شناسایی و اولویت‌بندی ریسک‌های موجود در انواع برون‌سپاری فناوری اطلاعات در ایران (قسمت اول) پدید آمدن ارزش بیش‌تر برای سازمان با برون‌سپاری وظایف فناوری اطلاعات شعبان الهی – نادیا کلانتری- علی شایان منبع: ششمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت پروژه چکیده امروزه فناوری اطلاعات برای سازمان‌ها اهمیت حیاتی دارد و روش‌های گوناگونی برای اجرای موفقیت‌آمیز آن به‌کار […]
شناسایی و اولویت‌بندی ریسک‌های موجود در انواع برون‌سپاری فناوری اطلاعات در ایران (قسمت اول)
پدید آمدن ارزش بیش‌تر برای سازمان با برون‌سپاری وظایف فناوری اطلاعات
شعبان الهی – نادیا کلانتری- علی شایان
منبع: ششمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت پروژه
چکیده
امروزه فناوری اطلاعات برای سازمان‌ها اهمیت حیاتی دارد و روش‌های گوناگونی برای اجرای موفقیت‌آمیز آن به‌کار می‌رود. زمانی‌که مهارت‌های مورد نیاز در سازمان و یا در داخل کشور در دسترس نباشد، با استفاده از برون‌سپاری می‌توان به خدمات تخصصی موردنظر دسترسی پیدا کرد که این برون‌سپاری می‌تواند به ۳ شکل: درونمرزی-برون‌شرکتی، برون‌مرزی-برون‌شرکتی و برون‌مرزی-درون‌شرکتی انجام شود. علاوه بر مزایای برون‌سپاری فناوری اطلاعات، نباید ریسک‌های آن را از نظر دور نگه داشت. هدف این مقاله، شناسایی ریسک‌های موجود در انواع ۳گانه برون‌سپاری فناوری اطلاعات در شرکت‌های فناوری اطلاعات ایران و تعیین میزان اهمیت این ریسک‌ها از نظر شرکت‌های مذکور است. نتایج این تحقیق، بیانگر اهمیت متفاوت ریسک‌ها در هر یک از انواع برون‌سپاری در شرکت‌های فناوری اطلاعات کشور می‌باشد که در واقع فاز اول مدیریت ریسک(تخمین ریسک) را پوشش می‌دهد و می‌تواند یاری‌گر مدیران جهت اتخاذ تصمیمات مناسب برای مدیریت این ریسک‌ها باشد.
مقدمه
امروزه سازمان‌ها به اهمیت فناوری اطلاعات (IT) که اطلاعات در آنها به عنوان یک ابزار ضروری و مهم برای پیشرفت کسب و کار محسوب می‌شود، پی برده‌اند. افزایش پیچیدگی و شناسایی و اولویت‌بندی ریسک‌های موجود در انواع هزینه‌های راه‌اندازی، نگهداری، توسعه و مدیریت داخلی سیستم‌های فناوری اطلاعات مشکلات قابل توجهی را برای شرکت‌ها در زمینه‌های زیرساخت و نیروی انسانی ایجاد می‌کرد که با بهره‌جویی از برون‌سپاری این موارد به حداقل کاهش یافته است. امروزه برون‌سپاری بیش از گذشته بلوغ یافته و به خدمتی تبدیل شده است که انعطاف و پویایی مؤسسات را در محیط رقابتی محقق می‌سازد.
در حال حاضر محدوده وسیعی از زیرساخت‌های فناوری اطلاعات، نرم‌افزارهای کاربردی و خدمات فرایندهای کسب‌وکار برون‌سپاری می‌شود و عامل اصلی محرک این مسأله، مزیت کاهش هزینه‌های سرمایه‌گذاری، مدیریت و افزایش کارایی و نیز ارتقای سطح خدمات و تحقق اهداف کسب‌وکار است.
در جهان امروز، برون‌سپاری درونمرزی-برون‌شرکتی، برون‌مرزی-برون‌شرکتی و برون‌مرزی-درون‌شرکتی به عنوان یک فعالیت راهبردی مهم رواج پیدا کرده‌اند. برون‌سپاری درونمرزی-برون‌شرکتی، به معنی بهره‌برداری راهبردی از منابع شرکت پیمانکار برای تهیه و تأمین خدمات فناوری اطلاعات یا فرایندهایکسب‌وکار به‌صورت مستمر است. برون‌سپاری درونمرزی-برون‌شرکتی و برون‌سپاری برون‌مرزی-برون‌شرکتی در مباحث، گاهی به جای یکدیگر به‌کار می‌روند اما باید به تفاوت‌های آنها دقت کرد. برون‌سپاری برون‌مرزی-برون‌شرکتی، خدمات برون‌سپاری را از مکانی خارج از کشور فراهم می‌سازد؛ به‌طور مثال، برخی کشورهای پیشرفته کارکردهایی مانند مرکز تماس، توسعه نرم‌افزارهای کاربردی و توانمندی‌های مدیریتی را از کشورهای کم‌هزینه مانند هند، فیلیپین، ایرلند، چین و… فراهم می‌کنند.
با وجود این‌که انواع برون‌سپاری دارای مزایای زیادی برای شرکت‌هاست اما معایب آن و ریسک‌هایی را که در ارتباط با آنها وجود دارند نیز نباید از نظر دور نگهداشت. زندگی در دنیای مخاطرات ریسک، اهمیت تحلیل ریسک‌ها را آشکارتر ساخته است لذا جهت به حداقل رساندن هرچه بیش‌تر خطرات ناشی از ریسک‌ها، شناسایی و ارزیابی ریسک اهمیت بسیاری دارد. از آنجایی که یکی از فازهای مهم مدیریت ریسک، شناسایی و اولویت‌بندی ریسک‌ها می‌باشد، بنابراین آشنایی با ریسک‌های برون‌سپاری فناوری اطلاعات و بررسی اهمیت هر یک از آنها می‌تواند یاری‌گر مدیران ریسک در کاهش و کنترل این ریسک‌ها باشد. فرایند مدیریت ریسک فرایندی پرمخاطره است که در ابتدا ممکن است منافع حاصل از مدیریت ریسک تا زمان غلبه پروژه بر آن ملموس نباشد، اما باید توجه داشت که اجتناب از برنامه‌ریزی برای مدیریت ریسک، به‌طور حتم منجر به شکست پروژه خواهد شد. در واقع مدیریت ریسک فرایندی است که هدف آن کاهش امکان آثار زیان‌آور یک فعالیت از طریق اقدام آگاهانه برای پیش‌بینی حوادث ناخواسته و برنامه‌ریزی برای اجتناب از آنهاست که اهداف آن شامل تحلیل و ارزیابی ریسک، تعیین اقدامات پیشگیرانه وکنترل ریسک، ردیابی ریسک، تعیین ریسک براساس رفتارهای جدید و شناسایی موقعیت‌های با ریسک بالا است.
شناسایی ریسک‌ها و موانع هر یک از انواع گوناگون برون‌سپاری و تعیین میزان اهمیت هریک برای شرکت‌های فناوری اطلاعات ایران از اهداف این مقاله است که در واقع می‌تواند برخی از اهداف مدیریت ریسک را در پروژه‌های برون‌سپاری پوشش دهد. در ادامه، ابتدا پیشینه تحقیق مورد بررسی قرار می‌گیرد، سپس مدل تحقیق برای شناسایی و اولویت‌بندی ریسک‌های موجود درانواع برون‌سپاری فناوری اطلاعات معرفی و روش‌شناسی تحقیق بیان می‌شود. پس از تحلیل داده‌ها، بخش پایانی، شامل نتیجه‌‌گیری و استنتاج از تجزیه و تحلیل‌های مقاله می‌باشد.
مروری بر تحقیقات پیشین
در این قسمت مزایای برون‌سپاری، راهبردهای ۴گانه قابل اتخاذ توسط شرکت‌ها، برون‌سپاری فناوری اطلاعات و ریسک‌های موجود در هر یک از انواع برون‌سپاری تشریح می‌شود:
مزایای برون‌سپاری
برون‌سپاری، مفهوم جدیدی نیست، اما در طول چند سال گذشته به یک موضوع مهم در بین مدیران سیستم‌های اطلاعاتی تبدیل شده است. با توجه به فشارهایی که نیروهای رقابتی به شرکت‌ها وارد می‌کنند، مدیران شرکت‌ها برای حفظ مزایای رقابتی خود به برون‌سپاری وظایف روی آورده‌اند.
یکی از مزایای مهم برون‌سپاری، تفاوت دستمزد‌‌ها در کشورهای مختلف است که انگیزه لازم برای این نوع از برون‌سپاری را در شرکت‌ها ایجاد می‌کند. برای مثال، دستمزد کارکنان فناوری اطلاعات در هند، ۲۰ تا ۷۰ درصد پایین‌تر از دستمزد این کارکنان در ایالات متحده می‌باشد.
توجیه دیگر برون‌سپاری این است که پرسنل بخش سیستم‌های اطلاعاتی انعطاف‌پذیری لازم برای همگام شدن با تغییرات سریع فناوری را دارا نیستند و یا این‌که آنها می‌خواهند از پرداخت به استعدادهای کمیاب و پر هزینه ر‌‌ها شوند. بسیاری از سازمان‌ها معتقدند که برون‌سپاری وظایف فناوری اطلاعات، به جای استفاده کردن از بخش انفورماتیک داخلی و کارکنان سیستم‌های اطلاعاتی، سبب پدید آمدن ارزش بیش‌تری برای سازمان می‌شود. از طرفی به دلیل تجربه زیاد فراهم کننده خدمت در خارج از شرکت و یا سازمان، کیفیت خدمات و یا محصولات تولیدی شرکت پیمانکار بهتر و متنوع‌تر از شرکت خود خواهد بود. راهبردهای ۴گانه یک شرکت برای انجام فعالیت‌ها و وظایف خود، می‌تواند ۴ راهبرد را در پیش بگیرد. یک فرایند می‌تواند در داخل یا خارج از شرکت و یا در داخل یا خارج از کشور انجام شود.
برون‌سپاری فناوری اطلاعات
برون‌سپاری فناوری اطلاعات، تصمیم‌گیری سازمان برای فراهم کردن نیازهای اطلاعاتی‌اش از یک پیمانکار خارجی است، تا سازمان بتواند به اهداف خود نائل شود. اسمیت و همکارانش دلایل برون‌سپاری فناوری اطلاعات را به ۵ دسته طبقه‌بندی می‌کنند:
کاهش هزینه‌ها، تمرکز روی شایستگی هسته‌ای، رفع نیازهای نقدینگی، افزایش قابلیت و کیفیت سیستم‌های اطلاعاتی و عوامل محیطی.
همچنین برایسون و نونیاما تأکید می‌کنند که هدف اصلی مدیران فناوری اطلاعات از برون‌سپاری این است که هزینه
کل (هزینه‌های معامله ۱ و خدمت) را کاهش دهند و ارزش کل شرکت را افزایش دهند.
از طرف دیگر، کلاور و همکارانش(۲۰۰۲) معتقدند دلایل برون‌سپاری سیستم‌های اطلاعاتی شامل صرفه‌جویی در هزینه‌ها، افزایش انعطاف‌پذیری بخش سیستم‌های اطلاعاتی، تمرکز روی راهبردهای سیستم‌های اطلاعات، از بین بردن مشکلات و مسائل روزمره، صرفه‌جویی در هزینه‌های تکنولوژی، افزایش کیفیت سیستم‌های اطلاعات، افزایش دسترسی به تکنولوژی‌های جدید و کاهش ریسک‌ها می‌باشد.
برون‌سپاری فناوری اطلاعات از سال ۱۹۵۴ زمانی که گروه جنرال‌الکتریک قرارداد خود را با آرتور اندرسون و یونیواک آغاز کرد، شروع شد. امروزه شرکت‌ها بسیاری از خدمات خود را با عمق بیش‌تری برون‌سپاری می‌کنند و تأمین‌کنندگان نیز مدیریت و ریسک آن را بر‌عهده می‌گیرند و ماهیت ارتباط با پیمانکار نیز تغییر کرده است.
بعضی از انواع برون‌سپاری که در حیطه فناوری اطلاعات مورد توجه‌اند شامل برون‌سپاری سیستم‌های کاربردی، برون‌سپاری فرایندهای کسب‌وکار و برون‌سپاری زیرساخت می‌باشند.
ریسک‌های موجود در انواع برون‌سپاری فناوری اطلاعات
علی‌رغم مزایای بسیار برون‌سپاری، تحقیقات بسیاری موانع و مشکلات بر سر راه اجرای موفق آن را ذکر کرده‌اند که بی‌توجهی به آنها عواقب جبران‌ناپذیری برای شرکت‌ها به همراه دارد.
ناکاتسو و لاکوو (۲۰۰۹) ریسک‌های موجود در برون‌سپاری فناوری اطلاعات را به ۱۱ دسته کلی تواناییهای کارفرما، تواناییهای شرکت پیمانکار، ارتباطات پیمانکار و کارفرما، مدیریت قرارداد، ریسک‌های راهبردی، قوانین، امنیت، مالی، جغرافیای سیاسی، وضعیت روحی کارکنان و ریسک‌های فناوری تقسیم‌بندی کرده‌اند.
در یک تقسیم‌بندی دیگر ریسک‌های موجود در برون‌سپاری فناوری اطلاعات به ۳ دسته کلی معامله، مشتری و تأمین‌کننده تقسیم شده است که هر کدام از این۳ عامل دارای ریسک‌های مربوط به خود هستند.
بارتلمی در تحقیقات خود، ۹۱ قرارداد برون‌سپاری را مورد بررسی قرارداد و دلایل شکست این فعالیت‌ها را به ۷ دسته مهم تقسیم‌بندی کرد که عبارتند از: برون‌سپاری کردن فعالیت‌هایی که نباید برون‌سپاری شوند، انتخاب پیمانکار نامناسب، نوشتن قراردادهای ضعیف، نادیده گرفتن مشکلات پرسنل، از دست دادن کنترل بر فعالیت‌های برون‌سپاری شده، نادیده گرفتن هزینه‌های پنهان برون‌سپاری و عدم‌برنامه‌ریزی مناسب جهت استراتژی خروج.
در ادامه، ریسک‌های موجود در۳ نوع برون‌سپاری که شرکت‌های فناوری اطلاعات با آنها مواجهند مطرح شده است:
ریسک‌های برون‌سپاری درونمرزی-برون‌شرکتی
ریسک‌های مربوط به این نوع برون‌سپاری شامل موارد زیر است:
از دست دادن منابع مزیت رقابتی: زمانی که شرکت فرایندی را برون‌سپاری می‌کند، به‌دست‌آوردن مزیت رقابتی از آن فرایند دشوار است. بنابراین اغلب شرکت‌ها، فعالیت‌های غیرکلیدی خود را برون‌سپاری می‌کنند.
ریسک قرارداد: اگر همه خدمات مطلوب در قرارداد مشخص نشده باشد و یا اگر شرایط کسب و کار تغییر پیدا کند و سطوح خدمت متفاوتی مورد نیاز باشد، در این مواقع شرکت داخلی نمی‌تواند شرایط قرارداد را به آسانی تغییر دهد.
اخلال در مسیر شغلی: در هنگام برون‌سپاری فعالیت‌های بخشی از سازمان، مدیر عالی نمی‌تواند در آن بخش، گردش شغلی انجام دهد و این امر سبب اختلال در مسیر شغلی می‌شود.
ریسک شکست مالی پیمانکار: شکست مالی ریسکی است که ممکن است در اثر فرو پاشیدن مالی شرکت پیمانکار به وجود بیاید، و آن‌گاه تنها کاری که شرکت داخلی می‌تواند انجام دهد استخدام کارکنان شرکت پیمانکار است که ممکن است با اعتصاب کارکنان داخلی خود مواجه شود.
ریسک قیمت گذاری آینده: ریسک قیمت گذاری زمانی به وجود می‌آید که شرکت از نظر قیمت وابسته به شرکت پیمانکار باشد که این امکان وجود دارد، شرکت پیمانکار، قیمت‌های خود را در آینده افزایش دهد، و یا زمانی که صنعت مور نظر دچار افول می‌شود، قیمت‌های خود را کاهش ندهد.
ریسک حریم اطلاعات: زمانی که شرکت فعالیت برون‌سپاری را با یک پیمانکار آغاز می‌کند، اطلاعات مربوط به آن وظایف و فعالیت‌ها را با او به اشتراک می‌گذارد. این احتمال وجود دارد که شرکت پیمانکار این اطلاعات را با رقبای شرکت داخلی به اشتراک بگذارد و یا این‌که به آنها بفروشد.
ریسک‌های برون‌سپاری برون‌مرزی-برون‌شرکتی
مهم‌ترین ریسک‌های مربوط به برون‌سپاری برون‌مرزی-برون‌شرکتی عبارتند از:
تفاوت‌‌‌ها و تعصب‌های فرهنگی: تفاوت‌های فرهنگی، زبانی و محدودیت‌های قانونی از ریسک‌های مهم این نوع برون‌سپاری هستند که بین مشتریان، کارکنان داخلی و کارکنان شرکت خارجی به چشم می‌خورد.
همچنین ممکن است مشتریان به دلیل تعصبات فرهنگی و مسائل نژادی، نسبت به محصولات ساخته شده در یک کشور خارجی واکنش بدی نشان داده و اعتراض نمایند.
قوانین کشوری: اگر روابط بین‌الملل بین دو کشور شدت یابد، ممکن است دولت‌‌‌ها محدودیت‌های تجاری اعمال کنند که مانع ادامه فعالیت کسب و کار شود. ریسک‌های مرتبط با کشور شامل عوامل اقتصادی و ریسک نرخ ارز نیز است.
ریسک مربوط به مشاغل فصلی: از آنجایی که این مشاغل موقتی هستند و مشکلاتی مانند آموزش کارکنان موقت، عدم‌قطعیت و تغییر عملیات در آنها وجود دارد، بنابراین توجیه هزینه‌های گزاف صرف شده در برون‌سپاری این فعالیت‌ها دشوار است.
زیرساخت‌ها: تفاوت کیفیت زیرساخت در کشورهای مختلف، یکی دیگر از ریسک‌های موجود است. براساس بررسی‌های انجام شده، وجود یک زیرساخت ضعیف سبب می‌شود ۱۸ درصد از شرکت‌هایی که فرایندهای خود را برون‌سپاری برون‌مرزی –برون‌شرکتی می‌کنند، نتوانند به رسالت خود دست یابند و با صرف هزینه‌های اضافی مجبور به برگرداندن فعالیت‌ها به داخل شوند.
نیازهای ارتباطی: برای مشاغلی که نیازمند برقراری ارتباطات و تعاملات دایم بین مشتری و پیمانکار می‌باشند، تفاوت‌های مکانی و زمانی، ممکن است مشکلاتی را به وجود بیاورد.
فاصله: فواصل فیزیکی موجود بین کشورها ممکن است مشکلاتی را ایجاد کند. علی‌رغم وجود تکنولوژی‌های ارتباطی، گاهی لازم است مدیران اجرایی و گروه‌های آموزشی از نزدیک یکدیگر را ملاقات کنند.
ریسک‌های مشترک موجود در برون‌سپاری‌های درونمرزی- برون‌شرکتی و برون‌مرزی-درون‌شرکتی
ریسک‌هایی که به‌طور مشترک در هر دو نوع برون‌سپاری درونمرزی-برون‌شرکتی و برون‌مرزی- درون‌شرکتی وجود دارند عبارتند از:
از دست دادن دانش شرکت: زمانی که یک سازمان بعضی از وظایف خود را برون‌سپاری می‌نماید، دانش سازمانی مربوط به آن وظیفه نیز از دست می‌رود که دانش از دست رفته شامل دانش تجربی و دانش ضمنی می‌باشد. بعضی از انواع خدماتی که برون‌سپاری می‌شوند، خدماتی هستند که دانش محلی یا دانش ضمنی، نقش کلیدی درآن‌‌‌ها دارند.
مقیاس: مقیاس و میزان برون‌سپاری یکی از جنبه‌های مهم آن است. می‌توان یک فرایند کوچک را برون‌سپاری کرد اما می‌بایست هزینه‌های ثابت مربوط به آن را در نظر گرفت تا توجیه اقتصادی داشته باشد. بنابراین میزان فعالیت‌های برون‌سپاری شده باید به اندازه کافی بزرگ باشند تا بتوانند هزینه‌های ایجاد شده را پوشش دهند.
ریسک عملکرد ضعیف شرکت داخلی و مشکلات اندازه‌گیری عملکرد شرکت پیمانکار: زمانی که یک شرکت بخشی از فعالیت‌های خود را برون‌سپاری می‌کند این امکان وجود دارد روحیه کارکنان داخلی تضعیف شده، میزان تعهد سازمانی و وفاداری کارکنانش کاهش یابد، در نتیجه عملکرد آنها سیر نزولی پیدا کند. همچنین اندازه‌گیری عملکرد پیمانکار نیازمند نظارت دقیق بر فعالیت‌های شرکت پیمانکار و کنترل مداوم عملیات آن است که نیازمند صرف هزینه‌های زیاد می‌باشد.
تعداد کم تأمین‌کنندگان: در صورت کم بودن تعداد تأمین‌کنندگان، شرکت داخلی قدرت انتخاب خود را در برگزیدن پیمانکار مناسب، از دست داده و قدرت چانه زنی پیمانکار، افزایش خواهد یافت که این به زیان شرکت داخلی خواهد بود.
وابستگی فعالیت‌ها به یکدیگر: زمانی که میان فعالیت‌های داخلی شرکت و فعالیت‌های برون‌سپاری شده، وابستگی زیادی وجود داشته باشد باید هماهنگی بیش‌تری بین فعالیت‌های داخلی و فعالیت‌های برون‌سپاری شده انجام گیرد که خود مستلزم صرف هزینه‌های زیاد است.
میزان تخصص شرکت پیمانکار در انجام فعالیت‌های فناوری اطلاعات: یکی از مهم‌ترین مسائلی که در برون‌سپاری باید مورد توجه قرار گیرد، میزان تخصص شرکت پیمانکار در انجام وظایف محوله است. در این صورت، برون‌سپاری فعالیت‌ها نه تنهامزایایی را برای شرکت داخلی ایجاد نمی‌کند، بلکه موجب ضرر و زیان آن نیز خواهد شد.
میزان تجربه شرکت، در برون‌سپاری فعالیت‌ها: هرچه شرکت داخلی دارای تجربه بیش‌تری در زمینه برون‌سپاری فعالیت‌هایش باشد، ریسک قراردادهای برون‌سپاری کاهش خواهد یافت.
عدم قطعیت محیطی: محیط امروزی به‌طور مداوم در حال تغییر است و عوامل زیادی سبب ایجاد محیطی غیرمطمئن و غیرقطعی می‌شوند. واضح است که پیش‌بینی، در این محیط غیرقطعی امری دشوار و حساس می‌باشد. بنابراین، عواملی مانند اطلاعات ناقص طرفین قرارداد و وقوع اتفاقات غیرمنتظره در چنین محیطی ممکن است نیاز به مذاکرات مجدد درباره قرارداد و ایجاد اصلاحاتی در آن را افزایش دهد.
مدت زمان قرارداد و منسوخ شدن تکنولوژی: هرچه زمان قرارداد طولانی‌تر باشد ریسک‌هایی از قبیل از دست دادن پرسنل متخصص در شرکت پیمانکار، منسوخ شدن تکنولوژی فعلی و نیز پایان یافتن دوره حیات شرکت پیمانکار به‌وجود می‌آید.
افزایش هزینه‌های پنهان: هزینه‌هایی که در طول تکمیل قرارداد به‌وجود می‌آیند و از هزینه‌های اولیه قرارداد نیز تجاوز می‌کنند جزو هزینه‌های پنهان محسوب می‌شوند. هزینه‌هایی مانند هزینه‌های سفر، هزینه‌های مشاور و نیز هزینه‌های مدیریت(منابع انسانی که برای مدیریت قرارداد برون‌سپاری به‌کار گرفته می‌شوند)، جزو هزینه‌های پنهان محسوب می‌شوند.
ریسک‌های برون‌سپاری برون‌مرزی-درون‌شرکتی
درکنار مزایای هزینه نیروی کار، دلیل دیگر برای استفاده از برون‌سپاری برون‌مرزی –درون‌شرکتی افزایش کیفیت می‌باشد. بیش‌تر کشورهای با دستمزدهای بالا، به دلیل انجام نامطلوب فعالیت‌ها در کشور خود از این نوع برون‌سپاری استفاده می‌کنند. ریسک‌هایی که در برون‌سپاری برون‌مرزی-درون‌شرکتی وجود دارند عبارتند از:
هزینه‌های بالا: اگرچه برون‌سپاری برون‌مرزی-درون‌شرکتی، گاهی مزایای زیادی برای شرکت فراهم می‌کند، اما ممکن است، هزینه‌هایی برای شرکت داخلی ایجاد شود که منابع مالی شرکت داخلی را مورد تهدید جدی قرار دهد.
از دست دادن فرصت‌های بین‌المللی: شرکت‌ها، برای به‌دست‌آوردن مزایای رقابتی باید بتوانند از فرصت‌های موجود در محیط به نفع خود بهره ببرند؛ بنابراین گاهی این نوع برون‌سپاری، این ریسک را برای شرکت داخلی دارد که فرصت‌های موجود در محیط بین‌المللی را از دست بدهد.
نیازهای ارتباطی: یکی از ریسک‌های برون‌سپاری برون‌مرزی-درون‌شرکتی، ریسک برقراری ارتباط می‌باشد که به دلیل فواصل جغرافیایی و نیز تفاوت زیرساخت‌های ارتباطی در کشورهای مختلف، به‌وجود می‌آید.
وابستگی فعالیت‌ها: یکی دیگر از ریسک‌های برون‌سپاری برون‌مرزی-درون‌شرکتی، وابستگی فعالیت‌های شرکت داخلی و شرکت خارجی می‌باشد، که ممکن است مانع انجام درست فعالیت‌ها شود.
روش‌شناسی و مدل تحقیق
در این مقاله، با توجه به ریسک‌های استخراج شده از پیشینه تحقیق و نیز ریسک‌های جدید اضافه شده به دلیل شرایط خاص کشور، مدلی جهت طبقه‌بندی انواع ریسک طراحی شده است که این مدل شامل ۷گروه ریسک می‌باشد، که در این تحقیق، نسبت به بررسی ریسک‌ها درونو بین این گروه‌ها اقدام شده است و برای مقایسه، رتبه‌بندی نیز میان آنها صورت گرفته است.
برای انجام تحقیق در زمینه میزان استفاده شرکت‌های فناوری اطلاعات از هریک از انواع برون‌سپاری و نیز ریسک‌های موجود در آنها، پرسشنامه‌ای تهیه و بین شرکت‌های فناوری اطلاعات توزیع شد. جامعه آماری مورد مطالعه در این تحقیق شامل ۷۲۸ شرکت فناوری اطلاعات فعال در ایران بوده که پرسشنامه مذکور به‌صورت الکترونیکی بین همه این شرکت‌ها توزیع شد و تعداد ۹۴ شرکت، به این پرسشنامه پاسخ دادند.
همچنین بخشی در ابتدای پرسشنامه برای اخذ اطلاعات جمعیت شناختی پاسخگویان و اطلاعات مربوط به شرکت اختصاص داده شد. برای سنجش روایی پرسشنامه، ضمن بهره‌گیری از منابع علمی معتبر برای استخراج ریسک‌ها، از تأیید ۱۲ خبره صاحب‌نظر در زمینه برون‌سپاری و فناوری اطلاعات استفاده شد. در این مرحله، تنها عامل داشتن روابط پایدار با پیمانکار از سوی خبرگان تأیید نشد که از مدل حذف شد. سپس ریسک‌های تأیید شده در قالب۳ جدول مربوط به انواع ۳گانه برون‌سپاری تدوین و بین شرکت‌ها توزیع و سپس با نرمافزار SPSS تحلیل شد. برای تأیید پایایی پرسشنامه ضریب آلفای کرونباخ آن محاسبه شد. ضریب آلفای کرونباخ برای ریسک‌های موجود در جداول مربوط به برون‌سپاری درونمرزی-برون‌شرکتی، برون‌مرزی-برون‌شرکتی، و برون‌مرزی-درون‌شرکتی، به ترتیب ۰٫۸۸۶، ۰٫۸۴۰ و ۰٫۹۰۱ به‌دست آمد که نشان‌دهنده پایایی پرسشنامه می‌باشد.
تجزیه و تحلیل نتایج
در این بخش ابتدا اطلاعات جمعیت شناختی و ویژگی‌های شرکت‌های پاسخ دهنده بررسی می‌شود. سپس نتایج حاصل از آزمون T در ۳ نوع برون‌سپاری به همراه میانگین‌های به‌دست آمده برای هر نوع ریسک ارایه می‌شود و در نهایت برای هر یک از انواع برون‌سپاری، ریسک‌های داخل هر گروه و همچنین خود گروه‌ها، مقایسه و رتبه‌بندی می‌شوند.
اطلاعات جمعیت شناختی پاسخگویان و ویژگی شرکت‌ها
از نظر سن، میانگین سنی مدیر‌ان‌عامل این شرکت‌ها ۴۲٫۵ درصد بوده است که جوان‌‌‌ترین پاسخگو ۲۷ سال و مسن‌‌‌ترین آنها ۶۵ سال داشتند. همچنین ۳۹ نفر (۱۴٫۵ درصد) از پاسخگویان مدرک کارشناسی، ۴۶ نفر (۴۸٫۹ درصد) مدرک کارشناسی ارشد و ۹ نفر (۹٫۶ درصد) مدرک دکتری داشتند. از نظر سابقه تأسیس، میانگین سوابق این شرکت‌هار۹٫۶۰می‌باشد که کم‌تجربه‌ترین شرکت دو سال و باتجربه‌ترین شرکت ۱۹ سال فعالیت داشته‌اند. میانگین تعداد کارکنان این شرکت‌ها ۳۷٫۱۴ می‌باشد که کم‌ترین تعداد کارکنان ۴ و بیش‌ترین تعداد کارکنان این شرکت‌ها ۹۴ است. میانگین گردش مالی این شرکت‌ها دو میلیارد و ۵۳۰ میلیون ریال می‌باشد. حوزه فعالیت این شرکت‌ها که براساس تقسیم‌بندی شورای عالی انفورماتیک مشخص شده است به ۹ حوزه مختلف تفکیک شده است که از بین این شرکت‌ها، ۱۲ شرکت در حوزه نرمافزار و شبکه، ۷ شرکت در حوزه نرمافزار، ۴ شرکت در حوزه شبکه، ۱۰ شرکت در حوزه سیستم‌های اتوماسیون، ۱۴ شرکت در حوزه نرمافزار و اتوماسیون، ۷ شرکت در حوزه سخت‌افزار و نرمافزار، ۱۱ شرکت در حوزه انتقال اطلاعات، ۸ شرکت در حوزه اتوماسیون و شبکه و در نهایت، ۲۱ شرکت در همه حوزه‌ها فعالیت دارند. از نظر توزیع نوع برون‌سپاری این شرکت‌ها، ۶۳ شرکت به برون‌سپاری درونمرزی–برون‌شرکتی، ۱۳ شرکت به برون‌سپاری درونمرزی- برون‌شرکتی و برون‌سپاری برون‌مرزی – برون‌شرکتی، ۱۱ شرکت به برون‌سپاری برون‌مرزی-برون‌شرکتی، ۵ شرکت به برون‌سپاری درونمرزی- برون‌شرکتی و برون‌سپاری برون‌مرزی-درون‌شرکتی و دو شرکت نیز به هر ۳ نوع برون‌سپاری می‌پردازند. از بین ۹۴ شرکت پاسخ‌دهنده، ۲۳ شرکت به برون‌سپاری فرایندهای اصلی خود، ۳۳ شرکت به برون‌سپاری فرایندهای فرعی خود می‌پردازند و ۳۸ شرکت نیز هر دو نوع فرایندهای اصلی و فرعی خود را برون‌سپاری می‌کنند. از لحاظ توزیع فعالیت‌ها ی برون‌سپاری شده، ۳۱ شرکت به برون‌سپاری سخت‌افزار و نرمافزار، ۱۴ شرکت به برون‌سپاری انتقال اطلاعات، ۲۲شرکت به برون‌سپاری سیستم‌های اتوماسیون، ۲۰ شرکت به برون‌سپاری شبکه و ۷ شرکت نیز به برون‌سپاری نرمافزار و اتوماسیون می‌پردازند. از نظر تعداد مشاغل منتقل شده به خارج از شرکت در اثر برون‌سپاری، میانگین تعداد شغل‌‌‌ها در این شرکت‌ها ۱۳٫۴۸ درصد است که کم‌ترین تعداد شغل منتقل شده دو و بیش‌ترین تعداد شغل انتقال یافته ۳۵ می‌باشد.
تحلیل ریسک‌های مربوط به انواع برون‌سپاری
همان‌گونه که پیش‌تر اشاره شد، جهت نظرخواهی از شرکت‌ها، ۳۳ ریسک مختلف به آنها ارایه شد و از شرکت‌های فن‌آوری اطلاعات خواسته شد تا برای هر یک از ریسک‌های مشخص شده، پاسخ خود را در رابطه با اهمیت ریسک مربوطه، بر مبنای طیف ۵ درجه‌ای لیکرت مشخص نمایند. جهت بررسی تأیید یا عدم‌تأیید ریسک‌های مشخص شده توسط شرکت‌های مذکور و نیز با توجه به تعداد پاسخ‌دهندگان به پرسشنامه از آزمون T تک نمونه‌ای استفاده شده است. میزان مرزی نیز عدد ۳ در نظر گرفته شده و در سطح اطمینان ۹۵درصد آزمون اجرا شده است.
همان‌گونه که ملاحظه می‌شود در برون‌سپاری درونمرزی-برون‌شرکتی در سطح اطمینان ۹۵درصد ۴ ریسک تأیید نشده‌اند؛ یعنی از نظر شرکت‌های پاسخ‌دهنده، محدودیت‌های بین کشوری، فاصله جغرافیایی، عدم‌ثبات سیاسی و تفاوت زبانی بین دو شرکت نمی‌توانند ریسکی برای برون‌سپاری درونمرزی-برون‌شرکتی داشته باشند. بنابراین برای این نوع از برون‌سپاری، این ۴ ریسک از مدل حذف می‌شوند. همین‌طور در برون‌سپاری برون‌مرزی-برون‌شرکتی از نظر شرکت‌های پاسخ دهنده، شکست پروژه از سوی شرکت مجری نمی‌تواند ریسکی برای این نوع برون‌سپاری داشته باشد. بنابراین، برای این نوع برون‌سپاری نیز، این ریسک از مدل مربوطه حذف می‌شود. اما در برون‌سپاری برون‌مرزی – درون‌شرکتی در سطح اطمینان۹۵درصد ۱۴ ریسک تأیید نشده است؛ یعنی از نظر شرکت‌های پاسخ دهنده، ریسک‌های مربوط به مشاغل فصلی، ریسک ناشی از مقیاس، تضعیف روحیه کارکنان داخلی، افزایش هزینه‌ها، از دست دادن فرصت‌های جدید کسب و کار، عدم‌توانایی لغو قرارداد و یا تغییر آن در صورت لزوم، از دست رفتن دانش شرکت، قیمت‌گذاری (وابستگی به شرکت فراهم کننده خدمت از نظر قیمت)، کاهش عملکرد کارکنان شرکت، از بین رفتن خلاقیت و نوآوری و توانایی تحقیق و توسعه درون شرکت، عدم‌وجود تخصص در عقد و مدیریت قرارداد، دشواری یافتن فراهم‌آورندگان مطلوب برای خدمات، از بین رفتن حریم خصوصی مشتریان و کارمندان، ضعف نظام اداری موجود در کشورها نمی‌توانند ریسکی برای برون‌سپاری برون‌مرزی-درون‌شرکتی باشند. بنابراین برای این نوع از برون‌سپاری، این ۱۴ ریسک از مدل حذف می‌شوند.
ج- ریسک‌های ناشی از منابع مالی: ریسک ناشی از مقیاس و از دست دادن منابعی که مزایای رقابتی ایجاد می‌کنند اهمیت بیش‌تری نسبت به ریسک افزایش هزینه‌ها دارند و ریسک نیاز به کالاهای سرمایه‌ای اختلاف معناداری با دیگر ریسک‌های این گروه ندارد. این امر می‌تواند به دلیل هزینه‌ها، ویژگی‌ها و توانمندی‌های مورد نیاز برای برون‌سپاری بین‌المللی و به صرفه شدن آن باشد.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.