خطر بیماری با مصرف محصولات دستکاری شده ژنتیکی

 

تأثیر محصولات دستکاری شده ژنتیکی باید روی تک تک دستگاه‌های بدن مورد آنالیز قرار گیرد

رییس دانشگاه آزاد اسلامی واحد گلپایگان با بیان این‌که استفاده کردن از محصولات تراریخته به دلیل این‌که هنوز نمی‌توانیم به قطع یقین بگوییم آثار این محصولات بر انسان چیست ریسک محسوب می‌شود، تأکید کرد: واردات محصولات تراریخته با توجه به قضیه انحصار بذر تراریخته‌ها و عدم ورود تکنولوژی باید با احتیاط بسیار بالایی انجام گیرد و خوشبختانه علم اصلاح نژاد و ژنتیک دام در ایران به قدری پیشرفت کرده است که بدون دستکاری‌های ژنتیکی بر روی دام می‌توان پاسخگوی نیاز مردم به گوشت و تخم مرغ بود.

به گزارش سلامت نیوز، حمیدرضا خدایی در پاسخ به این‌که آیا محصولات دامی تراریخته‌ای که به مصرف انسان می‌رسد می‌تواند ایجاد مشکل در فرایند فیزیولوژیک بدن انسان کند؛ گفت: در این مورد بحث‌ها بسیار زیاد است و نه من و نه هیچ کسی دیگری نمی‌تواند پاسخ دقیقی به این سؤال بدهد. چرا؟ به دلیل این‌که مصرف حیوانات تراریخته به عنوان گوشت یا تخم مرغ بحث خیلی قدیمی نیست که روی آن در یک جمعیت آماری زیاد بررسی شده باشد تا ما بدانیم به عنوان مثال می‌تواند باعث بروز ناباروری در انسان شود یا خیر.»

وی درباره خطرات احتمالی مصرف گوشت دامی که از محصولات تراریخته تغذیه کرده است؛ گفت: درسال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷ مطالعات بسیار زیادی روی این موضوع انجام شد که تقریباً ۹۰ درصد مقالات در این رابطه تأیید می‌کنند اگر فرآورده‌های تراریخته را در اختیار دام قرار دهیم و سپس از گوشت آن دام استفاده کنیم هیچ مشکلی از نظر بیماری‌های حاد ایجاد نمی‌کند.

وی افزود: آن ۱۰ درصد باقی مقالات چه می‌گویند؟ آن‌ها می‌گویند در هر صورت به دلیل این‌که وارد گوشت این دام پروتئینی شده که جدید است می‌تواند در انسان به عنوان مصرف کننده، واکنش‌های آلرژیک را ایجاد کند که این هم دور از انتظار نیست چون این دستکاری توسط ما انجام گرفته و در اختیار دام قرار گرفته است لذا ممکن است در برخی از انسان‌ها واکنش‌های آلرژیک ایجاد کند.

این عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد تأکید کرد: چیزهای خطرناک تری داریم که مورد استفاده دام قرار می‌گیرد که می‌تواند با بیماری‌های امروزه ما بیش‌تر سرو کار داشته باشد به عنوان مثال استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در جیره غذایی دام و به‌خصوص طیور و طی نکردن دوره لازم برای دفع آن از بدن می‌تواند در مصرف کننده ایجاد بیماری کند به دلیل این که دوز آنتی‌بیوتیکی که به این ترتیب وارد بدن ما می‌شود دوز درمانی نیست و به مرور در بدن ما ایجاد مقاومت می‌کند و دیگر نمی‌توانیم نسبت به هیچ آنتی بیوتیکی واکنشی نشان دهیم.

خدایی  در پاسخ به این‌که گفته شده مقاومت آنتی‌بیوتیکی با مصرف محصولات تراریخته هم می‌تواند ایجاد شود؛ گفت: بله پروتئینی که از طریق مصرف محصولات تراریخته وارد بدن مصرف‌کنندگان می‌شود و موجب بروز واکنش‌های آلرژیک می‌شود می‌تواند باعث مقاومت آنتی بیوتیکی در بدن مصرف کننده این محصولات شود.

وی درباره تولید دام‌های تراریخته در کشور گفت: در کشورمان دام‌های تراریخته به منظور نیازهای درمانی تولید می‌شوند. تولید دام‌های تراریخته برای مصرف گوشت به چند دلیل مقرون به صرفه نیست. اول این‌که دامپروری، علم اقتصاد است و اگر چیزی به صرفه نباشد آن کار انجام نمی‌شود. دوم فاصله نسلی در دام مثلاً در یک گاو زیاد است اگر بخواهیم یک حیوان تراریخته ایجاد کنیم شاید مجبور شویم که به بلوغ برسد و ۹ ماه دوره حاملگی گاو را نیز طی کنیم که مجموع این‌ها یک رقمی بالا می‌شود اما در حیواناتی که فاصله نسلی کوتاهی دارند مثل طیور و پرنده‌ها شاید مقرون به صرفه باشد.

خدایی در ادامه گفت: در حال حاضر تولید حیوانات تراریخته برای مصارف انسانی جزو سیاست‌های دامپروری کشورمان نیست ولی برای مصارف دارویی و کمک به علم داروسازی دام تراریخته تولید می‌شود. به عنوان مثال در مرکز رویان اصفهان از سال ۸۵ گوسفندی را تولید کردند که در شیر آن هورمون رشد یا فاکتورهای ضد انعقاد وجود دارد که مصارف درمانی دارد.

وی تأکید کرد: خوشبختانه علم اصلاح نژاد و ژنتیک دام در ایران به قدری پیشرفت کرده است که بدون دستکاری‌های ژنتیکی بر روی دام می‌توان پاسخگوی نیاز مردم به گوشت و تخم‌مرغ بود.

این عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد در پاسخ به این‌که با وجود مقالات بسیار درباره محصولات دستکاری شده ژنتیکی چرا می‌گویید کسی نمی‌تواند صراحتاً اعلام کند که محصولات تراریخته قطعاً به آدم ضرر می‌زند یا نمی‌زند؛ گفت: آزمایشات بسیاری بر روی این محصولات انجام شده و مقالات متعددی در این باره وجود دارد ولی نتیجه‌گیری بسیاری از این مقالات سردرگم است یعنی بعضی‌ها پاسخ مثبت گرفته‌اند و برخی پاسخ منفی لذا یک جمع بندی مناسبی از این قضیه هنوز نمی‌توانیم ارایه کنیم.

خدایی، غیرقابل پیش‌بینی بودن تراریخته‌ها را مهم‌ترین مشکل محصولات دستکاری شده ژنتیکی دانست و گفت: با دستکاری‌های ژنتیکی، یک ذرت تراریخته را تولید می‌کنند که مقاوم به آفت باشد که فرآورده‌های پیشین و آفت یک واکنش‌هایی نسبت به این مسأله نشان می‌دهند. ممکن است سال اول این ذرت به آفت و سموم مقاوم باشد ولی بالاخره یک نسلی از آفت می‌آید که نسبت به موجود تراریخته مقاوم می‌شود. این مهم‌ترین عیبی است که محصولات تراریخته می‌توانند داشته باشند. بنابراین اگر همین قضیه را هم بخواهیم درباره حیوانات بررسی کنیم، قطعاً محصولات تراریخته به دلیل این‌که در بیان پروتئین آن حیوان ایجاد اختلال می‌کنند ممکن است در آینده تغییراتی را انجام دهند که همان ماده‌ای که ما انتظار داریم ماده بسیار مفیدی باشد یک ماده بسیار بسیار مضر باشد.

وی تأکید کرد: کسی نمی‌تواند ادعا کند که محصول تراریخته الزاماً موجب بروز سرطان در انسان نمی‌شود، کسی هم نمی‌تواند عکس آن را اثبات کند و بگوید سرطان‌زا است. با دانش فعلی نمی‌توانیم عوارض احتمالی تراریخته‌ها را اعلام کنیم هنوز باید بر روی آن کار کرد چون این علم، علم کهنه‌ای نیست. در علوم پزشکی ما معمولاً رابطه‌ها را به دست می‌آوریم مثلاً می‌گوییم این ماده تراریخته با بروز سرطان رابطه دارد ولی باید بتوانیم توجیه علمی هم برای این قضیه به دست آوریم صرف با به دست آوردن یک رابطه ریاضی نمی‌توانیم نظر قطعی امان را اعلام کنیم.»

خدایی درباره این‌که مصرف محصولات دستکاری شده ژنتیکی به دلیل نامشخص بودن عوارض آن ریسک محسوب می‌شود؛ گفت: استفاده کردن از محصولات تراریخته به دلیل این‌که هنوز نمی‌توانیم به قطع یقین بگوییم آثار این محصولات بر انسان چیست ریسک محسوب می‌شود. شاید این آثار در من ایجاد نشود و در فرزند من ایجاد شود. زمان می‌برد که بگوییم محصولات ترایخته چه تأثیراتی را بر روی مصرف کننده می‌گذارد. شاید اثرات این محصولات بر روی نسل اول بروز نکند و آثار و عوارضش را در نسل دوم نشان دهد. بنابراین یک مقدار اظهار نظر در مورد این محصولات باید با احتیاط باشد.

وی با بیان این‌که اکنون اساس بسیاری از پایان‌نامه‌هایی که در رشته‌های علوم دامی انجام می‌شود بیان ژن است، چون این مسأله بسیار جذاب است، مجدداً تأکید کرد: استفاده از محصولات تراریخته یک ریسک است به خاطر این‌که مجموعه‌ای از علوم باید درباره این محصولات و عوارض آن پاسخ دهند که پزشکی، علوم دامی و صنایع غذایی را شامل می‌شود و ما با یک علم نمی‌توانیم به آن پاسخ دهیم.

وی افزود: جذابیتی که این علم دارد که ما بتوانیم یک سلول را دستکاری کنیم و بتوانیم برنجی را تولید کنیم که نسبت به شوری مقاوم است و بتوانیم با آب و خاک شور آن را پرورش دهیم دورنمای جذابی دارد.

خدایی در واکنش به این‌که در لایحه برنامه ششم توسعه بر تولید و واردات انبوه محصولات تراریخته تأکید شده است این در حالی است که هنوز نتیجه‌گیری قطعی درباره این محصولات نشده است؛ گفت: تولید تراریخته‌ها در دولت گذشته متوقف شد. بسیاری از کشورهای اروپایی اجازه مصرف این محصولات را در کشورشان نمی‌دهند. باید با دید احتیاط و موشکافانه به این قضیه نگاه کرد. ما محققین بسیار خوبی در کشور داریم که می‌توانند بر روی این فرآورده‌ها تحقیق کنند و حداقل بر روی موش آزمایش کنند و پاسخ بگیرند و اظهار نظر کنند. چون موش می‌تواند یک مدل خوبی برای انسان باشد به‌خصوص درباره اثرات تراریخته بر تولید مثل و بروز سرطان.

این عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد درباره آزمایش پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران بر روی ۸۰۰ جوجه یک‌روزه‌ای که به مدت ۴۰ روز از برنج تراریخته تغذیه می‌کردند و عارضه‌ای در آن‌ها مشاهده نشده است؛ گفت: فکر می‌کنم ۴۰ روز برای آزمایش مکفی نباشد. بررسی تراریخته‌ها فقط با اساتید بیوتکنولوژی نمی‌تواند پاسخگو باشد و باید پزشکان، متخصصین شیمی، متخصصین صنایع غذایی هم این محصولات و عوارض آن را بررسی کنند. حتی معتقدم در مورد چنین فرآورده‌هایی به دلیل این‌که ممکن است روی سیستم عصبی انسان تأثیرگذار باشد یک متخصص روانشناس هم باید در این گروه برای بررسی محصولات تراریخته باشد تا تحقیقی دامنه دار، موشکافانه و مدت‌دار انجام دهند.

خدایی گفت:  از نظر اقتصادی خیلی جذاب است که مثلاً با دستکاری ژنتیکی در یک مدت کوتاه به جای تولید یک بره ۳ بره تولید شود و مطمئناً تولیدکننده آن را می‌پسندد.

وی درباره احتمال وابستگی کشور از نظر بذر کشاورزی به شرکت‌های تولیدکننده محصولات تراریخته و از بین رفتن ذخیره ژنتیک گیاهان در کشور؛ گفت: تولید بذر تراریخته یک علم دانش‌بنیان است، قطعاً تکنولوژی آن باید در انحصار شرکت‌های تولیدکننده آن باشد. درمورد از بین رفتن ذخایر ژنتیکی کشورمان، این اتفاق در مورد دام هم افتاده است و الان نژادهای بومی ایرانی دیگر در کشور نداریم. این موضوع باید چند جانبه بررسی شود. البته این به این معنا نیست که ذخایری که داریم پاسخگونیست ما حتی می‌توانیم گاو را صادر کنیم، چون بسیار مرغوب و با تولید بسیار بالایی هستند. اما حفظ ذخیره ژنتیکی کشورمان مهم است و قطعا باید بانک ذخایر ژنتیکی داشته باشیم چون ذخایر ژنتیکی ما در مورد گیاهان به خاک، آب، هوا و آفت آدابته(سازگار) هستند.

وی در توضیح بیش‌تر گفت: به عنوان مثال در سال ۳۵ یک گاو هلشتاین را برای اولین بار وارد ایران می‌کنند که در بندرعباس به محض خروج از کشتی یک کنه نیشش می‌زند و می‌میرد این در حالی بود که همان موقع گاو سیستانی ما ۵ هزار تا کنه روی آن زندگی می‌کرد و مشکلی نداشت چرا که گاو نژاد بومی ما با شرایط کشورمان آدابته شده بود.

خدایی با تأکید بر لزوم برچسب گذاری محصولات تراریخته گفت: این محصولات اگر به مصرف علوم پزشکی برسد هم قابلیت اقتصادی وهم قابلیت کارکردی بالایی دارند اما در مورد مصارف انسانی اصطلاحا یک گیج‌کنندگی در مقالات منتشر شده وجود دارد. خیلی از مقالات معتقدند مصرف این محصولات توسط انسان می‌توانند در انسان تأثیرات سوء بگذارند اما خیلی از مقالات عکس آن را ثابت کرده‌اند. این تأثیر سوء گذاشتن باید ترجمه شود یعنی باید تک‌تک دستگاه‌های بدن مورد آنالیز قرار گیرند و یک کار تیمی اما مدت دار در جامعه وسیع انجام گیرد تا بتوانند درباره مضر بودن یا نبودن اظهار نظر کنند.

 

وی در پایان تأکید کرد: واردات محصولات تراریخته با توجه به قضیه انحصار بذر تراریخته‌ها و عدم ورود تکنولوژی باید با احتیاط بسیار بالایی انجام گیرد مگر این‌که بتوانیم به تکنولوژی آن دسترسی پیدا کنیم.