پولی

ادغام بانکها آخرین حربه بانک مرکزی برای مهار غول پولی مسعود طاهری-ادغام بانک‌ها، آخرین تیر بانک مرکزی برای جمع کردن اقتصادی ضعیف با نهادهای مالی زیاد است؛ تلاشی که شاید بتواند تا پایان دولت آینده سروسامانی به وضعیت موجود بدهد. این که در شرایط فعلی اقتصاد ما چقدر بانک و مؤسسه مالی و اعتباری می‌توانند […]

ادغام بانکها آخرین حربه بانک مرکزی برای مهار غول پولی

مسعود طاهری-ادغام بانک‌ها، آخرین تیر بانک مرکزی برای جمع کردن اقتصادی ضعیف با نهادهای مالی زیاد است؛ تلاشی که شاید بتواند تا پایان دولت آینده سروسامانی به وضعیت موجود بدهد.

این که در شرایط فعلی اقتصاد ما چقدر بانک و مؤسسه مالی و اعتباری می‌توانند کارگشا باشند، سؤالی است که سال‌ها تنها با یک جواب مواجه شده است: «پذیرش»!

سال‌های سال است که اقتصاد رو به افول ما با ازدیاد بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری مواجه هستند و این اتفاق در حالی است که اقتصاد ما ظرفیت این همه ازدیاد بانک و مؤسسات مالی و اعتباری را ندارد. مدعای این حرف نیز صف کشیدن مردم برای بازپرداخت پولشان مقابل ساختمان بانک مرکزی است.

پدیده‌ای که مقصر اصلی‌‌اش کسانی هستند که با تصویب قوانینی توانستند دست افراد بسیاری را برای بانک زدن باز کنند و حالا بانک مرکزی مانده است و سپرده‌گذارانی که همگی با انبوهی آرزو، پول خود را به مؤسسات مالی و اعتباری سپرده بودند.

هفته گذشته بانک مرکزی مؤسسه مالی و اعتباری حافظ را هم به لیست مؤسسات مالی و اعتباری غیرمجاز اضافه کرد تا شاید سپرده‌داران گذرشان برای آینده‌ای روشن به سمت این مؤسسه نیفتد!

حال با این درمان‌های موقت، رییس کل بانک مرکزی نسخه شفا بخش خود را اعلام کرد: «ادغام بانک‌ها». مسأله‌ای که با واکنش‌های زیادی میان اهالی اقتصاد مواجه شد و موافقانش آن را تنها راه سروسامان دادن به وضعی بانک‌ها می‌دانند و مخالفانش آن را اضافه کردن دردسری به دردسرهای قبلی.

در واقع ادغام تعاونی‌های اعتباری یا مؤسسات مالی غیرمجاز در مؤسسات و بانک‌های مجاز، سیاستی است که طی سال‌های گذشته و در جریان ساماندهی بازار غیرمتشکل پولی و کنترل فعالیت مؤسسات غیرمجاز در دستور کار بانک مرکزی قرار داشته و به دنبال آن مؤسساتی موفق به دریافت مجوز شده‌اند که مجموعه‌ای از تعاونی‌های غیرمجاز تحت فعالیت آنها قرار گرفته‌اند و این روند همچنان ادامه دارد.

در حالی اکنون حدود ۳۵ بانک و مؤسسه اعتباری مجاز در حال فعالیت هستند که چندی پیش در اظهارات مقامات بانکی اشاره‌ای به این شده بود که امکان ادغام بانک‌ها و مؤسسات مجاز وجود خواهد داشت؛ این موضوع گرچه تاکنون عملیاتی نشده، اما چندی است که مخاطبان شبکه بانکی با اخباری درباره ادغام بانک‌های بزرگ و کوچک مواجه شدند که به‌طور طبیعی آنها را درباره سرانجام منابع و سپرده‌هایشان نگران کرده است.

آنطور که رییس‌کل بانک مرکزی عنوان کرده تصمیم برای ادغام در درجه اول بر عهده سهامداران خود بانک‌ها قرار دارد ولی در مسیری که بانک مرکزی برای استاندارد‌سازی صورت‌های مالی بانک‌ها در پیش گرفته این موضوع وجود داشته و خود سهامداران نیز ممکن است از آن استقبال کنند. وقتی بانک‌ها با یکدیگر ادغام می‌شوند، صرفه‌جویی قابل‌توجهی برای آنها به همراه خواهد داشت، چراکه قیمت تمام شده و هزینه خدمات آنها کاهش می‌یابد. از سوی دیگر برخی از هزینه‌های دیگر از جمله هزینه‌های مربوط به شعب کاهش می‌یابد؛ چرا که وقتی دو بانک با یکدیگر ادغام می‌شوند، دیگر دلیلی برای وجود دو شعبه از آن در یک خیابان وجود ندارد. در این حالت می‌توانند یکی از شعب را تعطیل و آن را در جای دیگری توسعه دهند.

در همین ارتباط، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با مطرح کردن این موضوع که ادغام بانک‌ها در شرایط فعلی بی‌فایده است، گفته: در یک آمار غیررسمی هم اکنون ۱۳۰ هزار میلیارد تومان دارایی با دستور قضایی به حالت بلوکه و غیرقابل استفاده درآمده است.

معصومه آقاپورعلیشاهی با بیان این‌که در شرایط فعلی مطرح کردن مباحثی مانند ادغام بانک‌های دولتی به هیچ عنوان برای سیستم بانکی راه‌گشا نیست، می‌گوید: امروز بانک‌ها در لبه پرتگاه قرار دارند و به‌کار‌گیری روش‌هایی مانند ادغام که متکی بر تغییر ساختار بانک‌هاست نمی‌تواند در کوتاه مدت به عنوان علاجی برای مشکلات پیچیده ساختار بانکی کشور تلقی شود. امروز بانک‌های خصوصی به دلیل این‌که برخی از این بانک‌ها بیش از سرمایه‌شان، اعتبار پرداخت کرده‌اند و از مطالبات مشکوک‌الوصول بالایی برخوردارند به لحاظ کارشناسی آمادگی لازم برای ادغام ندارند و امروز بدهی چند ده‌هزار میلیاردی دولت به بانک‌ها، بالا بودن میزان مطالبات مشکوک‌الوصول، مسأله دارایی‌های ثابت، مصادره اموال مشتریان و معضل دارایی‌های سمی از مهم‌ترین مشکلات سیستم بانکی کشور است، که در صورت عدم رسیدگی به آنها در ۱۰ ماه آینده احتمال بروز مشکلات دومینووار برای تعداد دیگری از بانک‌ها قابل تصور است.

غلامرضا سلامی یک اقتصاددان نیز که از موافقان ادغام بانک‌ها است، با بیان این که ادغام و انحلال دو راه موجود و پیش‌روی بانک‌ها و مؤسسات ورشکسته است، گفته: طبیعتاً در شرایطی که انحلال لطمات بالایی دارد، شیوه‌ ادغام بانک ضعیف با بانک قوی چاره‌ساز است و می‌توان از این شیوه برای نجات دادن بانک ضعیف استفاده کرد به شرطی که این ادغام مدبرانه انجام شود و اگر ادغام بانک‌ها به صورت تدبیر شده انجام شود، به نفع بانک‌های کشور خواهد بود، ولی اگر دو بانکی که وضعیت بدی دارند با یکدیگر ادغام شوند، وضعیت بد هر دو تشدید خواهد شد و روش ادغام چاره‌ساز نیست. اگر ادغام به این صورت انجام گیرد که یک بانک قابل اصلاح در بانکی که وضعیت خوبی ندارد ادغام شود در آن صورت این ادغام نتایج مناسبی دربرخواهد داشت. به این صورت بانکی که دچار ضعف و سوء‌مدیریت است در بانکی که بهتر اداره می‌شود، ادغام شده و در نتیجه به مرور می‌توان مشکلات بانک اول را هم برطرف کرد.

این اقتصاددان با بیان این‌که ادغام بانک‌ها یکی از شیوه‌های رایج تقویت بانک‌ها در دنیاست، می‌گوید: در هلند، فرانسه و آمریکا بانک‌های بزرگ در یکدیگر ادغام شده‌اند و ماحصل، یک بانک کارآمد بزرگ بوده است که با قدرت اداره امور خود را پیش گرفته است. در واقع تجربه ادغام بانک‌های بزرگ دنیا تجربه‌های موفقی بوده و به تقویت آنها منجر شده است. به‌طور کلی ادغام سبب خواهد شد که رقابت حذف شده یکسری هزینه‌ها کم‌تر می‌شود و مدیریت بهتر به مجموعه دو بانک که در یکدیگر ادغام شده است حاکم می‌شود، ولی تأکید می‌کنم که این ادغام‌‌‌‌ها باید سنجیده و با تدبیر صورت گیرد. این نگرانی از سوی سپرده‌گذاران دو بانک که برای ادغام آنها اقدام می‌شود وجود دارد. ابتدا سپرده‌گذاران بانک قوی‌تر ممکن است نگران باشند که ادغام در یک بانک ضعیف‌تر منابع آنها را به خطر بیندازد و سپرده‌گذاران بانک ضعیف یقین پیدا می‌کنند که بانکی که در آن سپرده‌گذاری کرده‌اند با بحران روبه‌روست. البته واقعیت این است که در آن بانک بحران وجود داشته ولی این بحران عیان نشده و با مطرح شدن موضوع ادغام روشن می‌شود. درباره این مؤسسات و بانک‌ها باید ادغام صورت گیرد. نکته‌ای که درباره این مؤسسات مطرح است که مشتریان این بانک‌ها و مؤسسات اعتباری که حدود بالای ۲۰ درصد دریافت می‌کردند باید می‌دانستند که فقط بانک و مؤسسه‌ای اقدام به پرداخت سود بالای ۲۰ درصد می‌کند که وضعیت خوبی ندارد و نیاز به جذب سپرده داشته تا مشکلات خود را برطرف کند. به نظر من در این زمینه بانک مرکزی خوب عمل نکرده و می‌بایست توضیح می‌داد که این بانک‌ها و مؤسسات اعتباری در چه شرایطی اقدام به پرداخت سودهای بالا می‌کنند

 

حال باید منتظر ماند و دید که آیا آخرین تیر ترکش بانک مرکزی برای مهار غول اصلی‌‌‌‌ترین نهادهای مالی کشور یعنی بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری به هدف می‌نشیند یا همچنان شاهد صف متقاضیان دریافت پول جلوی بانک مرکزی خواهیم بود.