تهران هنوز پرنده دارد

 

ناصر بهزادفر- پرندگان به طبقه زیست شناسی اوس Aves تعلق دارند و در همه جای زمین زندگی می‌کنند. پرندگان جزو آمنیوت‌‌ها amniotes هستند. این گروه از جانوران همه چیزخوارانی هستند که تخم می‌گذارند و از تخم‌هایشان با دراز کشیدن بر رویشان محافظت می‌کنند و گروهی که شامل جانورانی در بین پستانداران، پرندگان، دایناسور‌‌ها و خزندگان هستند را شامل می‌شوند. حدود ۹۰۰۰ گونه مختلف از پرندگان وجود دارد که به ۱۴۶ خانواده تقسیم شده‌اند.

به گزارش مناقصه مزایده، بیش‌تر پرندگان می‌توانند پرواز کنند. پرندگان یک قلب بسیار قوی و یک راه مؤثر تنفس دارند-این‌‌ها برای این که پرندگان پرواز کنند لازم هستند. همچنین پرندگان موقعی که پرواز می‌کنند انرژی فوق‌العاده زیادی را مصرف می‌کنند و بنابراین نیاز دارند تا مقدار بسیار زیادی غذا بخورند تا قدرت پرواز داشته باشند.

نه همه جانورانی که پرواز می‌کنند پرنده هستند و نه همه پرندگان می‌توانند پرواز کنند. توان پرواز کردن در طول تاریخ بار‌‌ها و به‌طور جداگانه در میان موجودات مختلف زمین به وجود آمده است. خفاش‌‌ها (پستاندارانی که پرواز می‌کنند)، پتروسوروس (خزندگانی که از زمان دایناسور‌‌ها پرواز می‌کنند) و حشراتی که پرواز می‌کنند، پرنده نیستند.

انواع حرکت: پرواز، دویدن و شنا

شیوه نقل و انتقال پرنده‌ها کاملاً با هم متفاوت است. بیش‌تر آن‌‌ها می‌توانند پرواز کنند، بعضی می‌توانند خیلی خوب بدوند و بعضی شنا می‌کنند و برخی ترکیب آن‌‌ها را انجام می‌دهند. بعضی از پرندگان نمی‌توانند پرواز کنند.

شترمرغ سریع‌‌‌ترین پرنده دونده است اما نمی‌تواند پرواز کند. شترمرغ همچنین سریع‌‌‌ترین دونده دوپا در میان همه جانوران روی زمین است. شترمرغ بزرگ‌‌‌ترین پرنده هم هست.

بیش‌تر پرندگان می‌توانند پرواز کنند. در پرندگان بال‌های پرواز شکل گرفته تا امکان بالا رفتن را در آن‌‌ها به وجود آورد و به آن‌‌ها اجازه دهد تا پرواز کنند. این جانوران سبک وزن به خاطر پرواز کردن با شرایط آب و هواییشان تطبیق پیدا کرده‌اند. پرواز آن‌‌ها را به شکارچیان قابلی تبدیل کرده و به آن‌‌ها اجازه می‌دهد از دست شکارچیان گرسنه (مثل گربه‌ها) فرار کنند. همچنین پرواز آن‌‌ها را از آب و هوای ناملایم دور می‌کند (به وسیله مهاجرت). شاهین تیزپر یکی از سریع‌‌‌ترین پرندگان است که با سرعت ۹۰ مایل در ساعت شیرجه می‌زند (بعضی‌‌ها می‌گویند که آن‌‌ها می‌توانند با سرعت بیش از ۲۰۰ مایل در ساعت شیرجه بزنند).

تغذیه

بعضی از شکارچیان شگفت‌انگیز مانند عقاب‌ها، دید تیزی دارند که پنج تا شش برابر تیزتر از دید چشم انسان است. آن‌‌ها می‌توانند طعمه کوچکی را از یک مایلی علامت گذاری کنند.

پرندگان بیش‌تر وقتشان را صرف جست و جوی غذا می‌کنند. بیش‌تر پرندگان حشره‌خوار هستند (آن‌‌ها حشره می‌خورند). بعضی از پرندگان، مثل جغد‌‌ها و عقاب‌‌ها گوشتخوار هستند. بعضی از پرندگان مثل مرغ مگس‌خوار، باقرقره و غاز کانادایی گیاهخوارند. بقیه پرندگان مانند سار، هم گیاهخوار و هم گوشتخوارند. بعضی از پرندگان (مانند توکان) میوه‌خوارند.

بیش‌تر پرندگان دید تیزشان را برای پیدا کردن غذا مورد استفاده قرارمی‌دهند. آن‌‌ها از منقار و فکشان برای گرفتن ساس‌ها، کرم‌ها، پستانداران کوچک، ماهی، میوه، دانه‌ها و شهد استفاده می‌کنند. پرندگان در کنترل طبیعی حشرات و در پراکندگی تخم گیاهان نقش خیلی مهمی بازی می‌کنند. بعضی از پرندگان، مثل مرغ مگس‌خوار شهدخوار، گرده‌افشان‌های مهم بعضی از گیاهان گلدار هستند.

لانه‌ها و تخم‌ها

پرندگان جوجه‌هایشان را در تخم‌هایی با پوسته‌های محکم به دنیا می‌آورند که بعد از مدت زمانی جوجه‌ها از تخم در می‌آیند. بعضی از پرندگان مانند مرغ‌ها، هر روز تخم می‌گذارند. برخی از پرندگان هم ممکن است سال‌ها بین هر تخم‌گذاری فاصله بیندازند.

شترمرغ در میان پرندگان بزرگ‌‌‌ترین تخم‌‌ها را می‌گذارد که بیش از ۱۱ در ۱۸ سانتی متر محیط و وزنی ۱۴۰۰ گرمی دارند.

پرندگان لانه‌هایشان را برای تولید مثل در درختان، روی صخره‌ها یا روی زمین می‌سازند. بیش‌تر پرندگان دست کم به وسیله یکی از والدین مورد مراقبت قرار می‌گیرند تا وقتی که بتوانند پرواز کنند و غذایشان را به دست آورند.

دوره نهفتگی تخم‌های پرنده از گونه‌ای به گونه‌ای دیگر متفاوت است. همچنین بعضی از تفاوت‌‌ها به دما بستگی دارد.

بعضی از پرندگان مانند فاخته تخم‌هایشان را در لانه پرندگان دیگر می‌گذارند. پرنده بزرگسال هم بی‌اطلاع از این که این تخم فاخته است، از آن مراقبت می‌کند. بعضی از فاخته‌ها حتی تخم‌های دیگرشان را در لانه می‌کشند تا مطمئن شوند که تخمشان غذای کافی به دست می‌آورد.

مهاجرت

گونه‌های پرندگان برای تکثیر و به دست آوردن غذا در تابستان به سمت آب و هواهای خنک‌تر مهاجرت می‌کنند و سپس در زمستان به آب و هواهای گرم‌تر برمی‌گردند. به‌طور دقیق مشخص نیست که پرندگان هنگام مهاجرت چگونه هدایت می‌شوند، اما بسیاری از افراد برای پرده برداشتن از این راز که پرندگان چگونه می‌فهمند که به کجا باید پرواز کنند، مطالعه می‌کنند.

آواز پرندگان

پرندگان آواز زیبایی دارند و آوازهای گوناگونی هم می‌خوانند. بسیاری از پرندگان آواز خوان هر سال کمیاب‌تر می‌شوند.

پرندگان آوازخوان یک اندام صوتی به نام سیرنیکس syrinx دارند که در گلویشان قرار گرفته. سیرینکس عضلانی دو نیمه دارد که هر لرزش آن آوازهایی تولید می‌کند، چنان که پرنده می‌تواند در یک آن دو نت را بخواند. برای خواندن، یک پرنده هوا را از شش‌هایش از میان سیرینکس می‌دمد.

پرندگان تهران

تهران غیر از کلاغ و گنجشک، پرنده دیگری هم دارد.

متأسفانه این تصور که با وجود ساخت و سازهای شهری و انواع آلودگی‌های صوتی، پرندگان وحشی از این شهر رفته‌اند و حیات وحش دیگر هیچ زیستگاهی در شهر ندارد، یک تصور کاملاً نادرست است. چرا که در تهران خودمان چیزی حدود ۱۴۰ گونه پرنده داریم که یا پرندگان بومی هستند یا این‌که در فصل‌های خاصی از نقاط مختلف کشور یا خارج از کشور به تهران مهاجرت می‌کنند.

به‌طور مثال؛ در هفته‌های آخر اسفندماه که همه درگیر سر و سامان دادن به‌کارهایشان برای استقبال از سال نو هستند، شهر تهران مملو از پرندگان آزاد بسیار زیبایی می‌شود که حدود دو هفته در شهر می‌مانند. بخشی از این پرندگان، پرندگان مهاجر هستند که با شروع فصل بهار، به تهران مهاجرت کرده‌اند و بخش دیگر هم پرندگانی هستند که در فصل پاییز و زمستان به شهر ما می‌آیند و در تابستان به شهرهای مختلف و شهرهای شمالی ایران مهاجرت می‌کنند.

همه جا، از کوه‌ها و ارتفاعات شمال شهر همچون درکه، دربند گرفته تا مناطق کشتزار جنوب شهر. از لابه‌لای ساختمان‌های بلند چندطبقه گرفته تا لابه‌لای درختان و درختچه‌های متنوع پارک‌ها و بوستان‌های محله‌های خودمان. فرقی نمی‌کند، در همه جای این شهر می‌توان این پرندگان را دید.

به‌طور مثال؛ شاید مردم اصلاً نتوانند تصور کنند که ما پرندگان وحشی همچون شاهین داریم که در آسمان این شهر، آزاد پرواز می‌کنند. نمونه زیادی از این پرندگان، پشت پنجره‌های بلند ساختمان‌های مرتفع منطقه ما دیده شده که به این ساختمان‌ها به شکل صخره نگاه می‌کنند و در آنجا زندگی می‌کنند.

خیلی از ما تصور می‌کنیم که مرغان دریایی را نمی‌توان در شهر دید اما جالب است بدانید که زمانی که کشت و کار در مزرعه‌ها و کشتزارهای جنوب شهر تمام می‌شود و آب در آن‌‌ها مثل تالاب راکد می‌ماند، می‌توان ۱۵ تا ۲۰ هزار پرنده کاکایی ¨مرغ دریایی را در آن‌‌ها دید.

در مناطق مرکزی شهر، پارک‌های قدیمی زیادی همچون پارک رازی، بوستان دانشجو و… در منطقه ۱۱ وجود دارد که یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های پرندگان شهر تهران هستند. چرا که هم تنوع گونه‌های گیاهان در آن‌‌ها زیاد است و هم این‌که داخل این پارک‌های قدیمی، درختان کهنسالی وجود دارد که داخل آن‌‌ها حفره‌های زیادی برای لانه‌سازی پرندگان وجود دارد.

به‌طور مثال؛ تنه درختان بلند همچون کاج داخل پادگان‌های نظامی که نمونه آن‌‌ها در منطقه ۱۱ از جمله پادگان حر وجود دارد، دارکوب‌های زیادی زندگی می‌کنند که روی آن‌‌ها لانه دارند. طوطی، سار‌‌ها و مینا‌‌ها را هم می‌توان در لابه‌لای این درختان پیدا کرد یا پرندگانی همچون سره طلایی، سره جنگلی، سهره دمگاه سفید از شاخص‌‌‌ترین پرندگان مهاجری هستند که زمستان‌ها پارک‌های سرسبز و قدیمی همچون پارک رازی، پارک شهر را به عنوان زیستگاه انتخاب می‌کنند.

حتی مرغ‌های دریایی ¨کاکایی هم در منطقه ما پیدا می‌شوند و می‌توان پرواز آن‌‌ها روی دریاچه پارک رازی دید. البته به شرطی که مردم اطلاعات و شناخت کاملی درباره پرنده‌ها داشته باشند.

در فصل پاییز و زمستان پرنده‌های کوچک مانند چرخ‌ریسک سرآبی، چرخ‌ریسک بزرگ، سینه‌سرخ، سهره جنگلی، سهره طلایی در لابه‌لای درختان و بوته‌ها دیده می‌شوند. کنار آبنما‌‌ها و دریاچه‌ پارک رازی می‌توانید کاکایی سرسیاه را ببینید؛ پرنده‌ای سفید‌رنگ که مردم به آن‌‌ها مرغ دریایی می‌گویند. این پرندگان در شمال و شمال غرب کشور بیش‌تر در تالاب «کانی برازان» زادآوری و زندگی می‌کنند و برای مهاجرت به جنوب و شرق مدتی به تهران می‌آیند.

این پرندگان بیش‌تر در محل‌هایی که دارای درختان بلند باشد، دیده می‌شود. برای دیدن پرندگان، صبح زود می‌توانید به پارک رازی یا پارک دانشجو بروید، کمی دانه و گندم بپاشید و قدری فاصله بگیرید و منتظر دیدن این پرنده‌ها باشید. به همراه داشتن یک دوربین چشمی کمک زیادی به شما می‌کند.

در پارک دانشجو می‌توانید دارکوب و سار را به راحتی ببینید. پرندگان تهران گروهی مهاجر زمستانه، گروهی مهاجر تابستانه، گروهی مهاجر عبوری و برخی دیگر دائمی هستند.

مهاجران عبوری، برخلاف مهاجران تابستانه و زمستانه که در این فصل‌ها به تهران مهاجرت می‌کنند، در حال مهاجرت به دیگر کشور‌‌ها از تهران می‌گذرند و برای به دست آوردن غذا دو روز تا یک هفته این‌جا می‌مانند. وقتی این پرندگان روی زمین دنبال غذا می‌گردند، می‌توانید آن‌‌ها را ببینید.

در تهران در لابه‌لای درختان سوزنی‌برگ همین شهر خودمان پرنده‌ای وجود دارد به نام «تاج طلایی». این پرنده کوچک‌‌‌ترین پرنده در خاورمیانه است که حدود ۹ سانتی‌متر طول و ۵ گرم وزن دارد. ویژگی این پرنده غیر از وزن و اندازه کوچکش، لکه زرد‌رنگ روی سرش است که باعث شده به آن تاج‌طلایی بگویند.

این پرنده در ایام پاییز و زمستان به شهر تهران مهاجرت می‌کند و بهار و تابستان از کشور ما خارج شده و به کشورهای شمالی ایران مهاجرت می‌کند. برای دیدن این پرنده زیبای کوچک کافی است در پاییز یا زمستان سری به پارک‌های شهر تهران از جمله پارک جمشیدیه یا پارک رازی بزنید تا بتوانید آن‌‌ها را در لابه‌لای درختان سوزنی‌برگ پیدا کنید. در طول تابستان هم پرندگان زیادی ساکن شهر تهران هستند که با مطالعه آن‌‌ها می‌توانید با آن‌‌ها بیش‌تر آشنا شوید و محل سکونت آن‌‌ها را پیدا کنید.

منابع

پرویز بختیاری

حمیده احمدیان راد

persianpet.org/.

کتاب «پرندگان شهر تهران و حومه»

 

http: //www.enchantedlearning.com/subjects/birds/