مراحل حسابداری پیمانکاری (قسمت چهارم) حساب ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول مالیات واگذاری قسمتی از عملیات پیمان از طرف پیمانکار دست اول به پیمانکار دست دوم؟ علی جعفری‌زرندینی در شماره قبل با مبحث بانک و صندوق آشنا شدید. اینک بخش دارایی‌های جاری را که مبحث حساب تنخواه‌گردان است، بخوانید: لیست حساب‌ها: دارایی‌های جاری بانک و صندوق: این […]
مراحل حسابداری پیمانکاری (قسمت چهارم)
حساب ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول
مالیات واگذاری قسمتی از عملیات پیمان از طرف پیمانکار دست اول به پیمانکار دست دوم؟
علی جعفری‌زرندینی
در شماره قبل با مبحث بانک و صندوق آشنا شدید. اینک بخش دارایی‌های جاری را که مبحث حساب تنخواه‌گردان است، بخوانید:
لیست حساب‌ها:
دارایی‌های جاری
بانک و صندوق:
این حساب مخصوص ثبت وجه نقدی است که در مؤسسات برای دریافت‌‌ها و پرداخت‌های نقدی جاری یا پرداخت‌های نقدی آتی نگهداری می‌شود. در برخی موارد، وصول وجه نقد از مشتریان اجتناب‌ناپذیر است و هم‌چنین پرداخت‌های مؤسسه نیز در برخی موارد باید نقدی صورت پذیرد به همین جهت در برخی از مؤسسات، شخصی به عنوان صندوقدار استخدام می‌شود و متناسب با حداکثر وجهی که در اختیار او قرار خواهد شد از او تضمین‌های لازم اخذ می شود. لازم به یادآوری است که علاوه بر حساب صندوق که در دفتر کل افتتاح شده، در صورت تعدد، حساب‌های معین نیز نگهداری می‌شود. یک دفتر مخصوص به نام دفتر صندوق توسط صندوقدار نگهداری می‌شود که جنبه آماری و اطلاعاتی دارد و از سیستم حسابداری دو طرفه پیروی نمی‌کند. این دفتر دریافت‌‌ها و پرداخت‌های نقدی را بلافاصله ثبت خواهد کرد. در پایان هر روز وجه موجود در صندوق شمارش شده، با دفتر صندوق مطابقت داده می‌شود تا صحت انجام امور دریافت و پرداخت به اثبات برسد. حساب صندوق در دفاتر حسابداری براساس اسناد حسابداری تکمیل می‌شود. بدین صورت که به ازای دریافت‌های نقدی، حساب صندوق بدهکار و در مقابل پرداخت‌های نقدی حساب صندوق بستانکار می‌شود. وجوه نقد، ضمن آن‌که برای معاملات نقدی بسیار اهمیت دارد و در دسترس بودن آن در اسرع وقت از امتیازات این دارایی می‌باشد، به همان نسبت نیز می‌تواند در معرض سوء استفاده قرار گیرد و بنابراین مؤسسات کوچک می‌توانند با اعلام آیین‌نامه‌های داخلی نسبت به صحت عمل صندوق اطمینان حاصل کنند.
حساب تنخواه‌گردان:
در مؤسسات، ممکن است حساب بانک به دلیل امتیازات زیاد، جانشین صندوق شود و کلیه دریافت و پرداخت‌ها از طریق آن انجام شود، البته پرداخت‌های جزیی را با صدور چاپ از حساب بانکی انجام نمی‌دهند و در برخی موارد دریافت‌کنندگان وجوه جزیی از دریافت چک خودداری می‌کنند، بنابراین برای تأمین مالی پرداخت‌های جزیی، مبلغی را تحت تنخواه‌گردان در اختیار یکی از کارکنان مالی قرار می‌دهند تا با رعایت مقررات و آیین‌نامه‌های داخلی مؤسسه نسبت به پرداخت هزینه‌های جزیی یا خرید بعضی ملزومات اقدام کنند.
مبلغ تنخواه‌گردان متناسب با هزینه‌ها و یا پرداخت‌های جزیی مؤسسه است و از شخصی که تنخواه‌گردان در اختیار او است تضمین لازم دریافت می‌شود. در مؤسسات پیمانکاری نیز شخصی را به عنوان تنخواه‌گردان معین می‌کند و مبالغی را در اختیار وی قرار می‌دهند تا هزینه‌هایی مانند خرید مواد و مصالح ساختمانی، دستمزد حمل‌ونقل و… را پرداخت کند.
حساب دریافتنی:
حساب‌های دریافتنی از جمله حساب‌های دارایی جاری است و شامل کلیه مطالبی می‌شود که مؤسسه باید در آینده دریافت کند. عمده‌ترین این مطالبات ناشی از فروش‌های نسیه کالا یا عرضه نسیه خدمات می‌باشد. در مبادلات تجاری امروزه فعالیت‌های تجاری نسیه بر مبادلات تجاری نقدی فزونی دارد و این مسأله حتی در زمینه تجارت خارجی نیز قابل مشاهده است.
حساب ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول:
همان‌طور که گفته شد، بر اثر انجام معاملات نسیه حساب‌های دریافتنی ایجاد می‌شود و مسأله وصول این نوع مطالبات مطرح می‌شود. بنابراین شناخت مشتریان در اقدام به مبادلات تجاری از مسایل اساسی تجارت می‌باشد. در صورتی که شناخت کافی از مشتریان وجود نداشته باشد، وصول مطالبات ممکن است با مشکلات مواجه گردد و چه‌بسا مطالبات وصول نشوند و عملاً امکانات مالی مؤسسه به هدر برود. چنانچه احتمال عدم‌وصول حساب‌های دریافتنی وجود داشته باشد آن را به هزینه مطالبات مشکوک‌الوصول منظور و طرف مقابل آن را ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول می‌نامند.
اسناد دریافتنی:
امکان دارد در مقابل مطالبات ناشی از فروش نسیه کالا یا عرضه خدمات به‌طور نسیه از طرف خریدار یا دریافت کننده خدمات اسناد قانونی، مانند سفته و برات دریافت شود که آن مطالبات در اصطلاح حسابداری، اسناد دریافتنی می‌گویند.
حساب پیش‌پرداخت:
در برخی موارد قبل از دریافت خدمات یا دارایی وجه آن به فروشنده پرداخت می‌شود. مدارک ثبت هزینه‌ها وقوع یا تحمل آن‌‌ها است و بنابراین زمان پرداخت مبالغی بابت پیش‌پرداخت‌ها، هزینه‌ای وقوع نیافته است و این مبالغ در یک حساب دارایی به نام پیش‌پرداخت ثبت می‌شود. پرداخت بابت بیمه سال آینده، اجاره ۶ ماهه آینده، آگهی‌های تجاری ماه آینده نمونه‌ای از پیش‌پرداخت‌ها هستند.
حساب سپرده حسن‌انجام کار:
حساب سپرده حسن‌انجام کار که نزد کارفرما نگهداری می‌شود باید به عنوان یک قلم دریافتنی در صورت‌های مالی نشان داده شود یا از طریق یادداشت‌های همراه صورت‌های مالی افشا شود.
دارایی‌های ثابت:
دارایی‌های ثابت، به دارایی‌های گفته می‌شود که به‌طور نسبی دارای عمر طولانی هستند و در جریان عملیات عادی مؤسسات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارایی صرفاً برای مؤسسه تهیه شده و به منظور سرمایه‌گذاری یا فروش مجرد تحصیل نشده است. دارایی ثابت هر مؤسسه، معرف اعتبار بوده و میزان تجهیزات و ماشین‌آلات مؤسسه طبقه‌بندی و قدرت کارایی آن نقش سازنده‌ای دارد.
دارایی‌های ثابت مشهود:
این دارایی‌‌ها دارای موجودیت فیزیکی و عینی هستند و به علت داشتن عمر نسبتاً طولانی، در طی سال‌های متمادی به‌طور مؤثر در عملیات واحدهای تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جمله این دارایی‌‌ها می‌توان: زمین، ساختمان، ماشین‌آلات، تأسیسات، وسایط نقلیه و اثاثیه را نام برد.
دارایی‌های ثابت نامشهود:
این دارایی‌‌ها موجودیت فیزیکی و عینی ندارند مانند خط تلفن، ارزش علایم تجاری و …
بدهیها:
به حقوق مالی طلبکاران نسبت به دارایی‌های یک واحد اقتصادی بدهی گفته می‌شود. به بیان دیگر تعهدات مالی یک واحد اقتصادی به اشخاص غیر از مالک «بدهی» نام دارد. انواع بدهی‌های جاری عبارت است از:
۱ – حساب‌های پرداختنی ۲ – اسناد پرداختنی ۳ – پیشدریافتها
حساب‌های پرداختنی:
حساب‌های پرداختنی یکی از انواع بدهی‌های جاری است و شامل کلیه بدهی‌هایی می‌شود که مؤسسه باید در آینده پرداخت نماید عمده‌ترین این بدهیها ناشی از خریدهای نسیه می‌باشند.
اسناد پرداختنی:
امکان دارد در مقابل بدهی‌های ناشی از خرید نسیه کالا و یا دریافت خدمات به‌طور نسیه مؤسسات به فروشنده و یا عرضه کننده خدمات اسناد قانونی مانند سفته، برات و … صادر کنند که با آن‌‌ها در اصطلاح حسابداری اسناد پرداختی می‌گویند.
پیشدریافتها:
مؤسسه ممکن است قبل از ارایه خدمات مبالغی را پیش دریافت کند که جزو بدهی مؤسسه محسوب می‌شود و تحت عنوان حساب پیش‌دریافت منظور می‌شود. در مؤسسات پیمانکاری می‌توان به پیش‌دریافت بیمه و پیش‌دریافت پیمان کار اشاره کرد.
بدهی‌های بلندمدت:
بدهی‌هایی هستند که مدت زمان آن‌‌ها بیش از یک سال می‌باشد مثل وام بلندمدت و دیون رهنی.
سرمایه:
در حسابداری حق مالی مالک یا مالکین واحد اقتصادی نسبت به دارایی‌های آن را اصطلاحاً سرمایه می‌نامند. اگر مؤسسه در طی فعالیت‌های مالی خود سود کسب کند موجب افزایش سرمایه و اگر زیان کند موجب کاهش سرمایه می‌شود.
درآمدها:
مؤسسات بر حسب نوع کسب و کارخدماتی برای مشتریان خود ارایه می‌کنند و در ازای آن خدمات ممکن است وجوهی را دریافت کنند یا مشتریان تعهد کنند وجوه فوق را در آینده دریافت کنند. در حسابداری به این مبالغ اصطلاحاً درآمد گفته می‌شود و در مؤسسات پیمانکاری نیز در ازای خدماتی که پیمانکار برای کارفرما ارایه می‌کند مبالغی را به عنوان درآمد دریافت می‌نماید. از انواع در آمدهای موجود در یک مؤسسه پیمانکاری می‌توان به در آمدهای متفرقه و کار گواهی شده که پیمانکار به‌کارفرما ارایه می‌دهد اشاره کرد.
هزینه‌ها:
مؤسسات خدماتی به منظور ارایه خدمات به مشتریان ناچارند مخارج گوناگونی را محتمل شوند که این مخارج «هزینه» نامیده می‌شود. در مؤسسات پیمانکاری نیز برای انجام پیمانکاری که همان ارایه خدمات به‌کار فرمایان می‌باشد هزینه‌هایی را متحمل می‌شود. از جمله هزینه اداری تشکیلاتی، هزینه حقوق و … .
حساب پیمان:
در مؤسسات پیمانکاری یک حساب به نام حساب پیمانها وجود دارد که به عنوان یک حساب هزینه تلقی می‌شود مؤسسات پیمانکاری تمام هزینه‌هایی که برای انجام قرارداد خود انجام می‌دهند مثلاً خرید مصالح و پرداخت دستمزد و هزینه حمل‌ونقل و … را بستانکار و در مقابل آن حساب پیمان را بدهکار می‌کنند.
حساب کارگواهی شده:
حساب دیگری که در مؤسسات پیمانکاری وجود دارد حساب کارگواهی شده می‌باشد که به عنوان در آمد در این مؤسسات تلقی می‌شود و درآمدهایی که به‌دست می‌آید را معمولاً تحت عنوان حساب کارگواهی شده منظور می‌کنند.
× لازم به ذکر است که از تفاوت بین حساب پیمان و حساب کار گواهی شده سود (زیان) مؤسسه به‌دست می‌آید.
روش‌های متداول حسابداری پیمانکاری:
مسأله اساسی در حسابداری پیمانکاری چگونگی تخصیص در آمد‌ها و هزینه‌های مرتبط با دوره‌های مالی، در طول مدت قرارداد است. برای تعیین سودی که باید در هردوره مالی به حساب منظور شود، مؤسسات پیمانکاری از دو روش متداول حسابداری پیروی می‌کند که عبارتند از:
۱- روش کار تکمیل شده (با محاسبه سود هنگامی که طرح به میزان قابل توجهی تکمیل شده باشد)
۲- روش درصد پیشرفت کار (یا محاسبه سود به تناسب کادر جریان پیشرفت هر دوره)
الف) روش کار تکمیل شده (Completed – contract method)
در این روش شناخت در آمد هنگامی صورت می‌گیرد که کل پیمان یا بخش عمده‌ای از آن تشکیل شده و صرفاً کارهای جزیی باقی‌مانده باشد.
در این روش مخارج پیمان و مبالغ دریافتی در ازای پیشرفت کار، در خلال مدت قرارداد، انباشته می‌شود و اما شناخت در آمد پیمان تا زمانی که پیمان عمدتاً تکمیل نشده باشد صورت نمی‌گیرد. مزیت اصلی روش کار تکمیل شده این است که سود پیمان زمانی تعیین می‌شود که کار تمام شده یا به مراحل نهایی تکمیل رسیده باشد. در این روش خطرشناخت یا شناسایی سودهایی که ممکن است کسب نشوند به حداقل می‌رسد.
اشکال اساسی روش کار تکمیل شده این است که درآمدی که در دوره مالی گزارش می‌شود میزان کار انجام شده در خلال دوره به روی پیمانها را منعکس نمی‌کند.
مثال اگر چند پیمان بزرگ همگی در یک دوره مالی تکمیل شود اما در دوره‌های قبل، پیمانی به اتمام نرسیده باشد و یا در بعد پیمانی تکمیل نشود، با وجود ثبات نسبی فعالیت‌های انجام شده ظاهراً سطح فعالیت‌های جاری را منعکس می‌کند. اما همواره فاصله مداومی بین زمان انجام کار و زمان شناخت سود مربوط به آن وجود دارد.
ب) روش درصد پیشرفت کار:
در این روش در آمد به تناسب پیشرفت عملیات پیمان شناسایی می‌شود. درآمد مذکور با هزینه‌های واقع شده برای رسیدن به همان مرحله از پیشرفت کار مقابله می‌شود و حاصل آن می‌تواند به عنوان سهم قابل تخصیص‌آن قسمتی از کاری که طی دوره‌های تکمیل شده، گزارش شود.
اعمال روش درصد پیشرفت کار خطر اشتباه در برآورد را به همرا دارد، بدین جهت تا زمانی که نسبت به سودآوری کل پیمان اطمینانی نباشد، منظور داشتن سود در صورت‌های مالی مورد نخواهد داشت و کاربرد روش درصد پیشرفت کار نادرست است.
انتخاب روش:
هرگاه پیمانکاری یکی از روش‌ها را در مورد حسابداری پیمان شخصی به‌کار گیرد از آن پس در مورد سایر پیمان‌هایی که دارای ضوابط مشابه هستند باید از این روش تبعیت کند.
انتخاب روش حسابداری برای هر پیمان بستگی به میزان اطمینان دارد که پیمانکار از برآورد درآمد و مخارج پیمان به‌دست می‌آورد. در پاره‌ای موارد، پیمانکار به‌خاطر عدم‌اطمینان نسبت به برآورد، تصمیم به اتخاذ روش کامل کار تکمیل شده می‌گیرد. در موارد دیگر که نتیجه پیمان را می‌توان به‌طور قابل اطمینان برآورد کرد، حسابداری تمام یا پاره‌ای از پیمانها ممکن است با استفاده از روش درصد پیشرفت کار صورت گیرد. هم‌چنین پیمانکار ممکن است برای قراردادهای مختلف از هر دو روش همزمان استفاده کند.
اگر در روش حسابداری قرادادهای پیمانکار تغییر داده شود، تأثیر این تغییرات و مبلغ ریالی آن همواره با علل تغییر باید افشا شود. هرگاه پیمانکار روش حسابداری خود را از درصد پیشرفت کار به روش کار تکمیل شده تغییر دهد ممکن است میزان کلیه اثرات مالی ناشی از تغییرات روش را نتوان تعیین کرد. در چنین مواردی دست کم، افشای مبلغ سود گزارش شده مربوط به سال‌های گذشته پیمان‌هایی که در ابتدای دوره حسابداری در جریان پیشرفت بوده ضروری خواهد بود.
ذخیره لازم برای زیان‌های قابل پیش‌بینی:
هرگاه آخرین برآورده‌ها از هزینه‌ها و در آمدهای یک قرارداد پیمانکار نشان دهنده زیان باشد، باید ذخیره‌ای معادل کل زیان، بدون توجه به میزان کار انجام شده، در نظر گرفته شود، حتی در مواردی که زیان پیش‌بینی شده از کل هزینه‌های آنجام شده تا تاریخ برآورد بیش‌تر باشد، باید برای کل زیان پیش‌بینی شده آن پیمان ذخیره در نظر گرفت.
هرگاه بخش عمده‌ای از ظرفیت واحد اجرا کننده (پیمانکار) برای مدتی طولانی به پیمانی اختصاص داده شود، هزینه‌های غیر مستقیم واحد پیمانکاری در طی باقی‌مانده قرارداد بعضاً به عنوان هزینه‌های قابل تسهیم مستقیم تلقی و در محاسبه ذخیره برای زیان پیش‌بینی شده، در نظر گرفته می‌شود.
در صورت نیاز در نظر گرفتن ذخیره برای زیان پیمان، میزان ذخیره بدون توجه به مواد زیر تعیین می‌شود.
الف – شروع یا عدم‌شروع عملیات اجرایی پیمان
ب – مرحله تکمیل عملیات پیمان
ج – میزان سود مورد انتظار از سایر قراردادهای غیر مرتبط با پیمان.
از آن‌جایی که تعیین برآورد میزان زیان آتی پیمان ممکن است با دقت کافی ممکن نباشد، در بعضی موارد برآورد مبلغ زیان آتی امکان‌پذیر است و در سایر موارد افشای زیان احتمالی به تنهایی (بدون بر آورد مبلغ) کافی خواهد بود.
دعاوی و تغییر ناشی از قراردادهای پیمانکاری
مبالغ مورد مطالعه پییمانکار ناشی از تغییرات قراداد که به تصویب کارفرما رسیده باشد، تنها هنگامی به عنوان درآمد شناسایی می‌شود که پیمانکار مدارک و شواهدی دال بر قبول مورد مطالبه توسط کارفرما ارایه کند.
خسارات یا جرایم قابل پرداخت توسط پیمانکار که ناشی از تأخیر در تکمیل کار یا سایر علل باشد عموماً به عنوان هزینه پیمان تلقی می‌شود.
تعیین سود پیمان تکمیل شده:
الف) روش درصد پیشرفت کار:
در روش درصد پیشرفت کار، تفاوت حساب کارگواهی شده و حساب پیمان (در آمد–هزینه) پس از تهیه صورت‌حساب قطعی و تسویه با پیمانکار، سود (یا زیان) پیمان تکمیل شده را به‌دست می‌دهد.
ب) روش کار تکمیل شده:
پس از ثبت آخرین صورت‌وضعیت تفاوت حساب کارگواهی شده و حساب پیمان –پس از تهیه صورت‌حساب قطعی و تسویه حساب با پیمانکار– سود (یا زیان) پیمان تکمیل شده را به‌دست خواهد داد (محاسبه سود پس از ثبت آخرین صورت‌وضعیت در هر دو روش یکسان است).
انتقال سود بستن حساب پیمان تکمیل شده:
حساب پیمان پس از خاتمه طرح، بهای تمام شده (مخارج اجرای طرح) را به‌دست خواهد داد، که پس از مقابله ارزش با کارگواهی شده، سود (زیان) ناشی از اجرای طرح تعیین خواهد شد. سود (زیان) پیمان تکمیل شده را می‌توان به یکی از دو روش زیر محاسبه و به حساب سود و زیان اتنقال داد.
روش اول: محاسبه سود هر پیمان به‌طور جداگانه (محاسبه سود در صورتی که سود حاصل از هر پیمانکاری به‌طور جداگانه تعیین می‌شود).
در این روش سود (زیان) هر پیمان محاسبه و سپس به حساب سود و زیان منتقل می‌شود.
روش دوم:
محاسبه سود و پیمانها (به‌طوری که سود حاصل از هر پیمانکاری به‌طور جداگانه تعیین نشود):
در این روش، هزینه‌های تمام شده و ارزش کار گواهی شده پیمان‌های تکمیل شده به حساب سود و زیان پیمانها منتقل و در نتیجه سود (زیان) پیمانها به‌طور یک‌جا تعیین می‌شوند.
مانده حساب سود و زیان پیمانها را به‌طور یک‌جا به‌دست خواهد آورد که در پایان دوره مالی به حساب سود و زیان انتقال می‌یابد.
بستن حساب سود و زیان پیمانها به حساب سود و زیان
محاسبه سود پیمان‌های ناتمام:
نظر به مخاطرات کارپیمانکاری و تعهداتی که پیمانکار در طول اجرای طرح و دوره تضمین دارد، اصل پذیرفته شده این است که اگر نسبت به سودآوری کل پیمان اطمینان لازم وجود نداشته باشد، بنابر سود شناسایی و در صورت‌های مالی منعکس شود به عبارت دیگر از روشکار تکمیل شده استفاده شود.
برای حسابداری پیمان‌های بلندمدت معمولاً از روش درصد پیشرفت کار استفاده می‌شود، یعنی سود بر مبنای درصد پیشرفت (تکمیل) پیمان در پایان هر دوره مالی محاسبه و اندازهگیری می‌شود. از آنجا که به‌کار‌‌گیری این روش، خطر اشتباه در برآورد را به همراه دارد، از این رو، سود پیمان ناتمام زمانی شناسایی و در صورت‌‌ها مالی منعکس شود که نسبت به سودآوری و نتیجه کل پیمان نتیجه کل پیمان اطمینان لازم وجود داشته باشد.
در قراردادهای مقطوع، شرایطی که معمولاً درجه اطمینان از سودآوری و نتیجه کل پیمان را فراهم می‌سازد عبارت است از:
الف) کل درآمد قابل وصول پیمان بتواند به نحوی معقول برآورد شود.
ب) مخارج لازم برای تکمیل پیمان و هم‌چنین درجه تکمیل پیمان در تاریخ گزارش به وضوح قابل شناسایی باشد تا عملکرد واقعی بتوان با برآوردهای قبلی مقایسه شود.
در قراردادهای امانی: شرایطی که معمولاً درجه اطمینان از سود آوری و نتیجه کل پیمان را فراهم سازد عبارت است از:
الف) مخارج قابل تخصیص به پیمان بتواند به‌طور آشکار شناسایی شود.
ب) مخارج پیمان، (به جز آن دسته مشخص که طبق قرارداد قابل بازیافت است) بتواند به نحوی معقول برآورده شود. صورت وضعیت‌های موقت و پرداخت‌هایی که بابت آن به عمل می‌آید جنبه موقت، غیر قطعی و علی‌الحساب دارد و در نتیجه، سود قطعی پیمان پس از خاتمه کار و تسویه حساب نهایی به پیمانکار مشخص خواهد شد، چون درآمد کسب شده در هر دورة مالی نمی‌تواند به عنوان درآمد قطعی پیمان به حساب‌‌آید، از این‌رو برای جلوگیری از شناسایی سود واهی و انعکاس آن در صورت‌های مالی، لازم است سود (زیان) پیمان‌های ناتمام در پایان هر دوره مالی محاسبه و اندازهگیری شود.
مالیات پیمانکاری:
در قوانین و مقررات جاری مالیاتی، پیمانکار و مالیات پیمانکاری به‌طور اخص تعریف نشده اما در موارد مختلف قانون مالیاتهای مستقیم مصوب اسفند ماه ۱۳۴۵ را صلاحیه آن دو نوع مالیات: یعنی مالیات مقطوع و مالیات بر در آمد، در مورد عملیات پیمانکاری مقرر شده است.
مالیات مقطوع:
مالیاتی است تکلیفی که کارفرمایان: سازمان‌های دولتی، شهرداریها، مؤسسات عام‌المنفعه مستقل و شرکت‌‌ها (مادة۷۵ ق. م. م .) به‌طور کلی و سایر اشخاص در صورتی که مبلغ کل پیمان از ۱۰ میلیون ریال بیش‌تر باشد مکلف‌اند از پرداخت‌هایی که پیمانکاران اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت به هر نوع کار ساختمانی و تأسیسات فنی و تأسیساتی و حمل‌ونقل یا تهیه ساختمان‌ها و تأسیسات، نقشه کشی، نقشه‌برداری، نظارت و محاسبات فنی می‌کنند. ۵٫۵درصد آن را کسر و به حساب تعیین شده از طرف وزارت دارایی واریز کنند.
این مالیات به دو جزء ۴ درصد و ۱٫۵ درصد تقسیم می‌شود که جزو اول یعنی ۴ درصد قطعی است یعنی جزو دوم یعنی ۱٫۵درصد به عنوان پیش پرداخت مالیات پیمانکار محسوب و از مالیات متعلق به درآمد پیمانکاری قابل کسر است.
واگذاری قسمتی از عملیات پیمان از طرف پیمانکار دست اول به پیمانکار دست دوم مشمول مالیات مقطوع پیمانکاری نیست و پیمانکاران دست اول به عنوان کارفرما نباید از پرداخت‌هایی که پیمانکاران دست دوم می‌کنند از این بابت کسر کنند.
در مواردی که پیمانکار، شخص خارجی مقیم خارج از کشور باشد که در ایران شعبه یا نمایندگی ندارد کار فرمایان مکلفند در هر پرداخت کل مالیات متعلق شامل مالیات مقطوع به نرخ ۴ درصد و مالیات بر در آمد پیمانکاری را در منبع محاسبه و کسر و به حساب‌های مقرر واریز کنند.
مالیات بر در آمد پیمانکاری:
در این مورد ابتدا در آمد مشمول مالیات پیمانکاری و سپس مالیات مؤسسات پیمانکاری نسبت شرکت‌های سهامی و غیر سهامی به اختصار شرح داده می‌شود.
۱ – در آمد مشمول مالیات پیمانکاری:
در آمد مشمول مالیات پیمانکاری از دو طریق تشخیص داده می‌شود:
الف) رسیدگی به دفاتر:
درآمد مشمول مالیات پیمانکاری عملیات حفاری چاه‌های عمیق، حمل‌ونقل و مهندسین مشاور (تهیه طرح ساختمان‌ها و تأسیسات، نقشه‌کشی، نظارت و محاسبات فنی) از طریق رسیدگی به دفاتر تشخیص می‌شود اما در صورتی که ترازنامه و حساب سود و زیان متکی به دفاتر قانونی تا مورد مقرر تسلیم نشود یا دفاتر ارایه نشود و یا دفاتر و اسناد و مدارک برای محاسبه مالیات غیر قابل رسیدگی تشخیص شوند، در آمد مشمول مالیات پیمانکاری به طریق علی‌الرأس تشخیص خواهد شد.
ب) تشخیص علی‌الرأس:
در آمد مشمول مالیات پیمانکاری کارهای ساختمانی و تأسیسات فنی و صنعتی در تمام موارد اعم از این‌که دفاتر قانونی نگهداری شده یا نشده باشد و در موارد در دفاتر، علی‌الرأس تشخیص می‌شود و عبارت است از ۸درصد کل دریافتنی سالانه از بابت پیمان‌های دست اول و ۴درصدکل دریافتنی از بابت پیمان‌های دست دوم.
مالیات مؤسسات پیمانکاری:
به غیراز مالیات مقطوعی که از هر پرداخت توسط کارفرما کسب می‌شود مؤسسات پیمانکاری نسبت به درآمد حاصل از عملیات پیمانکاری که حسب مورد به یکی از دو طریق فوق‌الذکر تعیین می‌شود مشمول مالیاتهای تناسبی و تصاعدی دیگری هستند که بنا به وضعیت حقوقی آن‌‌ها مقرر شده است، بنابراین مالیات بر در آمد مؤسسات سهامی و غیر سهامی و انفرادی را به اختصار توضیح می‌دهیم.
الف) شرکت سهامی:
درآمد مشمول مالیات مؤسسات پیمانکاری که به‌صورت شرکت سهامی هستند حسب مورد از طریق رسیدگی به دفاتر یا به‌طور علی‌الرأس تشخیص می‌شود و مشمول مالیاتهای زیر است:
۱- مالیات اضافی سهم شهرداری به نرخ ۳درصد نسبت به کل در آمد مشمول مالیات.
۲- مالیات اضافی سهم اتاق بازرگانی و صنایع ومعدن به نرخ سه و نیم در هزار نسبت به کل در آمد مشمول مالیات.
۳- مالیات سود تخصیص یافته برای تقسیم بین صاحبان سهام با نام، اندوخته‌ها، سود تقسیم شده بین صاحبان سهام بی‌نام و سود تقسیم نشده نسبت به کل درآمد مشمول مالیات پس از کسر مالیات اضافی سهم شهرداریها به نرخ‌های زیر:
– مالیات سود تخصیص داده شده برای تقسیم سود بین صاحبان سهام با نام، به نرخ ۱۵درصد.
– مالیات اندوخته‌ها، به نرخ ۲۵ درصد.
– مالیات سود پرداختی به صاحبان سهام بی‌نام و سود تقسیم نشده به نرخ‌های تصاعدی.
ب) شرکت‌های غیر سهامی:
درآمد مشمول مالیات مؤسسات پیمانکاری که به‌صورت شرکت غیر سهامی هستند و حسب مورد، از طریق رسیدگی به دفاتر یا به‌طور علی‌الرأس تشخیص می‌شود، مشمول مالیاتهای زیر است:
۱- مالیات اضافی سهم شهرداری به نرخ ۳ درصد نسبت به کل در آمد مشمول مالیات.
۲- مالیات اضافی سهم اطاق بازرگانی و صنایع و معادن به نرخ سه و نیم در هزار نسبت به کل در آمد مشمول مالیات.
۳- مالیات سهم هر یک از شرکاء به نسبت تعیین شده در اساس نامه از کل در آمد مشمول مالیات پس از کسر ۳ در صد سهم شهرداری به نرخ‌های مذکور در ماده ۱۳۴ ق، م، م.
در محاسبه مالیات شرکت‌های سهامی از منبع در آمد پیمانکاری، موارد زیر لازم‌الرعایه است:
۱- در آمد پیمانکاری از پرداخت ۱۰ در صد مالیات شرکت معاف است.
۲- مبالغی که به عنوان پیش پرداخت مالیات پیمانکاری (۵/۱ درصد پیش پرداخت) توسط کارفرمایان از پرداخت‌ها کسر واریز شده است از کل مالیات بر در آمد پیمانکاری.
۳- ملاک تعیین مقادیر سود تخصیص داده شده برای تقسیم بین صاحبان سهام با نام، اندوخته‌ها و سود پرداختنی به صاحبان سهام بی‌نام و سود تقسیم نشده، تصمیمات ارکان صلاحیت‌دار شرکت سهامی است. اما چنانچه مجمع عمومی شرکت در مورد نحوه تقسیم سود تصمیمی اتخاذ نکرده باشد کل سود، تقسیم نشده تلقی و مشمول نرخ‌های مذکور در ماده۱۳۴ می‌شود.
۴- در مواردی که در آمد مشمول مالیات به‌طور علی‌الرأس تشخیص داده می‌شود، در آمد تشخیص شده با اعمال ضریب، ملاک تعیین مالیات است و چنانچه سود خالص شرکت بیش از در آمد مشمول مالیات آن باشد قانوناً مالیاتی نسبت به مبلغ اضافی تعلق نمی‌گیرد. تصمیمات مجمع عمومی در مورد نحوه تقسیم سود حتی در مواقعی که در دفاتر موجب تشخیص علی‌الرأس شده باشد – در صورت تسلیم به حوزة مالیاتی در موعد مقرر – طبق تبصره ماده ۸۰ ق، م، م، ناقداست.
۵- مالیات سود متعلق به صاحبان سهام با نام در صورتی که صاحب سهام غیر ایرانی باشد یا مقیم خارج از کشور باشد طبق تبصره ۸ ق، م، م، به نرخ مقرر در ماده ۱۳۴ احتساب و وصول می‌شود.
در محاسبه مالیات شرکت‌های غیر سهامی از منبع در آمد پیمانکاری موارد زیر لازم‌الرعایه است:
۱- در آمد پیمانکاری شرکت‌‌ها (به‌طور اعم) از پرداخت ۱۰درصد مالیات شرکت معاف است.
۲- مبالغی که به عنوان پیش پرداخت مالیات (۱٫۵ درصد هر پرداخت) توسط کارفرمایان از پرداخت‌ها کسب و به حساب وزارت دارایی واریز شده است از کل مالیات بر درآمد پیمانکاری (اعم از سود مشمول مالیات شرکا) قابل کسر است.
۳- سود مشمول مالیات شرکاء به علت «الف» الزام تشخیص درآمد به‌طور علی‌الرأس در مورد کارهای ساختمانی و تأسیسات فنی و صنعتی و احتمال آن در سایر موارد و «ب» برگشت هزینه‌های غیر قابل قبول از لحاظ مالیاتی، با سودی که در واقع به شرکا تعلق می‌گیرد تفاوت دارد، اما مبنای تسهیم در هر دو مورد یکسان است.
۴- در مواردی که درآمد مشمول مالیات است چنانچه سود خالص شرکت بیش از در آمد مشمول مالیات آن باشد قانوناً مالیاتی نسبت به مبلغ اضافی، اعم از مبالغی که از بابت آن بین شرکا تقسیم می‌شود تعلق نمی‌گیرد در صورتی که شرکت زیان بدهد مالیات اعم از مالیات سود مشمول مالیات شرکا براساس درآمد مشخص شده اخذ خواهد شد.
ج) مؤسسات انفرادی:
درآمد مشمول مالیات اشخاص حقیقی که به‌صورت انفرادی یا مشارکت مدنی به فعالیت‌های پیمانکاری اشتغال دارند حسب مورد به‌طور علی‌الرأس یا از طریق رسیدگی به دفاتر تشخیص می‌شود و یا کلاً نسبت حصه ایشان از درآمد، مشمول نرخ‌های تصاعدی ماده ۱۳۴ ق. م. م. است. در این مورد نیز مبالغی که توسط کارفرمایان از پرداخت‌ها کسر و به حساب وزارت دارایی واریز گردیده است از مالیات بر در آمد پیمانکاری مودی یا مؤدیان قابل کسر است. اشخاص حقیقی که منبع در آمدشان پیمانکاری است می‌توانند از بخشودگی مالیاتی موضوع ماده ۹۳ ق. م. م. استفاده کنند.
نحوه نگهداری حساب‌های مالیاتی:
صرف‌نظر از اشکالاتی که در مورد احتساب مالیات بر در آمد مؤسسات پیمانکاری جود دارد، عملیات مربوط به مالیاتهای قطعی و پیش پرداخت مالیات پیمانکاری در طی دوره و هم‌چنین ذخیره مالیات بر درآمد مشمول مالیات شرکت در پایان سال مالی الزاماً باید در دفاتر ثبت شود. بنابراین نگاهداری حساب‌های زیر در کلیه مؤسسات پیمانکاری صرف نظر از شکل حقوقی و چگونگی مالکیت سرمایه آن‌‌ها توصیه می‌شود.
پیش پرداخت مالیات:
این حساب در ازای کلیه مبالغی که توسط کارفرمایان از مبالغ پرداختی بابت عملیات پیمانکاری (۵/۱ درصد هر پرداخت) کسر شده است بر هر کار و در پایان سال به حساب ذخیره مالیات بر در آمد شرکت بسته می‌شود.
مالیات قطعی پیمانها:
کلیه مبالغی که بابت عملیات پیمانکاری توسط کارفرما کسر شده است (۴درصد هر پرداخت) را می‌توان ابتدا به حساب مالیات قطعی پیمانها بدهکار کرد و سپس به عنوان هزینه به حساب پیمان‌های مربوط انتقال داد. نگاهداری این حساب در دفتر کل ضروری نیست و می‌توان اقلام مربوط به کسر این‌گونه مالیات توسط کارفرمایان را مستقیماً به حساب پیمان‌های مربوط منتقل کرد. در صورتی که حساب پیمانها به‌طور جداگانه و با ستون‌بندی نگهداری شود نقل مستقیم مرجع به نظر می‌رسد، چون آمار مبالغ کسر شده از این بابت در پایان دوره مالی به راحتی از حساب پیمانها قابل استخراج است.
ذخیره مالیات بر درآمد:
مالیات احتسابی نسبت به در آمد شرکت و تقسیم سود شامل: مالیات اندوخته‌ها، سود تخصیص یافته برای تقسیم و سود تقسیم نشده، در پایان دوره مالی از احتساب تقسیم سود به این حساب منتقل (بستانکار) و مانده کل حساب پیش پرداخت مالیات نیز به این حساب بسته (بدهکار) می‌شود. مانده حساب مزبور نشان دهنده مالیاتی است که باید ظرف ۴ ماه پس از پایان سال مالی تأدیه (ماده ۸۳ ق. م. م .) و بسته شود.
گزارش‌های مالی (reports Financial):
در مؤسسات پیمانکاری گزارش‌های دورهای (ماهانه، ۳ ماهه، ۶ ماهه و …) زیر باید به موقع تهیه شود:
ترازنامه همراه با:
× فهرست حساب‌های دریافتنی و سپرده حسن انجام کار.
× جدول بهای تمام شده کارهای در جریان ساخت و صورت‌وضعیت‌ها.
× فهرست حساب‌های پرداختنی.
× جدول دارایی‌های ثابت واستهلاکات
× فهرست مطالبات دست دوم
گزارش‌های مذکور بالا می‌تواند به طرق مختلفی تنظیم شود در زیر در باره نحوه تنظیم ترازنامه و فهرست مخارج کار در جریان ساخت توضیحاتی می‌دهیم.
گزارش‌های عملیاتی: operating reports
در مؤسسات پیمانکاری، گزارش‌های دورهای (روزانه، ماهانه، ۳ماهه، …) زیر به موقع تهیه شود.
× گزارش پیشرفت کار
× صورت‌حساب سود و زیان
گزارش پیشرفت کار:
گزارش از پیشرفت کار هر پیمان باید تنظیم و ارایه شود. این گزارش‌ها جزو اسناد و مدارک حسابداری نیست اما برای کنترل‌های داخلی مؤسسات پیمانکاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. گزارش‌های مزبور باید براساس پیشرفت کلی فعالیت انجام شده هر یک از پیمانها تجزیه و تحلیل شود.
پیمان شماره …
فعالیت
تعداد کارگران
ملاحظات
تجهیزکارگاه
۱۰
پاک کردن محوطه و تسطیح زمین ۱۰۰۰ متر مربع
خاکبرداری
۴
گودبرداری ۱۰۰ مترمکعب
پی‌سازی
۳
قالب بندی و بتن ریزی ۱۰۰ متر
گزارش پیشرفت کار باید دارای ستون‌هایی برای ثبت ۱-نوع فعالیت، ۲- تعداد کارگران هر فعالیت ۳- میزان پیشرفت هر فعالیت باشد.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.