شناسایی و اولویت‌بندی ریسک‌های موجود در انواع برون‌سپاری فناوری اطلاعات در ایران (قسمت دوم) پدید آمدن ارزش بیش‌تر برای سازمان با برون‌سپاری وظایف فناوری اطلاعات شعبان الهی – نادیا کلانتری- علی شایان منبع: ششمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت پروژه ریسک‌های برون‌سپاری برون‌مرزی-برون‌شرکتی مهم‌ترین ریسک‌های مربوط به برون‌سپاری برون‌مرزی-برون‌شرکتی عبارتند از: تفاوت‌‌‌ها و تعصب‌های فرهنگی: تفاوت‌های فرهنگی، […]
شناسایی و اولویت‌بندی ریسک‌های موجود در انواع برون‌سپاری فناوری اطلاعات در ایران (قسمت دوم)
پدید آمدن ارزش بیش‌تر برای سازمان با برون‌سپاری وظایف فناوری اطلاعات
شعبان الهی – نادیا کلانتری- علی شایان
منبع: ششمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت پروژه
ریسک‌های برون‌سپاری برون‌مرزی-برون‌شرکتی
مهم‌ترین ریسک‌های مربوط به برون‌سپاری برون‌مرزی-برون‌شرکتی عبارتند از:
تفاوت‌‌‌ها و تعصب‌های فرهنگی: تفاوت‌های فرهنگی، زبانی و محدودیت‌های قانونی از ریسک‌های مهم این نوع برون‌سپاری هستند که بین مشتریان، کارکنان داخلی و کارکنان شرکت خارجی به چشم می‌خورد.
همچنین ممکن است مشتریان به دلیل تعصبات فرهنگی و مسایل نژادی، نسبت به محصولات ساخته شده در یک کشور خارجی واکنش بدی نشان داده و اعتراض نمایند.
قوانین کشوری: اگر روابط بین‌الملل بین دو کشور شدت یابد، ممکن است دولت‌‌‌ها محدودیت‌های تجاری اعمال کنند که مانع ادامه فعالیت کسب و کار شود. ریسک‌های مرتبط با کشور شامل عوامل اقتصادی و ریسک نرخ ارز نیز است.
ریسک مربوط به مشاغل فصلی: از آنجایی که این مشاغل موقتی هستند و مشکلاتی مانند آموزش کارکنان موقت، عدم‌قطعیت و تغییر عملیات در آنها وجود دارد، بنابراین توجیه هزینه‌های گزاف صرف شده در برون‌سپاری این فعالیت‌ها دشوار است.
زیرساخت‌ها: تفاوت کیفیت زیرساخت در کشورهای مختلف، یکی دیگر از ریسک‌های موجود است. براساس بررسی‌های انجام شده، وجود یک زیرساخت ضعیف سبب می‌شود ۱۸ درصد از شرکت‌هایی که فرایندهای خود را برون‌سپاری برون‌مرزی-برون‌شرکتی می‌کنند، نتوانند به رسالت خود دست یابند و با صرف هزینه‌های اضافی مجبور به برگرداندن فعالیت‌ها به داخل شوند.
نیازهای ارتباطی: برای مشاغلی که نیازمند برقراری ارتباطات و تعاملات دایم بین مشتری و پیمانکار می‌باشند، تفاوت‌های مکانی و زمانی، ممکن است مشکلاتی را به وجود بیاورد.
فاصله: فواصل فیزیکی موجود بین کشورها ممکن است مشکلاتی را ایجاد کند. علی‌رغم وجود تکنولوژی‌های ارتباطی، گاهی لازم است مدیران اجرایی و گروه‌های آموزشی از نزدیک یکدیگر را ملاقات کنند.
ریسک‌های مشترک موجود در برون‌سپاری‌های درونمرزی-برون‌شرکتی و برون‌مرزی-درون‌شرکتی
ریسک‌هایی که به‌طور مشترک در هر دو نوع برون‌سپاری درونمرزی-برون‌شرکتی و برون‌مرزی- درون‌شرکتی وجود دارند عبارتند از:
از دست دادن دانش شرکت: زمانی که یک سازمان بعضی از وظایف خود را برون‌سپاری می‌نماید، دانش سازمانی مربوط به آن وظیفه نیز از دست می‌رود که دانش از دست رفته شامل دانش تجربی و دانش ضمنی می‌باشد. بعضی از انواع خدماتی که برون‌سپاری می‌شوند، خدماتی هستند که دانش محلی یا دانش ضمنی، نقش کلیدی درآن‌‌‌ها دارند.
مقیاس: مقیاس و میزان برون‌سپاری یکی از جنبه‌های مهم آن است. می‌توان یک فرایند کوچک را برون‌سپاری کرد اما می‌بایست هزینه‌های ثابت مربوط به آن را در نظر گرفت تا توجیه اقتصادی داشته باشد. بنابراین میزان فعالیت‌های برون‌سپاری شده باید به اندازه کافی بزرگ باشند تا بتوانند هزینه‌های ایجاد شده را پوشش دهند.
ریسک عملکرد ضعیف شرکت داخلی و مشکلات اندازه‌گیری عملکرد شرکت پیمانکار: زمانی که یک شرکت بخشی از فعالیت‌های خود را برون‌سپاری می‌کند این امکان وجود دارد روحیه کارکنان داخلی تضعیف شده، میزان تعهد سازمانی و وفاداری کارکنانش کاهش یابد، در نتیجه عملکرد آنها سیر نزولی پیدا کند. همچنین اندازه‌گیری عملکرد پیمانکار نیازمند نظارت دقیق بر فعالیت‌های شرکت پیمانکار و کنترل مداوم عملیات آن است که نیازمند صرف هزینه‌های زیاد می‌باشد.
تعداد کم تأمین‌کنندگان: در صورت کم بودن تعداد تأمین‌کنندگان، شرکت داخلی قدرت انتخاب خود را در برگزیدن پیمانکار مناسب، از دست داده و قدرت چانه زنی پیمانکار، افزایش خواهد یافت که این به زیان شرکت داخلی خواهد بود.
وابستگی فعالیت‌ها به یکدیگر: زمانی که میان فعالیت‌های داخلی شرکت و فعالیت‌های برون‌سپاری شده، وابستگی زیادی وجود داشته باشد باید هماهنگی بیش‌تری بین فعالیت‌های داخلی و فعالیت‌های برون‌سپاری شده انجام گیرد که خود مستلزم صرف هزینه‌های زیاد است.
میزان تخصص شرکت پیمانکار در انجام فعالیت‌های فناوری اطلاعات: یکی از مهم‌ترین مسایلی که در برون‌سپاری باید مورد توجه قرار گیرد، میزان تخصص شرکت پیمانکار در انجام وظایف محوله است. در این صورت، برون‌سپاری فعالیت‌ها نه تنهامزایایی را برای شرکت داخلی ایجاد نمی‌کند، بلکه موجب ضرر و زیان آن نیز خواهد شد.
میزان تجربه شرکت، در برون‌سپاری فعالیت‌ها: هرچه شرکت داخلی دارای تجربه بیش‌تری در زمینه برون‌سپاری فعالیت‌هایش باشد، ریسک قراردادهای برون‌سپاری کاهش خواهد یافت.
عدم قطعیت محیطی: محیط امروزی به‌طور مداوم در حال تغییر است و عوامل زیادی سبب ایجاد محیطی غیرمطمئن و غیرقطعی می‌شوند. واضح است که پیش‌بینی، در این محیط غیرقطعی امری دشوار و حساس می‌باشد. بنابراین، عواملی مانند اطلاعات ناقص طرفین قرارداد و وقوع اتفاقات غیرمنتظره در چنین محیطی ممکن است نیاز به مذاکرات مجدد درباره قرارداد و ایجاد اصلاحاتی در آن را افزایش دهد.
مدت زمان قرارداد و منسوخ شدن تکنولوژی: هرچه زمان قرارداد طولانی‌تر باشد ریسک‌هایی از قبیل از دست دادن پرسنل متخصص در شرکت پیمانکار، منسوخ شدن تکنولوژی فعلی و نیز پایان یافتن دوره حیات شرکت پیمانکار به‌وجود می‌آید.
افزایش هزینه‌های پنهان: هزینه‌هایی که در طول تکمیل قرارداد به‌وجود می‌آیند و از هزینه‌های اولیه قرارداد نیز تجاوز می‌کنند جزو هزینه‌های پنهان محسوب می‌شوند. هزینه‌هایی مانند هزینه‌های سفر، هزینه‌های مشاور و نیز هزینه‌های مدیریت(منابع انسانی که برای مدیریت قرارداد برون‌سپاری به‌کار گرفته می‌شوند)، جزو هزینه‌های پنهان محسوب می‌شوند.
ریسک‌های برون‌سپاری برون‌مرزی-درون‌شرکتی
درکنار مزایای هزینه نیروی کار، دلیل دیگر برای استفاده از برون‌سپاری برون‌مرزی-درون‌شرکتی افزایش کیفیت می‌باشد. بیش‌تر کشورهای با دستمزدهای بالا، به دلیل انجام نامطلوب فعالیت‌ها در کشور خود از این نوع برون‌سپاری استفاده می‌کنند. ریسک‌هایی که در برون‌سپاری برون‌مرزی-درون‌شرکتی وجود دارند عبارتند از:
هزینه‌های بالا: اگرچه برون‌سپاری برون‌مرزی-درون‌شرکتی، گاهی مزایای زیادی برای شرکت فراهم می‌کند، اما ممکن است، هزینه‌هایی برای شرکت داخلی ایجاد شود که منابع مالی شرکت داخلی را مورد تهدید جدی قرار دهد.
از دست دادن فرصت‌های بین‌المللی: شرکت‌ها، برای به‌دست‌آوردن مزایای رقابتی باید بتوانند از فرصت‌های موجود در محیط به نفع خود بهره ببرند؛ بنابراین گاهی این نوع برون‌سپاری، این ریسک را برای شرکت داخلی دارد که فرصت‌های موجود در محیط بین‌المللی را از دست بدهد.
نیازهای ارتباطی: یکی از ریسک‌های برون‌سپاری برون‌مرزی-درون‌شرکتی، ریسک برقراری ارتباط می‌باشد که به دلیل فواصل جغرافیایی و نیز تفاوت زیرساخت‌های ارتباطی در کشورهای مختلف، به‌وجود می‌آید.
وابستگی فعالیت‌ها: یکی دیگر از ریسک‌های برون‌سپاری برون‌مرزی-درون‌شرکتی، وابستگی فعالیت‌های شرکت داخلی و شرکت خارجی می‌باشد، که ممکن است مانع انجام درست فعالیت‌ها شود.
روش‌شناسی و مدل تحقیق
در این مقاله، با توجه به ریسک‌های استخراج شده از پیشینه تحقیق و نیز ریسک‌های جدید اضافه شده به دلیل شرایط خاص کشور، مدلی جهت طبقه‌بندی انواع ریسک طراحی شده است که این مدل شامل ۷گروه ریسک می‌باشد، که در این تحقیق، نسبت به بررسی ریسک‌ها درون و بیرون این گروه‌ها اقدام شده است و برای مقایسه، رتبه‌بندی نیز میان آنها صورت گرفته است.
برای انجام تحقیق در زمینه میزان استفاده شرکت‌های فناوری اطلاعات از هریک از انواع برون‌سپاری و نیز ریسک‌های موجود در آنها، پرسشنامه‌ای تهیه و بین شرکت‌های فناوری اطلاعات توزیع شد. جامعه آماری مورد مطالعه در این تحقیق شامل ۷۲۸ شرکت فناوری اطلاعات فعال در ایران بوده که پرسشنامه مذکور به‌صورت الکترونیکی بین همه این شرکت‌ها توزیع شد و تعداد ۹۴ شرکت، به این پرسشنامه پاسخ دادند.
همچنین بخشی در ابتدای پرسشنامه برای اخذ اطلاعات جمعیت شناختی پاسخگویان و اطلاعات مربوط به شرکت اختصاص داده شد. برای سنجش روایی پرسشنامه، ضمن بهره‌گیری از منابع علمی معتبر برای استخراج ریسک‌ها، از تأیید ۱۲ خبره صاحب‌نظر در زمینه برون‌سپاری و فناوری اطلاعات استفاده شد. در این مرحله، تنها عامل داشتن روابط پایدار با پیمانکار از سوی خبرگان تأیید نشد که از مدل حذف شد. سپس ریسک‌های تأیید شده در قالب۳ جدول مربوط به انواع ۳گانه برون‌سپاری تدوین و بین شرکت‌ها توزیع و سپس با نرمافزار SPSS تحلیل شد. برای تأیید پایایی پرسشنامه ضریب آلفای کرونباخ آن محاسبه شد. ضریب آلفای کرونباخ برای ریسک‌های موجود در جداول مربوط به برون‌سپاری درونمرزی-برون‌شرکتی، برون‌مرزی-برون‌شرکتی، و برون‌مرزی-درون‌شرکتی، به ترتیب ۰٫۸۸۶، ۰٫۸۴۰ و ۰٫۹۰۱ به‌دست آمد که نشان‌دهنده پایایی پرسشنامه می‌باشد.
تجزیه و تحلیل نتایج
در این بخش ابتدا اطلاعات جمعیت شناختی و ویژگی‌های شرکت‌های پاسخ دهنده بررسی می‌شود. سپس نتایج حاصل از آزمون T در ۳ نوع برون‌سپاری به همراه میانگین‌های به‌دست آمده برای هر نوع ریسک ارایه می‌شود و در نهایت برای هر یک از انواع برون‌سپاری، ریسک‌های داخل هر گروه و همچنین خود گروه‌ها، مقایسه و رتبه‌بندی می‌شوند.
اطلاعات جمعیت شناختی پاسخگویان و ویژگی شرکت‌ها
از نظر سن، میانگین سنی مدیر‌ان‌عامل این شرکت‌ها ۴۲٫۵ درصد بوده است که جوان‌‌‌ترین پاسخگو ۲۷ سال و مسن‌‌‌ترین آنها ۶۵ سال داشتند. همچنین ۳۹ نفر (۱۴٫۵ درصد) از پاسخگویان مدرک کارشناسی، ۴۶ نفر (۴۸٫۹ درصد) مدرک کارشناسی ارشد و ۹ نفر (۹٫۶ درصد) مدرک دکتری داشتند. از نظر سابقه تأسیس، میانگین سوابق این شرکت‌هار۹٫۶۰می‌باشد که کم‌تجربه‌ترین شرکت دو سال و باتجربه‌ترین شرکت ۱۹ سال فعالیت داشته‌اند. میانگین تعداد کارکنان این شرکت‌ها ۳۷٫۱۴ می‌باشد که کم‌ترین تعداد کارکنان ۴ و بیش‌ترین تعداد کارکنان این شرکت‌ها ۹۴ است. میانگین گردش مالی این شرکت‌ها دو میلیارد و ۵۳۰ میلیون ریال می‌باشد. حوزه فعالیت این شرکت‌ها که براساس تقسیم‌بندی شورای عالی انفورماتیک مشخص شده است به ۹ حوزه مختلف تفکیک شده است که از بین این شرکت‌ها، ۱۲ شرکت در حوزه نرمافزار و شبکه، ۷ شرکت در حوزه نرمافزار، ۴ شرکت در حوزه شبکه، ۱۰ شرکت در حوزه سیستم‌های اتوماسیون، ۱۴ شرکت در حوزه نرمافزار و اتوماسیون، ۷ شرکت در حوزه سخت‌افزار و نرمافزار، ۱۱ شرکت در حوزه انتقال اطلاعات، ۸ شرکت در حوزه اتوماسیون و شبکه و در نهایت، ۲۱ شرکت در همه حوزه‌ها فعالیت دارند. از نظر توزیع نوع برون‌سپاری این شرکت‌ها، ۶۳ شرکت به برون‌سپاری درونمرزی–برون‌شرکتی، ۱۳ شرکت به برون‌سپاری درونمرزی- برون‌شرکتی و برون‌سپاری برون‌مرزی – برون‌شرکتی، ۱۱ شرکت به برون‌سپاری برون‌مرزی-برون‌شرکتی، ۵ شرکت به برون‌سپاری درونمرزی- برون‌شرکتی و برون‌سپاری برون‌مرزی-درون‌شرکتی و دو شرکت نیز به هر ۳ نوع برون‌سپاری می‌پردازند. از بین ۹۴ شرکت پاسخ‌دهنده، ۲۳ شرکت به برون‌سپاری فرایندهای اصلی خود، ۳۳ شرکت به برون‌سپاری فرایندهای فرعی خود می‌پردازند و ۳۸ شرکت نیز هر دو نوع فرایندهای اصلی و فرعی خود را برون‌سپاری می‌کنند. از لحاظ توزیع فعالیت‌ها ی برون‌سپاری شده، ۳۱ شرکت به برون‌سپاری سخت‌افزار و نرمافزار، ۱۴ شرکت به برون‌سپاری انتقال اطلاعات، ۲۲شرکت به برون‌سپاری سیستم‌های اتوماسیون، ۲۰ شرکت به برون‌سپاری شبکه و ۷ شرکت نیز به برون‌سپاری نرمافزار و اتوماسیون می‌پردازند. از نظر تعداد مشاغل منتقل شده به خارج از شرکت در اثر برون‌سپاری، میانگین تعداد شغل‌‌‌ها در این شرکت‌ها ۱۳٫۴۸ درصد است که کم‌ترین تعداد شغل منتقل شده دو و بیش‌ترین تعداد شغل انتقال یافته ۳۵ می‌باشد.
تحلیل ریسک‌های مربوط به انواع برون‌سپاری
همان‌گونه که پیش‌تر اشاره شد، جهت نظرخواهی از شرکت‌ها، ۳۳ ریسک مختلف به آنها ارایه شد و از شرکت‌های فن‌آوری اطلاعات خواسته شد تا برای هر یک از ریسک‌های مشخص شده، پاسخ خود را در رابطه با اهمیت ریسک مربوطه، بر مبنای طیف ۵ درجه‌ای لیکرت مشخص نمایند. جهت بررسی تأیید یا عدم‌تأیید ریسک‌های مشخص شده توسط شرکت‌های مذکور و نیز با توجه به تعداد پاسخ‌دهندگان به پرسشنامه از آزمون T تک نمونه‌ای استفاده شده است. میزان مرزی نیز عدد ۳ در نظر گرفته شده و در سطح اطمینان ۹۵درصد آزمون اجرا شده است.
همان‌گونه که ملاحظه می‌شود در برون‌سپاری درونمرزی-برون‌شرکتی در سطح اطمینان ۹۵درصد ۴ ریسک تأیید نشده‌اند؛ یعنی از نظر شرکت‌های پاسخ‌دهنده، محدودیت‌های بین کشوری، فاصله جغرافیایی، عدم‌ثبات سیاسی و تفاوت زبانی بین دو شرکت نمی‌توانند ریسکی برای برون‌سپاری درونمرزی-برون‌شرکتی داشته باشند. بنابراین برای این نوع از برون‌سپاری، این ۴ ریسک از مدل حذف می‌شوند. همین‌طور در برون‌سپاری برون‌مرزی-برون‌شرکتی از نظر شرکت‌های پاسخ دهنده، شکست پروژه از سوی شرکت مجری نمی‌تواند ریسکی برای این نوع برون‌سپاری داشته باشد. بنابراین، برای این نوع برون‌سپاری نیز، این ریسک از مدل مربوطه حذف می‌شود. اما در برون‌سپاری برون‌مرزی-درون‌شرکتی در سطح اطمینان۹۵درصد ۱۴ ریسک تأیید نشده است؛ یعنی از نظر شرکت‌های پاسخ دهنده، ریسک‌های مربوط به مشاغل فصلی، ریسک ناشی از مقیاس، تضعیف روحیه کارکنان داخلی، افزایش هزینه‌ها، از دست دادن فرصت‌های جدید کسب و کار، عدم‌توانایی لغو قرارداد و یا تغییر آن در صورت لزوم، از دست رفتن دانش شرکت، قیمت‌گذاری (وابستگی به شرکت فراهم کننده خدمت از نظر قیمت)، کاهش عملکرد کارکنان شرکت، از بین رفتن خلاقیت و نوآوری و توانایی تحقیق و توسعه درون شرکت، عدم‌وجود تخصص در عقد و مدیریت قرارداد، دشواری یافتن فراهم‌آورندگان مطلوب برای خدمات، از بین رفتن حریم خصوصی مشتریان و کارمندان، ضعف نظام اداری موجود در کشورها نمی‌توانند ریسکی برای برون‌سپاری برون‌مرزی-درون‌شرکتی باشند. بنابراین برای این نوع از برون‌سپاری، این ۱۴ ریسک از مدل حذف می‌شوند.
ج- ریسک‌های ناشی از منابع مالی: ریسک ناشی از مقیاس و از دست دادن منابعی که مزایای رقابتی ایجاد می‌کنند اهمیت بیش‌تری نسبت به ریسک افزایش هزینه‌ها دارند و ریسک نیاز به کالاهای سرمایه‌ای اختلاف معناداری با دیگر ریسک‌های این گروه ندارد. این امر می‌تواند به دلیل هزینه‌ها، ویژگی‌ها و توانمندی‌های مورد نیاز برای برون‌سپاری بین‌المللی و به صرفه شدن آن باشد.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.