انواع بیمه‌های مهندسی-قسمت آخر مصطفی خانزادی گرشاسب مظاهری در روزهای گذشته، بخش اول و دوم مقاله «انواع بیمه‌های مهندسی» به چاپ رسید. آخرین بخش این مقاله، از نگاهتان می‌گذرد. خسارت‌های احتمالی و حدود پوشش بیمه شکست ماشین‌آلات پیمانکاران و کارفرمایان که مالکان ماشین‌آلات و تجهیزات در کارگاه می‌باشند. به خوبی واقفند که ورود خسارت به […]
انواع بیمه‌های مهندسی-قسمت آخر
مصطفی خانزادی
گرشاسب مظاهری
در روزهای گذشته، بخش اول و دوم مقاله «انواع بیمه‌های مهندسی» به چاپ رسید. آخرین بخش این مقاله، از نگاهتان می‌گذرد.
خسارت‌های احتمالی و حدود پوشش بیمه شکست ماشین‌آلات
پیمانکاران و کارفرمایان که مالکان ماشین‌آلات و تجهیزات در کارگاه می‌باشند. به خوبی واقفند که ورود خسارت به ماشین‌آلات اجتناب‌ناپذیر است. به همین سبب آنها را بیمه می‌کنند. تحقق خطرهای متعددی می‌تواند دلیل ایراد خسارات به ماشین‌آلات باشد. بهره‌برداری نادرست به دلیل خطای کاربران و یا خرابکاری عمدی، اتفاقات کارگاهی و خارجی مانند افتادن اشیای خارجی به درون ماشین، اشتباه در عملیات نگهداری و تعمیرات، حوادث طبیعی، خسارت الکتریکی از عمده این دلایل است.
بهره‌برداری ناصحیح از ماشین‌آلات، عمده‌‌ترین دلیل شکست در ماشین‌آلات می‌باشد. بهره‌برداری ناصحیح می‌تواند به دلیل خطا و اشتباهات کاری از سوی کاربران و یا خرابکاری عمدی عوامل خارجی یا کارکنان پیمانکار/کارفرما باشد. خطای کاربران به علت عدم آشنایی با مشخصات ماشین، استفاده از آن در شرایط نامناسب که برای آن طراحی نشده است، سهل‌انگاری، عدم رعایت دستورالعمل‌های اجرایی و… می‌باشد. همچنین بهره‌برداری ناصحیح می‌تواند به دلیل خرابکاری عمدی باشد. حرکات عمدی حتی با مدیریت صحیح و کنترل شدید، می‌تواند موجب خسارت‌های سنگین شود. خرابکاری می‌تواند به دلیل اقدامات کارکنان پیمانکار یا عوامل خارجی باشد. مثلاً یک کارگر ناراضی ممکن است با دستکاری کوچکی در تنظیمات ماشین‌آلات، خسارات سنگینی را به وجود بیاورد.
حوادث کارگاهی از حوادث متداول در کار هستند که گاه خسارات بالایی را موجب می‌گردند. افتادن اشیای خارجی به درون ماشین مثل آچار، پیچ و مهره یا ادواتی که برای تمیز کردن به‌کار می‌روند، ممکن است با موجب از رده خارج شدن تجهیزات گردد. مثلاً خطا در سیستم روغن و روغن کاری ممکن است موجب از کار افتادن یا کلاً از رده خارج شدن یک ماشین شود. حوادث طبیعی مانند سرمای شدید، یخ، طوفان و… که امکان برآورد و در نتیجه کنترل آنها از پیش نبوده است نیز از جمله خطرهای تحت پوشش است و نهایتاً خسارات الکتریکی در ماشین‌‌ها و تجهیزات مانند جرقه‌های الکتریکی، نوسان‌های ولتاژ و نظایر اینها از خسارت‌های شایع و متداول در کارگاه‌ها هستند.
لذا پوشش در بیمه شکست ماشین‌آلات، شامل تعهد بیمه‌گر برای جبران خسارت‌هایی است که به‌طور ناگهانی و غیرفعال پیش‌بینی به اموال بیمه شده وارد و ماشین‌آلات نیازمند تعمیر و تعویض می‌گردند. پوشش این نوع بیمه شامل خسارات زیر می‌شود.
– اشتباه در طرح
خطا در محاسبات، نقشه‌ها، ترسیمات یا مشخصات فنی ماشین‌آلات و تجهیزات.
– خطاهایی که در کارگاه یا در هنگام نصب ماشین‌آلات صورت می‌پذیرد
– معایب موجود در ساخت (ریخته‌گری) و مواد اولیه.
این قبیل وقایع که حتی در صورت به‌کارگیری بهترین روش‌های آزمایش نیز اجتناب‌ناپذیر است غالباً در خلال بهره‌برداری آشکار می‌شوند و این هنگامی است که تضمین کارخانه سازنده خاتمه یافته و امکان رجوع به وجود ندارد.
– خرابی‌های فیزیکی یا الکتریکی در حین کار شامل:
از هم‌گسیختگی بر اثر نیروی گریز از مرکز
اتصال کوتاه. خرابی‌های الکتریکی
انفجار فیزیکی
عبارت است از ترکیدن جداره مخزن در نتیجه فشار بیش از حد محتویات آن بدون این‌که هیچ‌گونه کنش و واکنش شیمیایی به وقوع بپیوندند. مانند انفجار استوانه بویلر در نتیجه فشار نامتعارف بخار آب
– حوادث طبیعی مانند طوفان، یخبندان و یخ شناور
استثنائات بیمه شکست ماشین‌آلات
خسارت‌هایی که تحت پوشش بیمه‌نامه‌های دیگر قرار می‌گیرند، در رأس استثناهایی قرار دارند که از تعهد بیمه‌گر بیمه‌نامه شکست ماشین‌آلات خارج است.(مانند آتش‌سوزی، انفجار، صاعقه، باربری، انفجار شیمیایی، سرقت. خسارت‌های ناشی از موارد زیر نیز از استثنائات این بیمه است.
– حوادث قهری شامل طغیان شامل طغیان آب، سیل، زلزله، نشست زمین، لغزش زمین.
– برخورد در حمل با وسایل حمل و نقل
– کهنگی و فرسودگی
· ناشی از استفاده یا بهره‌برداری عادی
· ساییدگی و خوردگی بر اثر زنگ‌زدگی و رسوبات
این استثنائات صرفاً شامل قطعاتی که مستقیماً بر اثر عوامل مذکور خسارت دیده باشند، حال آن که فقدان یا خسارت یا سایر اقلام بیمه شده ناشی از اثر غیرمستقیم کهنگی و فرسودگی و غیره است، تحت پوشش بیمه قرار دارد.
– جنگ و عملیات شبه جنگ، هر نوع اغتشاش
و هر گونه اقدام اعتصاب‌گران مشروط به آن‌که کارفرما از ورود کارگرانی اعتصاب‌کننده به محوطه کارخانه جلوگیری کرده باشد. برای مثال وقتی کارگران به‌طور دسته جمعی و با اعمال زور به محوطه کارخانه وارد شوند و به قصد اعتصاب در آنجا باقی بمانند.
– عمل عمدی یا سهل‌انگاری بیمه‌گذار یا نمایندگان وی
– نواقص یا معایبی که در زمان شروع بیمه‌گذار از آنها اطلاع داشته یا می‌بایست اطلاع می‌داشت.
– نواقص یا معایبی که در زمان شروع بیمه وجود داشته و بیمه‌گذار از آنها اطلاع داشته یا می‌بایست اطلاع می‌داشت.
– نواقص یا معایبی که فروشنده ماشین‌آلات قانوناً یا طبق قرارداد فروش مسؤول آن است.
– واکنش‌های هسته‌ای، تابش‌های هسته‌ای و مواد رادیواکتیو
سرمایه بیمه شده
سرمایه بیمه شده باید برابر ارزش جایگزینی ماشین از نوع مشابه با همان ساخت و مواد اولیه و با همان ظرفیت کار باشد. در بیمه شکست ماشین‌آلات ارزش سرمایه بیمه شده همواره با ارزش جایگزینی نو ماشین‌آلات برابر می‌باشد. منظور از ارزش جایگزینی نو ماشین‌آلات برابر می‌باشد. منظور از ارزش جایگزینی نو، قیمت ماشین‌آلات بیمه شده در حالت نو، به اضافه حقوق و عوارض گمرکی و مخارج حمل‌ونقل هزینه‌های نصب می‌باشد. حق بیمه نیز براساس مبلغ بیمه‌شده، یعنی درصدی از ارزش نو ماشین‌آلات، محاسبه می‌گردد.
در اینجا می‌بایست ضرورت بیمه به ارزش جایگزینی و چرایی پرداخت خسارت واقعی در صورت ورود خسارت توضیح داده شود. چرا که این نحوه پرداخت خسارت اغلب مورد اعتراض بیمه‌گذاران بیمه شکست ماشین‌آلات قرار می‌گیرد. بیمه‌گذار معترض است که حق بیمه را براساس ارزش جایگزینی که بیش‌تر از حق بیمه قیمت واقعی ماشین است، پرداخت می‌کند ولی در موقع ورود خسارت به میزان ارزش واقعی، مبلغ کم‌تری از ارزش نو در زمان وقوع خسارت، دریافت می‌نماید.
دلیل این سوءبرداشت این است که اکثرخسارت‌های وارده به ماشین‌آلات، حدود ۹۰ درصد، جزیی هستند و با تعمیرات برطرف می‌گردند. در این شرایط بیمه‌گذار اصرار دارد قطعات آسیب‌دیده ماشین با قطعات نو تعویض و هزینه‌های تعمیر (دستمزد کارگر) به قیمت روز محاسبه و پرداخت شود. بنابراین ارزش ماشین‌آلات کهنه از این طریق دائماً به‌طور قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد. با توجه به قاعده کلی «ارزش جاگزینی نو»، افزایش ارزش ماشین‌آلات کهنه در هنگام تعیین میزان خسارت مد نظر قرار نمی‌گیرد به همین دلیلدر صورت ورود خسارت کلی، مبلغ غرامت پرداختی عبارت از ارزش واقعی ماشین آسیب دیده بلافاصله قبل از وقوع حادثه است.
در مقابل بیمه‌گر ضروری است که حق بیمه‌ها را با توجه به افزایش دستمزد‌ها و قیمت‌ها تعدیل کند. اصولاً تعدیل مبالغ بیمه شده صرفاً براساس افزایش ارزش‌های جایگزینی کافی نخواهد بود. زیرا بدین ترتیب هزینه‌های تعمیرات، که بخش عمده‌ای از مبالغ خسارت‌های پرداختی را تشکیل می‌دهند، در نظر گرفته نشده است. تجربه نشان داده است که مخارج تعمیرات در برخی موارد، مستلزم صرف هزینه‌های گزافی است که به مراتب بیش از قیمت‌های کارخانه‌های سازنده ماشین‌آلات دستخوش افزایش می‌شوند. در صورت ورود خسارت، هرگاه مبلغ بیمه شده کم‌تر از قیمت واقعی باشد، قاعده نسبی اجرا خواهد شد و خسارت به نسبت قیمت بیمه شده به ارزش واقعی قابل پرداخت است.
غرامت در بیمه شکست ماشین‌آلات
در این بیمه، بیمه‌گر معمولاً زیان وارده به بیمه‌گذار را با پرداخت هزینه‌های مورد نیاز برای تعمیر اشیای خسارت دیده و در برخی موارد با تعویض آن شی، جبران می‌کند. درصورت وقوع خسارت قابل تعمیر، بیمه‌گر هزینه‌های لازم را به منظور برگرداندن ماشین‌آلات خسارت دیده به وضعیت قبل از حادثه می‌پردازد. ارزش خسارات اساساً برابر با هزینه‌های مخارج تعمیرات انجام گرفته و بهای قطعات یدکی ضروری و دستمزد مربوط به نصب می‌باشد. هزینه‌های الحاقی مانند کرایه حمل عادی، حقوق و عوارض گمرکی، مخارج استخدام متخصص و سایر مخارج لازم برای تعمیر ماشین، یا درج در قرارداد بیمه، را نیز در برمی‌گیرد.
بیمه‌گر هزینه‌های مربوط به بازدید و سرویس ماشین‌آلات بیمه را در فواصل زمانی معین و براساس بروشور‌ها و دستورالعمل‌های کارخانه همچنین هزینه‌هایی که در طی مراحل تعمیر و به منظور تغییر و تبدیل ایجاد شود و نیز بهای تبدیل اقلام بیمه شده را به عهده نخواهند گرفت. هزینه مربوط به تعمیرات مقدماتی تنها درصورتی پرداخت می‌شود که هزینه تعمیرات نهایی را ندهند.
استهلاک در پرداخت خسارت جزیی مدنظر قرار نمی‌گیرد. یعنی افزایش در ارزش تجهیزات به علت تعمیرات انجام گرفته سهمی در میزان خسارت ندارد. در صورت از بین رفتن کامل هر یک از اقلام بیمه شده، خسارت براساس ارزش شی خسارت ندارد. درصورت از بین رفتن کامل هر یک از اقلام بیمه شده، خسارت براساس ارزش شی، خسارت دیده در روز وقوع حادثه پرداخت می‌شود. هزینه‌های اضافی بابت اضافه کاری و حمل سریع به شرطی قابل پرداخت هستند که صراحتاً در متن بیمه قید شده باشند. هزینه حمل هوایی نیز عمدتاً در تعهد بیمه‌گر نیست.
از آنجا که تعداد و میزان خسارت در بیمه شکست ماشین‌آلات بالاست و تعیین دقیق حق بیمه متناسب با ریسک آن نیز تا حدودی مشکل می‌نماید معمولاً قرارداد دارای فرانشیزی است که عمدتاً به صورت درصد معین می‌شود و به ندرت به صورت مبلغ است. بدیهی است در صورتی که بیمه‌گذار مایل به پرداخت حق بیمه کم‌تر باشد می‌تواند درصد فرانشیز را افزایش دهد و حق بیمه کم‌تری بپردازد.
بیمه عدم نفع
در اثر وقوع یک حادثه روند اجرایی دچار اختلال شده، مواجه با تأخیر می‌شود. این تأخیر ناشی از توقف کار تا تعمیر و جایگزینی تأسیسات و تجهیزات آسیب‌دیده، زمان مورد نیاز پاکسازی کارگاه از ضایعات طی شدن مراحل قانونی و بازرسی‌‌ها … می‌تواند باشد. در این حالت کارفرما به دلیل عدم آغاز به‌کار پروژه در زمان برآورد شده، منافعی را که از بهره‌برداری پروژه در موعد مقرر می‌توانست به دست آورد از دست می‌دهد. در حالی که تمامی بیمه‌هایی که تا به حال شمرده شده‌اند، جبران خسارات را شامل می‌شدند. ولی خسارات کارفرما حاصل از تأخیر در شروع پروژه را پوشش نمی‌دهند، بیمه عدم نفع برای جبران این خلأ و با هدف پوشش ریسک کارفرما در جبران خسارات ناشی از تأخیر در تولید محصول/خدمات پروژه طراحی شده است.
بیمه عدم نفع مقدم، که همچنین با عنوان بیمه تأخیر در تولید نیز خوانده می‌شود، زیان‌های کارفرما را در اثر وقوع حادثه پوشش می‌دهد. پوشش این بیمه سود ناخالص از دست رفته ناشی از تأخیر در پروژه، به دلیل وقوع حادثه‌ای که در بیمه تمام خطر نصب یا پیمانکار پوش داده شده است، را پرداخت می‌کند. خسارات قابل پرداخت در بیمه عدم نفع مقدم کارفرما شامل موارد زیر می‌شود:
۱- هزینه‌های جاری شامل حقوق، دستمزد به‌کارکنان و به علاوه سود خالص
۲- هزینه افزایش یافته کار
هزینه‌های افزایش یافته، هزینه‌هایی است که لزوماً می‌بایست جهت جلوگیری از کاهش محصول/خدمات پروژه هزینه شود. به عنوان مثال هزینه‌های اضافی برای استفاده از نیروی خارجی، در صورت قطع منبع اصلی برق
سرمایه بیمه شده، سود ناخالصی است که بیمه‌گذار در نتیجه تولید محصول/خدمات، در طول کار برای یک دوره ۱۲ ماهه، به دست می‌آورد. دوره‌ای که در آن بیمه ضرر سود را محاسبه می‌کند، دوره غرامت است که بیمه‌گذار آن را بسته به زمان لازم برای جایگزینی تجهیزات یا ساختمان‌های بیمه شده تعیین می‌کند.
بیمه جامع پروژه
پوشش جامع، تمام انواع بیمه را به‌طور یک‌جا، در کل طول اجرای پروژه تأمین می‌کند. این بیمه نه تنها برای پروژه‌های مهندسی عمران و پروژه‌های زیربنایی، بلکه برای نصب ماشین‌آلات و تجهیزات و یا سازه‌های فولادی نیز می‌تواند به‌کار رود.
این بیمه ممکن است توسط کارفرما یا پیمانکار منعقد گردد. این بیمه در حقیقت ترکیبی از بیمه تمام خطر پیمانکار نصب است که با پوشش‌های اضافی نسبت به هریک از آنها به علاوه بیمه عدم‌نفع کارفرما و بیمه حمل و نقل دریایی تکمیل شده است. این بیمه در ایران هنوز به شکل مدون موجود نیست.
این بیمه دارای ساختاری چند بخشی است که براساس نوع پروژه، بیمه‌گذار می‌تواند یکی از این موارد را انتخاب و پوشش تکمیلی خود را نیز براساس نیازهای بیمه هماهنگ کند. در ساختار بیمه جامع، بخش کلیات و بخش خسارت مصالح اجباری به حساب می‌آید. بخش‌های ساختار بیمه جامع در زیر شرح داده شده‌اند:
– کلیات (تعاریف، استثنائات و شرایط عمومی)
– بخش Ia (خسارت مصالح)
– بخش Ib (ماشین‌آلات و تجهیزات موقت)
– بخش II (مسؤولیت شخص ثالث)
– بخش III (عدم نفع کارفرما)
– بخش IV (حمل و نقل دریایی)
بخش کلیات شامل تعاریف، استثنائات عمومی و شرایط عمومی است که قابل اعمال به کل بخش‌هاست. استثنائات عمومی محدود به همان مواردی می‌شود که در بیمه‌های تمام خطر نصب و ساخت بیان شد. بخش Ia (خسارت مصالح)، ترکیبی از بیمه تمام خطر نصب و پیمانکاران است که اصول آن مشابه بیمه‌های تمام خط پیمانکاران/نصب می‌باشد. لذا این بخش پوشش گسترده‌ای را با استثنائات استاندارد کمی فراهم می‌کند. اموال بیمه شده در این بخش پوشش گسترده‌ای را با هر قسمتی که ساخته یا نصب و آزمایش شده است و نیز مصالحی که در ارتباط با کار‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در مقایسه با پوشش تمام خطر پیمانکاران/نصب، این بخش موارد اضافه‌تر زیر را نیز پوشش می‌دهد.
۱- خسارت‌های جانبی وارد به مصالح در نتیجه خطای سازنده
۲- اموالی که متعلق یا تحت حفاظت و نگهداری یا به صورت امانت در اختیار بیمه‌گذار است.
۳- حق‌الزحمه‌هایی که بیمه‌گذار جهت رفع خسارت وارد به اموال بیمه شده پرداخت می‌کند.
۴- مدارک، نقشه‌ها و اطلاعات چنانچه گم شده یا خسارت ببینند.
۵- برداشت ضایعات مربوط به خسارات وارد به اموال بیمه شده در این بخش
۶- هزینه‌های اضافی جهت سرعت بخشیدن به‌کار در مواردی که جهت رفع خسارت وارد به اموال بیمه شده در بخش Ia اضافه کاری، کار در شب، کار در تعطیلات عمومی، حمل و نقل سفارشی (غیر از حمل و نقل هوایی) لازم است.
۷- خسارت وارد به اموال بیمه شده در بخش Ia که ار خارج از کارگاه در طول پروژه وارد می‌شوند.
۸- خسارت وارد به اموال بیمه شده دراین بخش به علت حمل‌ونقل زمینی در محدوده پروژه (کارگاه به علاوه مسیر‌ها و محل‌هایی که برای تأمین خارجی در نظر گرفته شده است) حتی زمان تخلیه بار در کارگاه.
بخش ماشین‌آلات و تجهیزات Ib علاوه بر پوشش‌های موجود در بیمه‌های تمام خطر نصب و پیمانکاران برای تجهیزاتی که برای ساخت یا نصب استفاده می‌شوند، تجهیزات و سازنده‌های موقت مانند داربست‌‌ها را نیز که در کارگاه نصب یا اجرا می‌شوند را چه متعلق به پیمانکار باشند یا کارفرما پوشش می‌دهد. این بخش موارد دیگری همچون موارد زیر را نیز پوشش می‌دهد:
۱- هزینه‌های اضافی جهت سرعت بخشیدن به‌کار در مواردی که جهت رفع خسارت به اموال بیمه شده در بخش Ib، نیاز به اضافه کاری، کار در شب، کار در تعطیلات عمومی یا حمل و نقل سفارشی (غیر از حمل و نقل هوایی) است.
۲- خسارت وارد به تجهیزات بیمه شده در طول تأمین مصالح از خارج از کارگاه در طول پروژه
۳- خسارت‌های وارد به اموال بیمه شده در بخش Ib به دلیل حمل‌ونقل زمینی در محدوده پروژه(کارگاه به علاوه مسیر‌ها و محل‌هایی که برای تأمین خارجی در نظر گرفته شده است) حتی زمان تخلیه بار در کارگاه.
در بخش مسؤولیت شخص ثالث II به‌کارفرما، به عنوان بیمه‌گذار، خسارت زیان وارد به سود ناخالص که به دلیل تأخیر در شروع کار در نتیجه حادثه‌ای که تحت پوشش بیمه در بخش خسارت‌های مصالح Ia می‌باشد. پرداخت می‌شود. در بخش تأخیر در شروع بیمه جامع خسارات زیر جبران می‌گردد:
۱- زیان و ضرر در سود ناخالص به دست آمده به دلیل کاهش درآمد در نتیجه وقوع حوادث تحت پوشش بیمه بخشIa.
۲- افزایش هزینه‌های جاری (حقوق و دستمزد) به دلیل کاهش درآمد در نتیجه وقوع حوادث تحت پوشش بیمه بخش Ia.
۳- هزینه افزایش یافته کار، به عنوان مثال هزینه‌های اضافی لازم و موجه جهت جلوگیری از کاهش درآمدی که ناچار به تقبل آنها هستیم. این پوشش خصوصاً در پروژه‌هایی که موردی و خاص می‌باشند توصیه می‌شود محاسبه سرمایه بیمه شده و حق بیمه و مفاهیم پیش زمان و دوره غرامت در بخش III مشابه اصول بیمه عدم‌النفع مقدم می‌باشد.
تأخیر در شروع به دلیل زلزله یا آتشفشان مگر با الحاقیه‌های خاصی از این بخش استثنا می‌شود.
– بخش حمل‌ونقل دریایی IV: این بخش ریسک‌های حمل و نقل دریایی را چنانچه مورد درخواست بیمه‌گذار باشد تحت پوشش قرار می‌دهد.
بیمه فراگیر پروژه می‌تواند با ارایه پوشش حمل‌ونقل دریایی کامل شود که در آن به بیمه‌گذار خسارت وارد به اموال بیمه شده در این بخش به دلیل حادثه پیش‌بینی نشده برطبق مؤسسه استاندارد بار که به‌طور گسترده در بازار دریایی بین‌المللی به‌کار می‌رود، پرداخت می‌شود..
منبع: کتاب بیمه در قراردادهای عمرانی
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.