بیمه، پوششی برای جبران ریسک‌ها در قرارداد-۲ مصطفی خانزادی گرشاسب خزائلی خصوصیت موقتی یا دائمی بودن ریسک امکان کاهش اثر آن: در این حالت بررسی می‌شود که می‌توان ریسک را به یک عامل سوم یا پوشش‌های بیمه‌ای آماده منتقل کرد. پیامدهای ناشی از وقوع ریسک: در این حالت پیامدهایی مانند فسخ یا پرداخت غرامت قرارداد […]
بیمه، پوششی برای جبران ریسک‌ها در قرارداد-۲
مصطفی خانزادی
گرشاسب خزائلی
خصوصیت موقتی یا دائمی بودن ریسک
امکان کاهش اثر آن: در این حالت بررسی می‌شود که می‌توان ریسک را به یک عامل سوم یا پوشش‌های بیمه‌ای آماده منتقل کرد.
پیامدهای ناشی از وقوع ریسک: در این حالت پیامدهایی مانند فسخ یا پرداخت غرامت قرارداد و یا جبران زیان‌های وارده شناسایی می‌شود.
ارزیابی ریسک ها
تجزیه و تحلیل ریسک‌های شناسایی شده مرتبط با محصول پروژه و فرایند پروژه، به منظور برآورد اثرات هر ریسک در مرحله ارزیابی انجام می‌گیرد.
تحلیل ریسک برآورد اثر هر ریسک در سرنوشت پروژه است. هدف از تحلیل ریسک، توصیف ریسک به صورت مقادیر کمی برای تخمین احتمال وقوع و میزان تأثیرگذاری است. این تأثیر می‌تواند مثبت یا منفی باشد، به هرحال کم اهمیت‌‌ترین ریسک‌ها، ریسک‌های با احتمال پایین و تأثیر کم است.
جداول زیر راهنمایی پیشنهادی برای کمی نمودن دو فاکتور احتمال وقوع و میزان تأثیر را می‌دهد. بدیهی است که اعداد داده شده بسته به شرایط پروژه و حجم قرارداد می‌تواند به نحوی دیگر باشد، لذا جداول زیر تنها راهنمایی برای این چگونگی تخصیص بیان کیفی به اعداد کمی است.
شرح
احتمال وقوع
با احتمال درجه بالایی از اطمینان وقوع می‌یابد
خیلی بالا
احتمال زیادی برای وقوع آن پیش‌بینی می‌شود
بالا
احتمال دارد به وقوع بپیوندد
متوسط
احتمال جدی برای وقوع آن نیست
کم
در شرایط خیلی نادر به وقوع می‌پیوندد
خیلی کم
جدول ۳٫ راهنمای برای کمی نمودن میزان تأثیر ریسک ها
ایمنی
کیفیت
هزینه
میزان تأخیر
میزان تأثیر
تلفات انسانی ایجاد می‌کند
عدم توانایی در برآوردن عملکرد
پروژه را زیان ده می‌کند
امکان عدم تکمیل پروژه یا خلع ید توسط کارفرما
بسیار زیاد
منجر به آسیب جسمی
پایین‌تر از انتظار کارفرما
حاشیه سود پروژه را از بین می‌برد
تأخیر بیش از حدود تعیین شده برای جریمه تأخیر
زیاد
خطر ایمنی وجود دارد
پایین‌تر از متوسط صنعت
هزینه‌ها بیش از برآورد می‌گردد
تأخیر پروژه بیش از برآورد قرارداد
نیاز به تعبیه سیستم‌هایی برای افزایش ایمنی است
بالاتر از متوسط صنعت
جبران افزایش با منابع داخلی شرکت ممکن می‌باشد.
تأخیر ایجاد شده با افزایش هزینه و منابع قابل جبران است
ملاحظات خاصی برای ایمنی نیاز ندارد
موارد ناچیزی از شکایت کارفرما گزارش شود.
افزایش هزینه‌ها در حد موارد پیش‌بینی شده احتیاطی
به ندرت احتمال تأخیر از برآورد اولیه وجود دارد
بسیار کم
برای ارزیابی ریسک‌های پروژه روش‌های کمی و کیفی مختلفی وجود دارد. آن چنان که استنانداردPMBOK توصیه می‌کند این مرحله می‌تواند ابتدا با ارزیابی کیفی ریسک‌ها و سپس در صورت نیاز درمورد برخی از با اهمیت‌‌ترین آنها، ارزیابی کمی نیز انجام گیرد.
ارزیابی کیفی ریسک‌ها براساس همان استاندارد با استفاده از تکنیک‌های زیر خواهد بود: احتمال وقوع و تأثیر، ماتریس رتبه‌بندی احتمال وقوع و تأثیر، آزمون فرضیات پروژه، رتبه‌بندی حدود صحت اطلاعات. درنتیجه این مرحله رتبه‌بندی جامع ریسک‌های پروژه به دست آمده و ریسک‌های با اولویت بالاتر برای واکنش سریع‌تر مشخص می‌گردند. با رتبه‌بندی ریسک‌ها تجزیه و تحلیل‌های مورد نیاز بعدی مشخص گشته و حدود کار معین می‌گردد.
ارزیابی کمی ریسک‌ها احتمال وقوع پیامدهای مؤثر بر اهداف پروژه را مشخص می‌سازند. تکنیک‌های متفاوتی در این مرحله معمول است: مصاحبه با متخصصان یا تصمیم‌گیران، تجزیه و تحلیل حساسیت، تجزیه و تحلیل درخت تصمیم گیری، شبیه‌سازی مونت کارلو. که هر یک از این روش‌ها بر حسب خصوصیت آن ریسک خاص و یا محدوده، کار مورد ارزیابی انتخاب می‌گردند. نتایج حاصل از این فرایند در انتها درجه احتمال تحقق هریک از اهداف پروژه، محاسبه و تعیین زمان و هزینه جبرانی در ریسک پروژه، تعیین ریسک‌های اولویت‌دار، تعیین اهداف هزینه، زمان‌بندی یا محدوده پروژه به صورت واقع‌بینانه را مشخص خواهد کرد.
تجزیه و تحلیل کمی معمولاً بعد از تجزیه و تحلیل کیفی و در ادامه آن می‌باشد، با آن‌که به صورت همزمان هم ممکن است انجام گیرد. به هر روی، در غالب پروژه‌ها به علت گستردگی محدوده کارها، حضور عوامل گوناگون در فرایند اجرا و نیز مدت طولانی آنها امکان به کار‌گیری بعضی روش‌ها در مورد تمامی دسته‌های ریسک‌ها نمی‌باشد.
پاسخ ریسک‌ها
فرایند پاسخگویی به ریسک‌ها فرایند انتخاب و تعیین اقدامات لازم برای افزایش فرصت‌‌ها و کاهش تهدیدهای احتمالی در نیل به اهداف پروژه می‌باشد. در این فرایند با توجه به شناخت ریسک‌ها و ارزیابی تأثیر آنها نحوه اقدامات موردی یا کلان برای کنترل اثر ریسک‌ها مشخص می‌گردد.
برای واکنش به انواع ریسک از استراتژی‌های متعددی می‌توان بهره جست، عمده این استراتژی‌‌ها در زیر به گونه‌ای فهرست‌وار شرح داده شده است:
اجتناب
اجتناب ریسک به معنای جلوگیری از وقوع رویدادهای بالقوه مخاطره‌آمیز است که از طریق تغییر در برنامه پروژه عملاً ریسک و شرایط بروز آن محو در نتیجه اهداف پروژه از نتایج احتمالی منفی مصون می‌ماند. تکنیک‌های مختلفی در این استراتژی به‌کار می‌رود مانند کاهش محدوده کاری، کسر فعالیت‌های ریسک بالا حتی در صورت افزایش هزینه‌ها، افزایش منابع و زمان کار و …
انتقال
انتقال واگذاری مالکیت پاسخ به ریسک به شخص ثالث است. وقوع بسیاری از رویدادهای بالقوه مخاطره‌آمیز اجتناب ناپذیر است. بدین لحاظ مجریان پروژه با توجه به شرایط پروژه با توجه به شرایط پروژه و تبعات مالی این رویدادها، مدیریت این ریسک‌ها را به شخص ثالث واگذار می‌کنند. انواع ریسک‌ها را می‌توان در قالب بیمه‌ها، ضمانتنامه‌ها و قراردادهای مختلف به شخص ثالث منتقل نمود.
کاهش
منظور از کاهش، انجام اقدامات پیشگیرانه برای کاهش درجه احتمال وقوع ریسک و یا کسر پیامدهای خارج از حدود مورد انتظار می‌باشد. البته این اقدامات با توجه به هزینه آنها در مقایسه با کاهش اثرات مالی حاصل از وقوع ریسک، انتخاب می‌گردند. تکنیک‌های مختلفی برای کاهش ریسک‌ها انجام می‌گیرد. مانند تفکیک اهداف اصلی از فرعی در پروژه، انتخاب راهکارهای مطمئن‌تر انجام کارتوسط مجریان با تجربه و…
پذیرش
به علت عدم امکان تغییر در برنامه پروژه با انتخاب استراتژی پذیرش، احتمال وقوع ریسک‌ها و اثرات آنها قبول می‌شود. استراتژی پذیرش به دو صورت فعال و انفعالی انجام می‌پذیرد. پذیرش فعال با پیش‌بینی برنامه‌های اقتضایی برای مواجهه با رویدادهاست. در حالی که استراتژی پذیرش انفعالی، با تهیه برنامه عقب نشینی و قبول تغییر بودجه، زمان و کیفیت درنتیجه پذیرش نتایج کم‌تر انجام می‌شود.
کنترل فرایند مدیریت ریسک
کنترل ریسک فرایندی است که به منظور اطمینان کامل از اجرای برنامه‌های مدیریت ریسک و اثربخشی تحقق این برنامه‌ها در کاهش ریسک‌های پروژه انجام می‌گیرد. در این فرایند علاوه بر پیگیری ریسک‌های باقی مانده و نیز شناسایی ریسک‌های جدید در طول چرخه حیات پروژه مد نظر می‌باشد.
اجرای موفقیت‌آمیز این فرایند منتج به تهیه اطلاعات مناسب برای کمک به تصمیم‌سازی مؤثر و کارآمد در موقعیت‌های خاص احتمال وقوع هر ریسک می‌گردد. در پایان هر مرحله این فرایند برنامه واکنش به ریسک‌ها به هنگام شده و سوابق ریسک‌ها به منظور استفاده در پروژه‌های مشابه در یک پایگاه داده‌ها جمعآوری می‌گردد.
بیمه ابزاری برای انتقال ریسک
یکی از متداول‌‌ترین استراتژی‌های واکنش به ریسک، انتقال ریسک می‌باشد. با انتقال ریسک به عاملی دیگر، حجم ریسک‌های متحمل برای مجری کاهش می‌یابد. لذا می‌تواند ذخایر مالی خود را که برای شرایط و نوع ریسک نگه داشته بود، آزاد کرده و با امنیت بیش‌تری به فعالیت بپردازد.
انتقال ریسک می‌بایست به عاملی باشد که توانایی و تخصص بیش‌تری در مدیریت آن ریسک را داشته باشد. مهم‌ترین عامل در مدیریت ریسک، بیمه است. مؤسسات بیمه به علت داشتن تجربه و آمار حوادث گذشته، کنترل بیش‌تری بر روی ریسک‌ها دارند. بیمه ابزاری است که با توزیع ریسک می‌تواند تحمل‌پذیری آن را برای مجری پروژه ممکن سازد. بیمه‌گذار با پرداخت مبلغی به عنوان حق بیمه جبران خسارت ریسک را در صورت وقوع آن به دست می‌آورد. بیمه تنها جبران خسارت نیست بلکه با مشاوره‌هایی که در اختیار مجریان قرار می‌دهد و شرایطی که برای امروز بیمه لحاظ می‌نماید، حفاظت‌‌ها و ایمنی بیش‌تری را برای پروژه ایجاد می‌کند.
ریسک‌های بیمه پذیر
اصولاً هر ریسکی قابل بیمه شدن نیست و ریسک‌های قراردادی برای آن که بتوانند قابل انتقال به بیمه‌ها باشند می‌بایست خصوصیاتی را داشته باشند. این خصوصیات به شرکت‌های بیمه اجازه می‌دهد که میزان ریسک را برآورده کرده و آن را با استفاده از قانون اعداد بزرگ در بین طیفی از بیمه شدگان توزیع نماید. مؤسسات بیمه هنگامی می‌توانند ریسکی را بیمه نمایند که امکان برآورد ریسک و تعیین حق بیمه متناسب با آن را داشته باشند تا با جمعآوری حق بیمه‌های طیفی از بیمه‌شدگان، امکان جبران خسارت برای آن دسته از ریسک‌های وقوع یافته وجود داشته باشد. لذا فقط آن دسته از ریسک‌ها که خصوصیات ریسک‌های بیمه پذیر را داشته باشند. امکان ارایه به مؤسسات بیمه و تأمین پوشش بیمه‌ای را دارند.
شناخت این خصوصیات از لحاظ این که امکان را می‌دهد که با معرفی ریسک‌های موجود در قراردادهای عمرانی به مؤسسات حرفه‌ای بیمه و پوشش‌های جدید مورد نیاز مجریان پروژه‌ها، علاوه بر پوشش‌های متعارف ارایه شده از سوی مؤسسات بیمه‌ای کشور، را فراهم سازد، اهمیت دارند.
احتمال برآورد پذیر
محتمل بودن وقوع ریسک خصوصیت اصلی ریسک است. ریسکی که احتمال وقوع آن حتمی است دیگر قابلیت بیمه شدن را ندارد و برعکس اگر احتمال وقوع نداشته باشد. به صلاح و صرفه نخواهد بود بابت جبران هزینه‌ای که امکان وقوع ندارد، پرداختی به عنوان حق بیمه انجام شود.
ویژگی خطرهای بیمه شده آن است که تحقق آن باید از نظر فنی قابل برآورد باشد. احتمال ریسک با میزان تواتر و شدت، کم و یا زیاد اتفاق افتاده باشد و احتمال وقوع آن در آینده نیز وجود داشته باشد.
اگر بروز حادثه‌ای در گذشته نادر باشد، با بررسی‌های آماری نمی‌توان احتمال آن وقوع آن را پیش‌بینی کرد و بدون در اختیار داشتن تجربه خسارات گذشته، حق بیمه آینده را هم نمی‌توان پیش‌بینی کرد. با توجه به همین بررسی‌های آماری است که بیمه‌گر، محاسبات حق بیمه را انجام داده و پوشش‌های مختلف را ارایه می‌دهد. بیمه‌گر به راحتی می‌تواند پیش‌بینی کند که ازپرتفلوی طبقه ریسک خاصی، چه تعداد و به چه میزان دچار خسارت یا زیان خواهد شد. چرا که بروز حادثه برای هر یک از بیمه شدگان حالت تصادفی دارد ولی برای گروه بیمه‌شدگان حتمی است
نفع بیمه پذیر
ریسکی قابل بیمه است که بیمه پذیر در صورت وقوع خسارت، از آن دچار زیان گردد. در نتیجه بیمه‌پذیر علاقه‌مند و ذی‌نفع است که خطر بیمه شده بروز نکند. در غیراین صورت بیمه پذیر در برابر محافظت از موضوع بیمه منافعی نخواهد داشت، در نتیجه برآورد ریسک تغییر می‌یابد. فرض کنید مؤسسه بیمه با توجه به آمار حوادث گذشته درمورد یک تأسیسات، تصمیم به پوشش آن و متناسب با آن تعیین حق بیمه‌ای کرده است. چون این تجربیات که مبنای تعیین حق بیمه و غرامت بوده است، با فرض شرایط عادی و انجام مراقبت‌های معمول بیمه پذیر از مورد بیمه است، وقتی بیمه‌پذیر خود در ریسک مورد نظر ذی‌نفع نباشد و آن مراقبت‌ها را به عمل نیاورد، عملاً احتمال وقوع ریسک را افزایش می‌دهد و محاسبات مبنای بیمه تغییر خواهد نمود. به همین دلیل در بعضی از بیمه‌ها، مبلغی را تحت عنوان فرانشیز برای افزایش علاقه‌مندی بیمه‌پذیری در حفاظت و جلوگیری از خسارت در نظر می‌گیرند.
گستردگی محدود ریسک
خطرهای بیمه پذیر نباید منحصر به یک پروژه یا یک پیمانکار بوده و تنها در موارد محدود صدق نمایند. گستردگی حادثه مورد بیمه باید به حدی باشد که طیفی از بیمه‌پذیران را ایجاد نماید. مفهوم بیمه در تعیین ریسک بین طیفی از بیمه‌پذیران برای امکان تحمل پذیری آن است. پوشش بیمه، هیچ ریسکی را حذف یا کاهش نمی‌دهد بلکه ابزاری برای خسارت در صورت وقوع آن ایجاد می‌نماید.
گستردگی محدوده ریسک موجب می‌شود که علاقه‌مندان متفاوتی برای یک ریسک خاص وجود داشته باشد و بیمه‌گر با استفاده از احتمالات و قانون اعداد بزرگ با تعیین حق بیمه‌هایی متناسب برای این طیف بیمه شده، آن ریسک را پوشش دهد.
منبع: کتاب بیمه در قراردادهای عمرانی
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.