همه چیز درباره روزنامه‌نگاری علم ودانش

همه چیز درباره روزنامه‌نگاری علم ودانش

روزنامه‌نگاری علم (Science journalism) انتقال اخبار و موضوعات علمی به عموم مردم بوده و تعاملی مثبت میان دانشمندان، خبرنگاران و عموم مردم برقرار می‌کند.

به گزارش سیناپرس، یکی از اهداف روزنامه‌نگاری علم، ارایه اطلاعات بسیار خاص و دقیق تهیه شده توسط دانشمندان، به شکلی است که افراد غیردانشمند (عموم مردم) قادر به درک آن باشند. یک روزنامه‌نگار علم باید قادر باشد که اطلاعات علمی را از صاحبان علم دریافت کرده و به شکلی قابل‌فهم، در عین حفظ بار علمی، به عموم مردم منتقل کند.

شاید بتوان روزنامه‌نگاران علم را به دو دسته تقسیم کرد: دسته اول، افرادی هستند که پیش از ورود به این حرفه در یک رشته علمی تحصیل می‌کنند. بسیاری از دانشمندان، خود دست به قلم بوده و می‌توانند موضوعات علمی را به شکلی ساده‌تر در قالب مقاله یا کتاب به مردم ارایه کنند.

دسته دوم گروهی هستند که تحصیلات مرتبط با علم ندارند، اما از استعداد بالایی برای انتقال مفاهیم علمی به شکلی ساده به عموم مردم برخوردار هستند. باید توجه داشت که مصاحبه با دانشمندان پیرامون موضوعات علمی نیاز به آمادگی و مطرح کردن سؤالات سنجیده و متناسب با موضوع گفت‌و‌گو دارد.

مهاجرت از منابع سنتی به منابع آنلاین

با کاهش بودجه روزنامه‌ها و سایر رسانه‌ها، تعداد روزنامه‌نگاران علم نسبت به دهه‌های قبل کاهش پیدا کرده است. یکی از دلایل این مسأله می‌تواند جایگزین شدن خبرهای علمی در روزنامه‌ها و مجلات علمی با منابع آنلاین باشد. این چرخش از منابع سنتی به آنلاین را می‌توان با اهدای جایزه پولیتزر به دو مقاله منتشر شده در دو منبع آنلاین Politico و The Huffington Post به خوبی مشاهده کرد.

این محیط جدید، ارایه نامحدود اطلاعات را با کم‌ترین محدودیت امکان‌پذیر کرده است. همچنین طی سال‌های اخیر، این فرصت برای مردم فراهم شده است تا از طریق شبکه‌های اجتماعی، اطلاعات (و مباحث علمی) را با سایر افراد در نقاط مختلف جهان به اشتراک بگذارند؛ البته باید توجه داشت که تمامی مباحث علمی مطرح شده در دنیای اینترنت قابل اعتماد نیستند و ممکن است شایعاتی بدون هیچ پایه و شواهد علمی مطرح شوند.

وبلاگ‌های علمی (scientific blogs) دارای چند ویژگی خاص هستند: توسط یک دانشمند/نویسنده یا روزنامه‌نگار علم نوشته می‌شوند؛ عمدتا به موضوعات علمی می‌پردازند؛ در کلاس‌های درس علوم به عنوان ابزار کمک آموزشی استفاده می‌شوند؛ کم و بیش برای پوشش اخبار رسمی منتشر شده توسط جوامع، مؤسسات و مراکز علمی، دانشگاه‌ها و شرکت‌ها استفاده می‌شوند؛ در قالب فوتوبلاگ، ویدیوبلاگ یا پادکست نیز وجود دارند. ظهور و گسترش وبلاگ‌های علمی به اواخر دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی باز می‌گردد. فیل‌پلیت، چاداورزل، درک‌لوو، دیویدآپل، شون‌کارول، تیم‌لامبرت، کریس‌موونی و کارل‌سیمر جزو اولین وبلاگ‌نویسان علمی محسوب می‌شوند.

کتاب‌های علمی (science books) اغلب توسط محققان، دانشمندان و اساتید رشته‌های علمی و برای طیف وسیعی از مخاطبان به نگارش در می‌آیند. استفن‌هاوکینگ، فیزیکدان برجسته انگلیسی با کتاب A Brief History of Time و کارل سیگن، اخترشناس آمریکایی با کتاب The Dragons of Eden معروف‌ترین نویسندگان کتاب‌های علمی محسوب می‌شوند.

مجلات علمی (scientific magazines) دربرگیرنده انواع خبرها، موضوعات و گزارش‌های علمی برای مخاطبان غیرمتخصص هستند. این مجلات می‌توانند اطلاعات علمی در حوزه‌های مختلف را در اختیار مخاطب قرار دهند. از جمله معروف‌‌ترین مجلات علمی جهان می‌توان به ساینس (مجله)، نیوساینتیست، پاپیولارساینس، ساینتیفیک‌آمریکن و وایرد اشاره کرد.

ژورنال‌های علمی (scientific journals)اغلب بسیار تخصصی بوده و نتایج پژوهش‌های علمی جدید را منتشر می‌کنند که برای مخاطبان عام قابل‌استفاده نیستند. قدیمی‌‌ترین ژورنال‌های علمی جهان، نیچر و ساینس هستند که به ترتیب از سال ۱۸۶۹ و ۱۸۸۰ میلادی منتشر می‌شوند.

جوایز روزنامه‌نگاری علم

جایزه پولیتزر (Pulitzer Prize) به ارزش ۱۰هزار دلار، معتبر‌ترین جایزه روزنامه‌نگاری جهان محسوب می‌شود که از سال ۱۹۱۷ بنیان گذاشته شد و اکنون در ۲۰ شاخه مختلف (روزنامه‌نگاری، ادبیات و موسیقی) به برندگان اعطا می‌شود. کارل‌سیگن، دبورابلوم، ادواردویلسون، جاناتان‌واینر از جمله نویسندگان علمی برنده جایزه پولیتزر هستند.

جایزه Royal Society Prize for Science Books به ارزش ۲۵هزار پوند، معتبر‌ترین جایزه‌ای است که هر سال به بر‌ترین کتاب‌های علمی عامه اعطا می‌شود. استفن‌هاوکینگ، بیل‌برایسون، استفن‌جی‌گود از جمله برندگان این جایزه هستند.

جوایز روزنامه‌نگاری علم کاولی (AAAS Kavli Science Journalism Awards) شامل جایزه Gold به ارزش ۵هزار وSilver به ارزش ۳٫۵ هزار دلار است که از سوی انجمن آمریکایی برای پیشرفت علم (AAAS) و با همکاری بنیاد کاولی در بخش‌های روزنامه، مجله، گزارش تلویزیونی، برنامه رادیویی، گزارش آنلاین، اخبار علمی کودکان، به روزنامه‌نگاران علم اعطا می‌شود.

بر‌ترین نویسندگان و روزنامه‌نگاران علم

– ناتالی آنگیر، روزنامه‌نگار علم در نیویورک تایمز، برنده جایزه پولیتزر بهترین گزارش در سال ۱۹۹۱، برنده AAAS Science Journalism Awards

– فیلیپ بال، سردبیر سابق مجله نیچر، نویسنده کتاب و مقالات علمی، تولیدکننده برنامه‌های علمی رادیو و تلویزیونی، برنده Royal Society Prize for Science Books

– دیوید بودانیس، نویسنده کتاب‌های علمی عامه‌پسند و آینده پژوه، برنده Royal Society Prize for Science Books

– دیوید برادلی، روزنامه‌نگار علم در مجلات معتبری از جمله: ساینس، نیوساینتیست، پاپیولار ساینس، آمریکن ساینتیست

– تیموتی فریس، نویسنده کتاب‌های علمی، برنده Science Writing Award (مؤسسه فیزیک آمریکا)

– دنیس اوربای، نویسنده علمی در حوزه فیزیک و کیهان‌شناسی، برنده Science Writing Award (مؤسسه فیزیک آمریکا)، برنده AAAS Science Journalism Awards

– کریستن سانفورد، مجری و تهیه‌کننده برنامه‌های علمی رادیو و تلویزیونی، برندهAAAS Science Journalism Awards

– رابین ویلیامز، نویسنده مقالات علمی، مجری برنامه رادیویی Science Show در شبکه ABC استرالیا از سال ۱۹۷۵ تاکنون، برنده Michael Daley Award for Science Journalism

– کارل سیمر، نویسنده کتاب و مقالات علمی در نشنال جئوگرافیک، نیویورک تایمز و دیسکاور، برنده AAAS Science Journalism Awards، برنده Everett Clark Award for Science Writing

 

– متیو وایت‌ریدلی، نویسنده کتاب‌های علمی عامه‌پسند، نویسنده ستون علمی در وال استریت‌ژورنال