توریسم مسؤولانه راهکاری برای توسعه پایدار گردشگری

توریسم مسؤولانه راهکاری برای توسعه پایدار گردشگری

کاربرد عبارت«توریسم مسؤولانه» در ادبیات موضوعی گردشگری، نخستین بار در دهه ۹۰ قرن بیستم و در گزارش اسمیت در خصوص سمینار جهانی گردشگری در زمینه توریسم جایگزین که در الجزایر برگزار شده بود، صورت گرفت.

براساس تعاریف، توریسم جایگزین، توریسمی مسؤولانه به لحاظ اجتماعی و آگاه به لحاظ زیست‌محیطی بود. از آن پس مقرر شد که به جای توریسم جایگزین از عبارت توریسم مسؤولانه استفاده شود. این نوع توریسم، تمامی اشکال گردشگری را که به محیط طبیعی، مصنوعی و فرهنگی جامعه میزبان و علایق گروه‌های مختلف، توجه می‌نماید، در برمی‌گیرد.

توریسم مسؤولانه به نوع یا دسته خاصی از توریسم اطلاق نمی‌شود، بلکه حوزه‌ای میان اکوتوریسم و توریسم انبوه دارای تأثیرات منفی را در برمی‌گیرد؛ مهم‌ترین اصل در این نوع توریسم مسؤولانه این است که می‌توان گردشگری را به صورتی انجام داد که معایب واضح و روشن آن به حداقل رسیده و حذف شود. توسعه فرآورده‌ها، سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و بازاریابی همه می‌توانند به صورتی انجام گیرند که اطمینان حاصل شود که گردشگران، جوامع میزبان و سرمایه‌گذاران از مزایای بلندمدت صنعت سالم و پویا بهره‌مند شوند.

اخیراً مرکز بین‌المللی توریسم داوطلبانه (مرکز تحقیق تحت اداره دانشگاه گرینویچ) تعریف جدیدتری را برای این نوع گردشگری ارایه نموده است:

توریسم مسؤولانه تأثیرات منفی زیست‌محیطی، اجتماعی و فرهنگی را به حداقل می‌رساند.

مزایای اقتصادی بیش‌تری را برای افراد محلی به دنبال دارد و سبب افزایش رفاه جامعه میزبان، از طریق ارتقای شرایط کاری و دسترسی به صنعت می‌شود.

مردمان محلی را در اتخاذ تصمیمات مؤثر بر زندگی و شانس زندگی دخیل می‌نماید.

نقش بسیاری در حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی و حفظ تنوع دارد.

سبب ارایه تجارب جالب و جذاب به گردشگران از طریق ارتباط نزدیک‌تر با افراد محلی و درک عمیق از فرهنگ محلی و مباحث زیست‌محیطی می‌شود.

نسبت به مسایل فرهنگی توجه دارد و سبب ایجاد احترام میان گردشگران و میزبانان می‌شود.

براساس این تعاریف، می‌توان اصول کلیدی متعددی را استنباط نمود؛ نخست این‌که توریسم مسؤولانه، تمامی رویکرد‌های توریسم (اعم از توریسم جایگزین و انبوه) را در برمی‌گیرد؛ دوم این‌که بر فلسفه اساسی ۴گانه حفاظت از جوامع محلی، فرهنگ، محیط‌زیست و اقتصاد مبتنی است و تأثیرات منفی در این حوزه‌ها را به حداقل می‌رساند؛ سوم این‌که، مزایایی را برای تمامی بخش‌های مرتبط، گردشگران و جامعه میزبان به همراه دارد.

تعاریف موجود از توریست مسؤولیت‌پذیر

تعریف توریسم مسؤولانه اندک و مبهم است؛ این نوع گردشگر، شکلی از سفر را برمی‌گزیند که خسارت‌های زیست‌محیطی کم‌تر و بیش‌ترین مزیت را برای آن در پی داشته باشد و سبب ایجاد مزاحمت برای افراد و مختل نمودن فرهنگ مناطق گردشگری نشود؛ همچنین وی هزینه خود را صرف دریافت فرآورده‌ها و خدمات شناخته شده می‌نماید؛ به هنگام انتخاب تأسیسات اقامتی، غذا، شیوه حمل و نقل، بازدید از مؤسسات و خرید هدایا نیز اصول را مدنظر قرار می‌دهد؛ و تا حد امکان به مدت طولانی در اماکن بازدید شده اقامت می‌نماید تا تجربه ماندگار و متمایز داشته باشد. برخی افراد از توریست مسؤولیت‌پذیر به عنوان کسی یاد می‌کند که خواستار کیفیت، ماجراجو، انعطاف‌پذیر، حساس به محیط‌زیست در مقایسه با توریست انبوه است. برخی نیز از عناوین «توریست خوب» و «توریست سبز» برای اشاره به این گردشگران استفاده می‌نمایند.

مهم‌ترین وظایف توریسم مسؤولیت‌پذیر عبارتند از  

مسؤولیت اطاعت از قوانین و مقررات محلی

مسؤولیت عدم شرکت در فعالیت‌هایی که اگرچه غیرقانونی نیستند، یا قانونی از طرف مقامات محلی در این زمینه تصویب نشده، اما در جامعه و عرف ناپسند تلقی می‌شوند.

مسؤولیت عدم زیر پا گذاشتن اعتقادات مذهبی یا هنجارهای فرهنگی رفتاری.

مسؤولیت عدم ایجاد خسارت و آسیب در محیط‌زیست طبیعی محلی

مسؤولیت حداقل استفاده از منابع محلی کمیاب

مسؤولیت‌های اضافی گردشگران به لحاظ توریسم پایدار

مسؤولیت عدم بازدید از اماکنی که پیشینه‌ای نامطلوب در زمینه حقوق بشر دارند.

مسؤولیت این‌که قبل از تعطیلات و سفر، سعی در شناخت و کسب آگاهی از مقصد داشته و حداقل چند کلمه از زبان تکلم شده در جامعه میزبان را بیاموزند.

مسؤولیت تلاش برای ملاقات با مردمان محلی، آموختن در مورد سبک زندگی و تلاش جهت آغاز روابط دوستانه با آنان.

مسؤولیت حفاظت از حیات‌وحش طبیعی از طریق عدم خرید هدایای ساخته شده از موجودات زنده و… .

مسؤولیت تحریم کسب و کارهایی که به پرداخت حقوق و دستمزد اندک به پرسنل اقدام نموده یا شرایط کاری نامناسب را برای کارمندان ایجاد می‌کند

مسؤولیت اطاعت از اعتقادات مذهبی محلی و ارزش‌های فرهنگی، حتی ارزش‌هایی که توریست، شخصاً با آن مخالف است.

مسؤولیت رفتار صحیح، به‌طوری که از شیوع بیماری‌ها و امراض جلوگیری شود.

مسؤولیت اعمال نقض و تأثیر مثبت بر اقتصاد محلی.

براساس این تعاریف و ویژگی‌ها می‌توان چنین گفت که توریست مسؤولیت‌پذیر، فردی است که به ارتقا و حفاظت از محیط اجتماعی و طبیعی بازدید شده، بپردازد و تأثیرات منفی خود و دیگران بر این محیط‌‌ها را به حداقل رسانده و نقش اقتصادی مثبتی داشته باشد.

 

منبع: الی گشت