ترک‌تشریفات مناقصه در پی دیدن خال هندو

 

مجتبی قدیری

در تاریخ آمده است که تیمور لنگ شهرهای زیادی را غارت کرد تا سمرقند را آن‌طور که دوست دارد بسازد و زمانی که حافظ در شعر خود سمرقند و بخارا را فقط به یک خاله هندوی ترک شیرازی بخشید، به تیمور بسیار برخورد و در دیدار حافظ از وی سؤال می‌کند من نصف دنیا را به آتش کشیدم برای یک سمرقند، آن وقت تو به خال هندوی «آن ترک شیرازی» سمرقند و بخارا می‌بخشی؟ حافظ هم که لباس مندرسی به تن داشت جواب می‌دهد از همین بذل و بخشش‌‌ها بوده که به این روز افتاده‌ام. هرچند بسیاری از مورخین دیدار تیمور و حافظ را بسیار بعید می‌دانند اما داستان شیرینی است که نقل زبان‌ها شده است.

حال داستان این‌جاست که بسیاری از مدیران دستگاه‌های اجرایی بدون دیدن خال هندوی ترک شیرازی می‌بخشند و این بخشش نه از جیب خود که از بیت‌المال صورت می‌گیرد. بخششی که در پی خود رانت دارد. البته شاید این عزیزان نیز خال هندو دیده باشند اما صراحت و رک‌گویی حافظ را ندارند که بگویند برای دیدن چه چیزی بخشیده‌اند.

البته شاید این مدیران دستگاه‌های اجرایی خود را حاتم طایی می‌دانند که بدون دیدن خال هندو و دلبری می‌بخشند و هنگام انتقاد اعلام می‌دارند که بخشش آن‌‌ها در برابر بخشش برخی که تمام دارایی خود را بخشیده‌اند، چیزی نیست. (اشاره به داستان حاتم طایی و پیرزن صحرا‌نشین که تنها بزغاله خود را برای پذیرایی از حاتم کشت و حاتم او را بخشند‌ه‌تر از خود خواند)

به راستی چرا باید مدیران دستگاه‌های مناقصه‌گزار به راحتی تن به ترک‌تشریفات مناقصه بدهند و بدتر از آن کسی این عزیزان را بازخواست نکند. مگر نه این‌که در قانون برگزاری مناقصات تأکید شده و ترک‌تشریفات تنها برای شرایطی خاص که مانع از به تعویق افتادن کار شود، تصویب شده است.

اما از نظر این مدیران دستگاه‌های اجرایی تمام مناقصات برگزار شده دارای شرایط خاص هستند و ترک‌تشریفات برای آن‌‌ها نه جایز که واجب است. باید به این مدیران عزیز یادآور شد که موافقت آن‌‌ها با ترک‌تشریفات در یک مناقصه همانند بخشش سمرقند و بخارا به یک خال هندو است. البته بخشش حافظ تنها در کلام می‌باشد. اما موافقت با ترک‌تشریفات این مدیران گران‌قدر در واقعیت صورت می‌گیرد. ترک‌تشریفاتی که قواعد یک بازی را بر هم می‌زند و رانت و فساد زیادی در پی دارد. چرا که این‌گونه واگذاری‌ کار‌ها علاوه بر آن‌که قیمت بالاتری دارد، از کیفیت کم‌تری نیز برخوردار است و اصولاً پیمانکارانی که کار را در پی ترک‌تشریفات از آن خود کرده‌اند تعهدات کم‌تری نیز به مناقصه‌گزار می‌دهند.

در حالی‌که در روند مناقصه علاوه بر آن‌که یک رقابت برای کار وجود دارد، تعهدات بیش‌تری نیز می‌توان از پیمانکاران گرفت. به گونه‌ای که حتی هزینه آگهی مناقصه در نشریات را نیز در همان آگهی یا شروط مناقصه بر عهده برنده مناقصه می‌گذارند.

حال با توجه به مزیت برتر برگزاری مناقصه نسبت به ترک‌تشریفات چه اجباری است که دستگاه‌های اجرایی از برگزاری مناقصه طفره می‌روند. در کنار نظارتی که باید از سوی دستگاه‌ها و نهادهای نظارتی بر این امر صورت گیرد و مانع ترک‌تشریفات در دستگاه‌های اجرایی گردند. جا دارد که سازمان مدیریت ‌و برنامه‌ریزی با دستگاه‌هایی که به دنبال ترک‌تشریفات هستند برخورد نماید و در بودجه سال آینده این دستگاه‌ها این امر را مدنظر قراردهد و بودجه آن‌‌ها را محدود نماید. حتی وکلای مجلس شورای اسلامی می‌توانند با تصویب این امر سازمان مدیریت ‌و برنامه‌ریزی را در این کار یاری دهند و مانع از افزایش ترک‌تشریفات گردند.

البته این روز‌ها با رفع تحریم‌ها و بحث ورود پیمانکاران و شرکت‌های خارجی شاهد هستیم که بسیاری از دستگاه‌های اجرایی به دنبال ترک‌تشریفات مناقصات هستند و تلاش دارند بدون برگزاری مناقصه کار را به پیمانکار خارجی واگذار کنند و توجیه ساده آن‌‌ها این است که این پیمانکاران علاوه بر توانایی بالاتر خود صاحب سرمایه هم هستند، توجیهی که ارزشی ندارد، چرا که این امر اگر درست هم باشد، می‌توان در شروط مناقصه ذکر کرد که تأمین سرمایه بر عهده پیمانکار است و اگر پیمانکاری حاضر نبود با این شرط کار را بپذیرد، آن هنگام باید فکر دیگری کرد و می‌توان کار را با ترک‌تشریفات به پیمانکار واگذار نمود. اما مسؤولان محترم برخی دستگاه‌های اجرایی بدون برگزاری مناقصه در همین ابتدای امر به خال هندوی پیمانکاران خارجی می‌بخشند. در حالی‌که حتی نیم نگاهی به پیمانکاران داخلی ندارند. به قولی این مسؤولان غریبه‌پرست هستند.