صنعت پیمانکاری و قراردادهای پیمانکاری –قسمت اول عباس رنجبر صنعت پیمانکاری عمومی از پیشینه‌ای به قدمت تاریخ بشر برخوردار می‌باشد. از زمان ساخته شدن اهرام در جوامع بشری گام به گام با تکامل بشری نضج‌یافته و سیر پیشرفت خود را داشته است. ایالات متحده آمریکا با تأسیس انجمن پیمانکاران عمومی آمریکا بیش‌ترین تأثیر را بر […]
صنعت پیمانکاری و قراردادهای پیمانکاری –قسمت اول
عباس رنجبر
صنعت پیمانکاری عمومی از پیشینه‌ای به قدمت تاریخ بشر برخوردار می‌باشد. از زمان ساخته شدن اهرام در جوامع بشری گام به گام با تکامل بشری نضج‌یافته و سیر پیشرفت خود را داشته است. ایالات متحده آمریکا با تأسیس انجمن پیمانکاران عمومی آمریکا بیش‌ترین تأثیر را بر رشد این صنعت داشته و با گرد هم آوردن تمامی شرکت‌های GCتحت یک محور توانسته است به توانمندسازی این صنعت و همچنین ساختار سازمانی و علمی شرکت‌ها کمک شایانی نماید. نیاز به شرکت‌هایی بزرگ و همه‌کاره در عرصه پروژه‌های بزرگ و ملی امری بدیهی و ضروری است. ایران جزو کشورهای در حال توسعه است که دارای سطح وسیعی از پروژه‌های ملی می‌باشد.
حضور شرکت‌های قدرتمند در امر مدیریت پروژه، ساختمان و نصب و همچنین دارای توان مالی و مهندسی بالا یکی از راه‌های اتمام سریع‌تر این پروژه‌ها و کمک به رشد اقتصادی کشور می‌باشد. نص صریح ماده «۶» برنامه چهارم توسعه نظام جمهوری اسلامی ایران بر کوچک‌سازی دولت از طریق «پیمانکاری عمومی» نیز
اهمیت این امر را خاطر نشان ساخته است. وجود شرکت‌های پیمانکار عمومی از چندین سال پیش از سوی مسؤولان مطرح گردید و در برخی حوزه‌ها از جمله آب، کشاورزی، سدسازی، نیروگاه، انرژی و نفت شرکت‌هایی با هیبت GC ظهور نمودند.
بروز برخی مشکلات از جمله تحریم اقتصادی، مسائل لاینحل و همیشه مطرح مالی پروژه‌ها و طرح‌های ملی، عدم‌همکاری بانک‌ها در گشایش اعتبار ریالی جهت پیمانکاران داخلی،
دور ماندن حوزه آکادمیک و دانشگاهی از حوزه اجرا در سال‌های قبل و… از جمله مواردی بوده که تاکنون مانع از رشد انفجاری و مورد انتظار این گونه شرکت‌ها گشته است.
قراردادهای بلندمدت پیمانکاری
مؤسسات بخش عمومی و خصوصی اجرای عملیاتی نظیر راهسازی، سدسازی، اسکله و بندرسازی، نصب خطوط پست‌های فشارقوی و انتقال نیرو، کشتی‌سازی، هواپیماسازی، ساختن فیلم‌های سینمایی و قطعات پیچیده وسایل و تجهیزات را با انعقاد قرارداد به مؤسسات پیمانکاری واگذار می‌کنند. تعریف صنعت پیمانکاری به دلیل تعدد و تنوع حیطه عملیات، کاری دشوار است. در این مقاله، حسابداری پیمانکاری در مؤسساتی که از طریق انعقاد قرارداد به ساختن دارایی اشتغال دارند مورد مطالعه قرار می‌گیرد. ارکان اصلی عملیات پیمانکاری در هر نوع عملیات پیمانکاری ۳ ارکان اصلی زیر وجود دارد
کارفرما
شخص حقیقی یا حقوقی است که اجرای عملیات معینی را به پیمانکار واگذار می‌کند. کارفرما برای هماهنگی و نظارت براجرای عملیات موضوع پیمان عموماً از خدمات مهندسان مشاور بهره می‌گیرد. جانشینان یا نمایندگان قانونی کارفرما در حکم کارفرما محسوب می‌شوند
پیمانکار
شخص حقیقی یا حقوقی است که مسؤولیت کامل اجرای عملیات موضوع پیمان را تا تکمیل نهایی به عهده می‌گیرد. پیمانکار معمولاً به منظور تسهیل در اجرای قسمت یا قسمت‌هایی خاص از عملیات موضوع پیمان (نظیر لوله‌کشی، آهنگری و نقاشی) قراردادهایی با اشخاص یا پیمانکاران جزو منعقد می‌کند. در مواردی که برای
انجام دادن یک طرح خاص و یا اجرای عملیات طرح‌های بزرگ نیاز به همکاری چند شرکت پیمانکاری با تخصص‌های مختلف باشد برای افزایش توان مالی و عملیاتی و توزیع خطرات ناشی از اجرای عملیات موضوع پیمان، گروه شرکت‌های پیمانکاری از همکاری یا مشارکت یا ادغام چند شرکت پیمانکاری به وجود می‌آید.
قرارداد
انعقاد قرارداد مهم‌ترین بخش از فعالیت پیمانکاری است و منشأ تعهد و التزام برای کارفرما و پیمانکار است. در قرارداد پیمانکاری مواردی از قبیل مشخصات طرفین قرارداد، موضوع، مبلغ و مدت پیمان، تعهدات طرفین قرارداد و فسخ یا خاتمه پیمان مشخص می‌شود.
موضوع قراردادهای پیمانکاری ممکن است ساختن یک دارایی یا دارایی‌هایی باشد که در مجموع طرح واحدی را تشکیل می‌دهد.
انواع قراردادهاى پیمانکارى
قراردادهای پیمانکاری در صورتی که مخالف صریح قانون نباشد می‌تواند به اشکال مختلفی بین پیمانکار و کارفرما منعقد شود. قراردادهای متداول پیمانکاری به شرح زیر است:
قرارداد مقطوع
این نوع قرارداد معمولاً به یکی از دو شکل زیر تنظیم می‌شود.
الف- پیمانکار توافق می‌کند که در ازای دریافت مبلغی معین کل عملیات موضوع پیمان را انجام دهد.
ب- پیمانکار توافق می‌کند که در ازای دریافت مبلغی معین برای هر واحد کاری که انجام می‌دهد مبلغ پیمان براساس تغییرات شاخص قیمت‌ها تعدیل شود
قرارداد امانى
در این نوع قرارداد، مخارج مجاز یا تعیین شده در قرارداد به پیمانکار. مسترد می‌شود و در ازای خدماتی که انجام داده است درصد معینی از مخارج یا حق‌الزحمه ثابتی را دریافت می‌نماید. مانند قراردادهای خدمات مدیریت تهیه طرح و خدمات مشاورهای، تهیه طرح یا خدمات مدیریت کنترل و نظارت و یا پیمانکاری عملیات اجرایی و یا ساخت تجهیزات
قرارداد براساس مواد و دستمزد
این نوع قرارداد مشابه قرارداد امانی است و طبق آن پیمانکار توافق می‌کند که در ازای دریافت دستمزد مستقیم با نرخ ساعتی معین و قیمت مواد و مصالح و سایر مخارجی که طبق قرارداد انجام داده است، موضوع عملیات پیمان را انجام دهد. پیمانکار نرخ ساعتی دستمزد را براساس بازیافت دستمزد و هزینه‌های غیرمستقیم و سود مورد انتظار تعیین می‌کند. در هر یک از قراردادهای یاد شده ممکن است:
١- شرایط قرارداد در اجرای طرح بر اثر تغییر مقادیر کار، تغییر مدت پیمان و یا تراضی طرفین قرارداد تغییر کند.
٢ – طبق ماده خاصی برای ایجاد انگیزه و تشویق پیمانکار به اتمام کار قبل از موعد مقرر، پاداش برای جلوگیری از تأخیر در اجرای عملیات جرایمی در نظر گرفته شود.
ویژگی‌هاى صنعت پیمانکارى
برخی از ویژگی‌های خاص صنعت پیمانکاری به شرح زیراست:
١- اجرای عملیات موضوع پیمان از طریق انعقاد قرارداد به پیمانکار واگذار می‌شود و مدت اجرای طرح معمولاً به بیش از یک دوره مالی تسری می‌یابد
٢-فعالیت‌های پیمانکاری برخلاف سایر فعالیت‌های تولیدی که معمولاً در فضای کارخانه انجام می‌گیرد در محل اجرای طرح که کارفرما در اختیار پیمانکار قرار می‌دهد انجام می‌گیرد
٣- هر قرارداد پیمانکاری معمولاً به ساختن یک دارایی خاص می‌انجامد.
۴- قرارداد پیمانکاری پس از طی تشریفات مناقصه یا ترک مناقصه و یا توافق قیمت به پیمانکار واگذار می‌شود.
۵- پیمانکار برای پیشنهاد مبلغ پیمان علاوه بر برآورد بهای تمام شده طرح، سود مورد انتظار خود را به آن اضافه می‌کند.
۶- اگرچه پرداخت مخارج اجرای طرح به عهده پیمانکاراست اما پیمان در طول دوره ساخت به‌کارفرما تعلق دارد
٧- مبلغ قرارداد به تدریج در طول اجرای طرح از طریق تنظیم صورت‌وضعیت به پیمانکار پرداخت می‌شود.
٨- بهای تمام شده و صورت‌وضعیت‌های اجرای کار در طول اجرای طرح انباشته می‌شود. این امر مدیریت، حسابداری و حسابرسی قراردادهای پیمانکاری را دشوار می‌سازد.
٩-کارفرما برای جبران خسارت‌های احتمالی و مسؤولیت‌پذیری پیمانکار علاوه بر پوشش‌های بیمه‌ای معمولاً ضمانتنامه‌های زیر را از وی اخذ می‌کند:
الف-ضمانتنامه شرکت در مناقصه
این ضمانتنامه برای تضمین قیمتی که پیمانکار برای اجرای طرح پیشنهاد کرده است اخذ می‌شود.
ضمانتنامه مذکور در صورتی که پیمانکار در مناقصه برنده شود و از انعقاد قرارداد امتناع ورزد به نفع کارفرما ضبط می‌شود.
ب- ضمانتنامه انجام تعهدات
این ضمانتنامه هنگام امضای قرارداد برای تضمین انجام تعهدات از پیمانکار اخذ می‌شود. ضمانتنامه مذکور پس از خاتمه کار و تصویب صورت مجلس تحویل موقت، آزاد می‌شود.
ج- ضمانتنامه پیش‌پرداخت
این ضمانتنامه پس از امضای قرارداد در مقابل پیش‌پرداخت از پیمانکار اخذ می‌شود. ضمانتنامه مذکور تا پایان مدت پیمان معتبر است و مبلغ آن به ترتیبی که اقساط پیش‌پرداخت واریز می‌شود به تدریج تقلیل می‌یابد.
د- ضمانتنامه حسن انجام کار
از پرداخت هر صورت‌وضعیت به پیمانکار معمولاً ١٠درصد بابت سپرده حسن انجام کار (وجه‌الضمان) کسر می‌شود. کارفرما می‌تواند بنا به تقاضای پیمانکارمبلغ سپرده حسن انجام کار را در مقابل ضمانتنامه پرداخت کند.
١٠- موضوع عملیات پیمان معمولاً در دو مرحله موقت و قطعی به‌کارفرما تحویل می‌شود.
١١- پیمانکار در طول اجرای طرح به ویژه قراردادهای مقطوع با خطرات ذاتی از جمله حوادث قهری و غیرمترقبه مواجه است. مراحل اجرای طرح‌های بلندمدت پیمانکاری مراحل اجرای طرح در مؤسسات بخش عمومی و خصوصی تفاوت ماهوی ندارد و مؤسسات بخش‌خصوصی کمابیش در اجرای عملیات پیمانکاری از تشریفات حاکم بر بخش عمومی تبعیت می‌کنند. اجرای طرح‌های عمرانی در مؤسسات بخش عمومی تابع تشریفات خاصی است که در ۵ مرحله جداگانه درزیر مورد بررسی قرار می‌گیرد.
مرحله ١- مطالعات مقدماتى طرح
مؤسسات بخش عمومی، مطالعات مقدماتی و نظارت بر اجرای طرح‌های ساختمانی، تأسیساتی و تجهیزاتی را معمولاً به مهندسان مشاور واگذار می‌کنند. مطالعات مقدماتی شامل اقدامات زیر است
۱-۱- مطالعات تحقیقاتى و بنیادى
خدمات این مرحله شامل مطالعات منطقه‌ای، اجتماعی و اقتصادی است که نتایج حاصل از آن منجر به تصمیم‌گیری کلی در مورد برنامه‌ها و شناخت طرح‌ها و مدیریت آنها می‌شود.
۲-۱ مطالعات شناسایى طرح
شروع اقدامات مربوط به این مرحله منوط به اتمام تحقیقات بنیادی و پذیرش یا توصیه به سرمایه‌گذاری طرح می‌باشد. مطالعات این مرحله شامل تحقیقات و بررسی‌های لازم به منظور تعیین هدف طرح، شناخت اجزای متشکله و همچنین امکانات فنی و اجرایی طرح با توجه به مصالح ساختمانی، تجهیزات، نیروی انسانی و بالاخره حدود سرمایه‌گذاری، زمان اجرا و تعیین اثرات اجتماعی و اقتصادی ناشی از اجرای طرح است. حاصل این مطالعات به شکل گزارش تدوین می‌شود که مبنای تصمیم‌گیری در مورد اقدامات بعدی خواهد بود
۳-۱- تهیه طرح مقدماتى
۴-۱ – انتخاب پیمانکار
کمیسیون مناقصه موقع افتتاح پیشنهاد‌‌‌ها ابتدا پاکت الف پپیمانکاران را باز کرده و پس از بررسی چنانچه مدارک پاکت‌های الف کامل باشد پاکت‌های ب را که حاوی پیشنهاد قیمت است باز می‌کند. پس از افتتاح پاکت‌های ب قیمت پیشنهادی هر پیمانکار معین می‌شود. آنگاه ارقام مزبور از رقم کم‌تر به بیش‌تر مرتب شده و در جدول مقایسه پیشنهاد‌‌‌ها درج می‌شود. کمیسیون مناقصه از بین پیشنهادهایی‌که تمامی شرایط مناقصه را دارا باشد از لحاظ قیمت خارج از اعتدال نباشد مناسب‌‌‌ترین پیشنهاد را انتخاب و به‌عنوان برنده مناقصه معرفی می‌کند. در صورتی که برنده مناقصه از انعقاد قرارداد امتناع ورزد ضمانتنامه شرکت در مناقصه به نفع کارفرما ضبط خواهد شد و از نفر دوم برای عقد قرارداد دعوت می‌شود مطالعات این مرحله شامل تحقیق، بررسی، مطالعه و آزمایش‌های لازم به منظور طراحی و تهیه نقشه‌های مقدماتی و مشخصات کلی طرح و تعیین محل‌های مناسب و برآورد کلی ابعاد و حجم کار و مخارج هر یک، راه‌حل‌های پیشنهادی و همچنین مقایسه و تعیین نکات مثبت و منفی هر راه‌حل و بازده اقتصادی و اثراث هر یک از آنها می‌باشد. تهیه کننده طرح مقدماتی مناسب‌‌‌ترین راه را با ذکر دلایل لازم توصیه می‌کند. مطالعات این مرحله باید به اندازه‌ای کامل باشد که امکان برآورد مخارج دوره طرح و هزینه‌های بهره‌برداری را برای تصمیم‌گیری منطقی فراهم سازد. نتیجه این مطالعات به شکل گزارش تدوین می‌شود.
منبع: http: //e-pm.ir
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.