مخارج پیمانکار قبل از بستن قرارداد بابت شرکت در مناقصه (قسمت دوم)

مراحل حسابداری پیمانکاری

مخارج پیمانکار قبل از بستن قرارداد بابت شرکت در مناقصه (قسمت دوم)

علی جعفری‌زرندینی

منبع: http://iranaccnews.com

در شماره قبل خواندید که سازمان مؤسسات پیمانکاری حداقل باید ۳ قسمت اصلی شامل قسمت برآورده و مهندسین، قسمت اجرای عملیات و قسمت حسابداری را داشته باشند. اینک ادامه مطلب را بخوانید‌:

حسابداری قراردادهای بلند مدت پیمانکاری‌

مخارج قبل از انعقاد قرارداد

پیمانکار قبل از بستن قرارداد، مخارجی بابت شرکت در مناقصه انجام می‌دهد. چون مشخص نیست که پیمانکار در مناقصه به عنوان مجری طرح انتخاب خواهد شد یا خیر. این‌گونه مخارج به ترتیب زیر در دفاتر وی ثبت می‌شود‌:

الف- در صورتی که احتمال بازیافت این‌گونه مخارج (اطمینان از بستن قرارداد در دوره جاری یا دوره‌های بعد) وجود داشته باشد باید به حساب مخارج انتقالی به دوره‌های بعد منظور شود. اگر‌:

۱٫ پیمانکار در مناقصه برنده شود، این‌گونه مخارج از حساب مخارج انتقالی خارج و جزو بهای تمام شده پیمان منظور می‌شود.

۲٫ احتمال برنده شدن پیمانکار منتفی شده باشد، این‌گونه مخارج از حساب مخارج انتقالی خارج و جزو هزینه‌های دوره جاری به شمار می‌آید.

ب- در صورتی که احتمال بازیافت این‌گونه مخارج وجود نداشته باشد(چون منافع آینده متصور نیست) جزو هزینه‌های پیمان در دوره وقوع خواهد بود. اگر احتمال بازیافت این‌گونه مخارج در آینده وجود داشت به گذشته تسری نمی‌یابد‌. یعنی مجدداً به بهای تمام شده پیمان برگشت نمی‌شود.

مخارج پیمان در طول اجرای طرح

در یک واحد پیمانکاری مخارج اجرای طرح را می‌توان به ترتیب زیر طبقه‌بندی کرد‌:

الف- هزینه‌های مستقیم هزینه‌هایی است که مستقیم به اجرای یک پیمان خاص مربوط می‌شود. مانند مواد و مصالح مصرفی در پیمان، دستمزد کارگران و سرپرستان کارگاه، هزینه استهلاک ماشین‌آلات و تجهیزات کارگاه.

ب- هزینه‌های سربار یا بالاسری هزینه‌هایی است که مربوط به فعالیت‌های پیمانکاری است و بین چند پیمان مشترک است. مانند هزینه‌ها تعمیرگاه مرکزی و استهلاک و تعمیر ماشین‌آلات به‌کار گرفته شده در پیمان‌های مختلف. هزینه‌های سربار معمولاً بر مبنای مواد مستقیم، دستمزد مستقیم، مبلغ پیمان یا ترکیبی از این مبانی بین پیمان‌های موجود سرشکن می‌شود. از آنجا که انتخاب مبنا برای تسهیم هزینه‌های سربار تفاوت زیادی در بهای تمام شده و نتیجه عملیات ایجاد خواهد کرد پیمانکار باید مبنایی را که منطقی تشخیص می‌دهد برگزیند و آن را به‌طور یکنواخت در هر سال به‌کار گیرد.

ج-هزینه‌های عمومی و اداری هزینه‌هایی است که مستقیم یا غیرمستقیم به فعالیت پیمانکاری مربوط نمی‌شود مانند هزینه‌های تحقیق و توسعه و هزینه‌های غیرمرتبط با پیمان‌ها. هزینه‌های عمومی و اداری معمولاً در دوره وقوع به حساب هزینه منظور می‌شود.

به حساب دارایی بردن بهره

هزینه بهره را در صورتی که با اهمیت باشد می‌توان به حساب پیمان منظور کرد. چنانچه در جریان اجرای عملیات موضوع پیمان وقفه قابل ملاحظه پیش آید به حساب دارایی بردن بهره باید متوقف شود.

اگر در اجرای یک قرارداد پیمانکاری قسمت‌هایی از آن تکمیل و به‌کارفرما تحویل شد طی مدتی که عملیات ساخت در قسمت‌های دیگر ادامه دارد باید منظور کردن بهره به قسمت‌های تکمیل شده متوقف شود.

به حساب دارایی بردن بهره تا زمانی که۳ شرط زیر همزمان وجود دارد، ادامه می‌یابد‌:

۱٫ برای پیمان مخارجی انجام شده باشد.

۲٫ فعالیت‌های لازم برای احداث دارایی در جریان پیشرفت باشد.

۳٫ مخارج بهره تحقق پیدا کرده باشد.

مبلغ بهره‌ای که می‌توان به حساب پیمان منظور کرد عبارت است از بهره واقعی یا بهره اجتناب‌پذیر (بهره‌ای که در نتیجه اجرای پیمان تحقق پیدا کرده است)، هر کدام کمتر باشد.

مرحله دوم‌: مطالعات تفصیلی طرح

مطالعات تفصیلی طرح را نیز کارفرما معمولاً به تنهایی یا به کمک مهندسان مشاور انجام می‌دهد. در این صورت، مخارج مطالعات تفصیلی طرح در دفاتر پیمانکار ثبتی ندارد. کارفرما مخارجی را که برای طراحی تفصیلی و اجرایی طرح و تهیه اسناد و مدارک مناقصه انجام می‌دهد به حساب هزینه مطالعاتی طرح منظور می‌کند.

مرحله سوم‌: اجرای طرح

پس از اتمام مراحل ۱و۲ و تصویب طرح تفصیلی، اجرای طرح به ترتیب زیر به مؤسسات پیمانکاری واگذار می‌شود:

۱٫۱٫ ارجاع کار به پیمانکار

اجرای طرح‌های بلندمدت پیمانکاری معمولاً به ترتیب زیر به مؤسسات پیمانکاری واگذار می‌شود‌:

۱٫ دعوت از پیمانکاران برای اجرای طرح

پس از آن‌که اسناد مناقصه آماده شد، پیمانکاران معمولاً از طریق آگهی از نوع و مشخصات طرح آگاه می‌شوند. مخارجی را که کارفرما در این مرحله برای چاپ آگهی و دعوت از پیمانکاران انجام می‌دهد به حساب هزینه مطالعاتی طرح منظور می‌کند.

۱٫۳٫ انتخاب پیمانکار

در مناقصه مربوط به قراردادهای بلند مدت پیمانکاری، برنده مناقصه معمولاً به‌وسیله کمیسیون مناقصه انتخاب می‌شود. کمیسیون یادشده با رعایت مفاد آیین‌نامه معاملات دولتی و سایر مقررات و دستورالعمل‌ها، پس از ارزیابی پیشنهادهای رسیده از بین پیشنهادهایی که تمامی شرایط مناقصه را دارا باشد و از لحاظ قیمت خارج از اعتدال نباشد، مناسب‌‌ترین پیشنهاد را از نظر مالی و سایر شرایط انتخاب و به عنوان برنده مناقصه معرفی می‌کند. در این مرحله ۳ وضعیت زیر را برای پیمانکار می‌توان تصور کرد‌:

الف- پیمانکار برنده مناقصه نباشد. در این صورت، ضمانتنامه شرکت در مناقصه وی آزاد خواهد شد و تمام مخارجی که برای شرکت در مناقصه انجام داده است به عنوان هزینه دوره جاری در صورت سود و زیان گزارش می‌شود.

ب- برنده مناقصه حاضر به عقد قرارداد نباشد. در این صورت، ضمانتنامه در مناقصه وی به نفع کارفرما ضبط خواهد شد و تمام مخارج مربوط به شرکت در مناقصه جزو هزینه دوره جاری به حساب می‌آید. در ضمن، پرداخت مبلغ ضمانتنامه به عنوان زیان دوره شناسایی و در صورت سود و زیان گزارش می‌شود.

ج- برنده مناقصه حاضر به عقد قرارداد باشد. پس از اعلام نتیجه، چنانچه برنده مناقصه حاضر به عقد قرارداد باشد هزینه شرکت در مناقصه در دفاتر پیمانکار به حساب پیمان در دست اجرا و هزینه مطالعاتی طرح در دفاتر کارفرما به حساب دارایی در جریان ساخت انتقال می‌یابد.

 

 

در هزینه‌یابی قراردادهای پیمانکاری، اصول هزینه‌یابی سفارش کار به‌کار می‌رود. یعنی برای آن‌که بهای تمام شده و سود یا زیان هر طرح جداگانه معلوم شود باید برای هر پیمانی که بسته می‌شود حسابی جداگانه در دفتر کل افتتاح شود و برای سهولت مراجعه به دفاتر و سایر اسناد و مدارک از قبیل برگ درخواست کالا، اعلامیه برگشت کالا، حواله انبار و لیست دستمزد کارگران، شماره خاصی نیز به هر پیمان اختصاص یابد.

۲٫ انعقاد قرارداد با پیمانکار

اجرای عملیات موضوع پیمان از طریق بستن قرارداد مستلزم طی مراحل زیر است‌:

۲٫۱٫ گرفتن ضمانتنامه حسن انجام تعهدات

در حال حاضر، مؤسسات پیمانکاری باید پیش از تنظیم قرارداد، برای تضمین انجام تعهدات خود معادل ۵ درصد مبلغ اولیه پیمان ضمانتنامه از بانک دریافت کنند و یا سپرده نقدی به حساب کارفرما واریز کنند. ضمانتنامه یادشده باید تا تاریخ صورت‌مجلس تحویل موقت معتبر باشد و تا هنگامی که تحویل موقت انجام نشده پیمانکار مکلف است آن را به دستور کارفرما تمدید کند.

بانک‌ها برای صدور ضمانتنامه انجام تعهدات علاوه بر وثیقه و کارمزد معمولاً ۱۰ درصد مبلغ ضمانتنامه را به عنوان سپرده نقدی از پیمانکار مطالبه می‌کنند.

۲٫۲٫ تنظیم قرارداد پیمانکاری

پس از آن که ضمانتنامه حسن انجام تعهدات به‌کارفرما تسلیم شد قرارداد پیمانکاری بین کارفرما و پیمانکار بسته می‌شود. هزینه تنظیم قرارداد پیمانکاری در دفتر اسناد رسمی به عهده پیمانکار است.

۲٫۳٫ ابطال ضمانتنامه شرکت در مناقصه

پس از امضای قرارداد، کارفرما ضمانتنامه شرکت در مناقصه را آزاد می‌کند. ابطال ضمانتنامه یادشده در دفتر روزنامه پیمانکار و کارفرما ثبت می‌شود.

۲٫۳٫ ابطال ضمانتنامه شرکت در مناقصه

پس از امضای قرارداد، کارفرما ضمانتنامه شرکت در مناقصه را آزاد می‌کند. ابطال ضمانتنامه یادشده در دفتر روزنامه پیمانکار و کارفرما ثبت می‌شود.

۲٫۴٫ تأدیه پیش پرداخت

کارفرما پس از دریافت ضمانتنامه پیش پرداخت از پیمانکار، مبلغ پیش پرداخت را به وی می‌پردازد. کارفرما می‌تواند مبلغ پیش پرداخت را یک‌جا به حساب بانک واریز کند و سپس به‌تدریج، متناسب با پیشرفت کار طی نامه‌هایی به بانک دستور دهد که درصدی از مبلغ مزبور را به حساب پیمانکار واریز کند. پرداخت آن در دفتر روزنامه پیمانکار و کارفرما ثبت می‌شود.

۳٫ عملیات اجرایی

پیمانکار متعهد است کار‌‌ها را طبق پیمان و دستور دستگاه نظارت در حدود مشخصات و اسناد و مدارک پیمان انجام دهد. مراحل عملیات اجرایی و نظارت در کار به شرح زیر است‌:

۳٫۱٫ ایجاد کارگاه

کارفرما متعهد است کلیه زمین‌هایی را که برای تأسیس و ایجاد کارگاه و انجام عملیات موضوع پیمان مورد نیاز است، بلاعوض به پیمانکار تحویل دهد. هزینه‌های مربوط به تجهیز کارگاه و تأمین آب و برق موقت کارگاه و هزینه مصرف آن در طول اجرای طرح به عهده پیمانکار است. پیمانکار باید کارگاه را به‌نحوی تجهیز کند که شروع و ادامه کار تا تحویل موقت بدون وقفه و با کیفیت لازم انجام گیرد. هزینه تأسیس کارگاه در دفتر روزنامه پیمانکار ثبت می‌شود.

پیمانکار پس از تأسیس و تجهیز و آماده کردن کارگاه، برای شروع عملیات و اجرای طرح، شخصی را به عنوان رییس کارگاه تعیین و با نامه به‌کارفرما یا دستگاه نظارت معرفی می‌کند. رییس کارگاه در تمام اوقات در کارگاه حضور دارد و کارگران و کارمندان لازم برای انجام عملیات موضوع پیمان را سازماندهی می‌کند.

کارفرما یا دستگاه نظارت، برای کنترل مستقیم در اجرای عملیات کارگاه، شخصی را به نام مهندس مقیم که اصولاً مقیم کارگاه خواهد بود تعیین و با نامه به پیمانکار معرفی می‌کند. مهندس مقیم حق دارد با توجه به مفاد پیمان، نظارت دقیق در اجرای عملیات به عمل آورد و هرگاه عیب و نقصی در کار مشاهده کند دستور رفع آن را به پیمانکار بدهد.

پیمانکار مسؤولیت کامل حسن اجرای کارهای پیمان را به عهده دارد و نظارتی که از طرف کارفرما یا نمایندگان او در اجرای کار‌‌ها می‌شود به هیچ‌وجه از میزان این مسؤولیت نمی‌کاهد. هزینه نظارت در اجرای طرح در دفتر روزنامه کارفرما ثبت می‌شود.

اگر کارفرما نظارت بر اجرای کار را به مهندسان مشاور واگذار کرده باشد حق نظارت عالی و نظارت کارگاهی باید طبق قرارداد با تنظیم صورت‌حسابی پس از وضع کسور مقرر به مهندسان مشاور پرداخت شود و به حساب دارایی در جریان ساخت منظور شود.