کشورهای تازه استقلال یافته جامعه مشترک‌المنافع و اقتصادهای اروپایی در حال گذار- قسمت اول

  نگاهی اجمالی به تحولات منطقه آنکتاد بورس سهام بوداپست در مجارستان بزرگ‌ترین بورس معاملات قراردادهای مشتقه منطقه و چهل و یکمین بورس بزرگ مشتقه در جهان است. در سال ۲۰۰۵ ، این بورس ۹ میلیون قرارداد آتی مالی را معامله کرد (افزایشی بیش از صددرصد نسبت به سال ۲۰۰۴ ) که ۸۵ درصد از […]

 

نگاهی اجمالی به تحولات منطقه

آنکتاد

بورس سهام بوداپست در مجارستان بزرگ‌ترین بورس معاملات قراردادهای مشتقه منطقه و چهل و یکمین بورس بزرگ مشتقه در جهان است. در سال ۲۰۰۵ ، این بورس ۹ میلیون قرارداد آتی مالی را معامله کرد (افزایشی بیش از صددرصد نسبت به سال ۲۰۰۴ ) که ۸۵ درصد از حجم این معاملات را قراردادهای آتی ارز به خود اختصاص داد. در اکتبر سال ۲۰۰۵ ، این بورس، بورس کالای بوداپست را نیز که بورس کالای کشاورزی مجارستان بود (اگرچه علاوه بر قراردادهای غلات و دام، قراردادهای آتی مالی را نیز معامله می‌کرد) در خود جذب کرد. بورس کالای بوداپست در فعالیت ۱۰ ماهه خود به عنوان بورسی مستقل، ۵۷۰ هزار قرارداد را در سال ۲۰۰۵ معامله کرد که در مقایسه با حجم معاملات آن در سال ۲۰۰۴ کاهش ۵۰ درصدی را نشان می‌دهد. این بورس که اکنون به عنوان بخش کالای بورس سهام بوداپست فعالیت می‌کند، در سال ۲۰۰۶ بازارهای کالای خود را کاملاً از دست داد و تا پایان ماه ژوئن آن سال تنها ۳۰۰۰ قرارداد مشتقه کالا را معامله کرد. بورس سهام بوداپست و بورس کالای بوداپست در آوریل سال ۲۰۰۵ به منظور راه‌اندازی مشترک قرارداد آتی نفت خام اورال که قرار بود در بوداپست معامله شود تفاهم‌نامه‌ای را با بورس تجاری نیویورک امضا کردندکه این قرارداد هنوز (تا زمان نگارش این مقاله) به بازار عرضه نشده است.

در لهستان، بورس سهام ورش و دومین بازار بزرگ قراردادهای مشتقه منطقه است و در سال ۲۰۰۵ بالغ بر ۵,۶ میلیون قرارداد آتی را که عمدتاً آتی شاخص سهام هستند معامله کرد و به چهل و سومین بورس معاملات آتی جهان تبدیل شد. بورس کالای ورشو که بسیار کوچک‌تر از بورس سهام ورشو است در سال ۱۹۹۵ تأسیس شد و معاملات آتی و اختیار محصولات کشاورزی (گندم خوراکی، گندم خوراک دام، و خوک زنده) و برخی از قراردادهای آتی ارز و نرخ بهره را انجام می‌دهد. این بورس هم‌چنین مدعی داشتن بزرگ‌ترین بازار نقدی کالا در اروپاست که در سال ۲۰۰۱ تأسیس شد و با بزرگ‌ترین سامانه معاملاتی لهستان کار می‌کند. بورس کالای ورشو بخشی از شبکه بورس کالای لهستان است که از ۱۸ بورس در سرتاسر کشور تشکیل شده است.

در جمهوری چک، ۵ بورس کالا فعالیت دارند که علاوه بر محصولات کشاورزی رایج در بورس‌های کشورهای دارای اقتصاد آزاد شده، در زمینه الوار، سنگ‌های معدنی، محصولات کاغذی، و مصالح ساختمانی نیز فعالیت دارند. این بورس‌ها که مهم‌ترین آن‌ها در برنو و پراگ مستقر است، محدود به معامله در بازار نقدی هستند (سایر انواع قرارداد به موجب قوانین کنونی جمهوری چک مجاز نیستند، ولی ممکن است این شرایط ظرف دو سال آینده تغییر کند). در اسلواکی، بورس کالای براتیسلاوا طیف گسترده‌ای از قراردادهای نقدی و پیمان آتی محصولات کشاورزی، صنعتی و الوار را معامله می‌کند و برنامه معاملات سهمیه برق و سهمیه انتشار گازهای گلخانه‌ای اتحادیه اروپا را نیز در دستور کار خود دارد. معامله سهمیه انتشار گازهای گلخانه‌ای اتحادیه اروپا منوط به تصویب این اتحادیه است. معاملات گواهی‌های انبار محصولات کشاورزی از دیگر معاملاتی است که در این بورس‌ها انجام می‌شود. در اسلوونی، بورس الکترونیک لیوبلیانا در سال ۱۹۹۵ فعالیت خود را آغاز کرد. این بورس طیفی از قراردادهای آتی ارز و دو قرارداد آتی غلات را ارایه می‌دهد و معاملات آن تاکنون بسیار محدود بوده است.

سایر بورس‌های کالا از سال ۱۹۹۰ در رومانی، بلغارستان و یوگسلاوی راه‌اندازی شده‌اند. اکثر این بورس‌ها تلاش خود را بر سازماندهی معاملات تحویل فیزیکی فوری متمرکز کرده‌اند. ولی قراردادهای آتی ارز (یورو، دلار و غیره) و نرخ بهره در بورس پولی، مالی و کالای سی‌بی‌یوی رومانی که در سال ۱۹۹۷ تأسیس شد و در بورس کالای رومانی معامله می‌شوند که در سال ۱۹۹۲ راه‌اندازی گردید و معاملات نقدی و پیمان آتی غلات، فرآورده‌های نفتی و برخی فلزات را انجام می‌دهد

 

تنها در اواسط سال ۲۰۰۶ ، روسیه معامله قرادادهای آتی کالا را آغاز کرد. فورتس ۲۶۵ ، بازوی بورس سهام روسیه به دنبال سخنرانی پوتین در مجلس دوما در ماه می ‌سال ۲۰۰۶ ، ۴ قرارداد انرژی (نفت اورال، سوخت دیزل، بنزین هواپیما، و نفت سیاه) و یک قرارداد طلا را راه‌اندازی کرد. پوتین در این سخنرانی آغاز معاملات آتی انرژی در بورس را از اولویت‌های ملی اعلام کرد. بسیاری بر این باورند که این کار ابزاری برای گسترش نفوذ روبل روسیه است که اکنون به راحتی قابل تبدیل به ارزهای دیگر است. ولی این قرارداد‌ها هنوز در مراحل نخست خود هستند و قراردادهای آتی مالی هنوز بخش عمده معاملات مشتقه روسیه را تشکیل می‌دهند.