وضعيت بورس كالا در روسيه: تحولات و گرايشات اخير- قسمت آخر

  نويسنده: آلكساندرب لوزرتسف آلكساندر بلوزرتسف، از مشاوران صنعتي برجسته مي‌گويد: «پس از شكوفايي بورس كالا و ركود آن در دهه ۱۹۹۰، بورس‌هاي مدرن كالاي روسيه با پيشينيان خود تفاوت‌هاي بسياري دارند».  وي در اين مقاله تصويري جامع از وضعيت كنوني ارايه مي‌دهد. قرارداد جديد نفت روسيه (اورال) بر اساس روبل روسيه است و از […]

 

نويسنده: آلكساندرب لوزرتسف

آلكساندر بلوزرتسف، از مشاوران صنعتي برجسته مي‌گويد: «پس از شكوفايي بورس كالا و ركود آن در دهه ۱۹۹۰، بورس‌هاي مدرن كالاي روسيه با پيشينيان خود تفاوت‌هاي بسياري دارند».

 وي در اين مقاله تصويري جامع از وضعيت كنوني ارايه مي‌دهد.

قرارداد جديد نفت روسيه (اورال) بر اساس روبل روسيه است و از طريق سيستم پاياپاي فورتس پاياپاي مي‌شود كه سرمايه آن بالغ بر ۳۵۰ ميليون دلار آمريكا است. اين معامله در سيستم الكترونيكي فورتس و بر مبناي نوسان قيمت نقدي نفت اورال در بنادر درياي شمال (رتردام، آمستردام، و آنتِوِرپ) انجام شده و قيمت‌ها به صورت منظم توسط نشريه پلاتز ارايه مي‌گردد. اين قراردادهاي آتي نفت بزرگ نيستند، چون مديريت فورتس مي‌خواهد تعداد شركت‌كنندگان در اين بازار، از جمله سرمايه‌گذاران را تا جايي كه ممكن است افزايش دهد.

بورس تجاري روسيه و پلاتز در زمينه ايجاد قراردادهاي جديد مشتقه برخي از انواع ديگر نفت روسيه (به‌ويژه نفت و فرآورده‌هاي نفتي كه در بازارداخلي معامله مي‌شوند) نيز بررسي‌هايي را آغاز كرده‌اند.

پلاتز براي فعاليت‌هاي مربوط به اطلاعات قيمت در بازار انرژي داخلي روسيه از راهبردي بلندمدت برخوردار است و بنابراين ممكن است درآينده نزديك، شاهد همكاري موفقيت‌آميز طرفين در قراردادهاي داخلي انرژي باشيم.

بورس تجاري روسيه بايد براي گسترش معاملات نفت و فرآورده‌هاي نفتي دست‌كم با دو بورس ديگر رقابت كند. يكي ديگر از رقباي سرسخت فورتس در معاملات قراردادهايآتي نفت صادراتي اورال/ ربكو روسيه پروژه مشتركي است كه بورس تجاري نيويورك «نايمكس» و شركت روسي «اكسپرتيكا» – مستقر در لندن- حدود يك سال قبل آغاز كرده‌اند. تفاوت اصلي ميان اين دو پروژه اين است كه قرارداد آتي نفت بورس تجاري نيويورك/اكسپرتيكاي روسيه، در بورس تجاري نيويورك شعبه اروپا در لندن و بر اساس دلار آمريكا معامله مي‌شود. اين معامله از قوانين بريتانيا تبعيت مي‌كند و از طريق سيستم پاياپاي بورس تجاري نيويورك در نيويورك تسويه مي‌شود. اين قرارداد قرار است امكان تحويل فيزيكي بر مبناي قيمت‌هاي فوب درياي بالتيك در پايانه بندر دريايي پريمورسك را فراهم كند كه در شمال و در نزديكي سن پيترزبورگ قرار دارد.

يكي ديگر از برنامه‌هاي مهم دولت روسيه براي بورس نفت اين كشور (وزارت توسعه اقتصادي و بازرگاني)، سازماندهي بازار نقدي نفت و فرآورده‌هاي نفتي روسيه است. ولي اين فرايند مستلزم طي مسير اداري طولاني است و هنوز درباره نحوه سازماندهي و تسويه يا محل اجراي اين معاملات تصميم‌گيري نشده است. در حال حاضر دست‌كم دو بورس روسي (بورس ارز بين بانكي مسكو و بورس بين منطقه‌اي نفت و گاز ) در اين پروژه نقش فعالي ايفا مي‌كنند، ولي تا زمان كسب نخستين نتايج عملي راهي طولاني در پيش است.

در ماه ژوئن سال ۲۰۰۶ ، فورتس قراردادهاي آتي طلا را راه‌اندازي كرد كه به صورت نقدي و بر مبناي روبل است، و تا پايان همان سال درصدد راه‌اندازي چند قرارداد ديگر از جمله قراردادهاي شكر و غلات نيز بود.

با وجود پيشرفت بورس تجاري روسيه، افزايش ظرفيت و توان رقابت آن در بازارهاي جهاني نيازمند تلاش و سرمايه‌گذاري بيش‌تر است. اين وظيفه‌اي واقع بينانه است كه بدون غلبه بر موانع زير ميسر نمي‌شود:

·     هنوز پيوند اين بورس با برخ ي از بخش‌هاي كالاهاي داخلي از قبيل انرژي، كش اورزي و صنايع فلزات گران‌بها از استحكام كافي برخوردار نيست. فعالان بازار بزرگ كالاي روسيه هنوز تصميم نگرفته‌اند در عمليات روزمره فورتس نقش فعالي ايفا كنند و بنابراين فورتس بايد فعاليت‌هاي بازاريابي درا ين حوزه را افزايش دهد.

·     فرايند پاياپاي فورتس بايد از طريق افزايش سرمايه، اعمال استانداردهاي مدرن بين‌المللي و استفاده از فن‌آوري SPAN ارتقای چشمگيري پيدا كند. چنين حركتي به بهبود نظام امنيت مالي بازار ابزارهاي مشتقه و افزايش كيفيت عملكرد مديريت ريسك در فورتس كمك شاياني مي‌كند و سرمايه‌گذاران خبره بيش‌تري را جذب مي‌كند.

·     هنوز هدف اكثر معاملات قراردادهاي كالاي اين بورس، سرمايه‌گذاري و كسب سود است. به منظور علاقه‌مند ساختن بازار به پوشش ريسك، مي‌توان به تدريج اندازه قرارداد‌ها را افزايش داد و با مشاركت جدي فعالان برجسته بازار كالاي روسيه رويه تحويل فيزيكي را گسترش داد.

فورتس بايد در ماه‌هاي آينده به دنبال گسترش و معرفي مستمر قراردادهاي نقدشونده جديد (به‌ويژه قراردادهاي كالا- محور صادراتي روسيه) باشد. هنوز فقدان حضور سرمايه‌گذاران بين‌المللي در فورتس احساس مي‌شود، بنابراين بايد با فعاليت‌هاي تبليغاتي بين‌المللي گسترده سرمايه‌گذاران خارجي به بازار معاملات مشتقه فورتس جذب شوند و به آن اطمينان كنند.

بورس ارز بين بانكي مسكو يكي ديگر از بورس‌هاي الكترونيكي بزرگ روسيه و رقيب اصلي بورس تجاري روسيه است. اين بورس در ۱۳ سال گذشته در پي ايجاد بازار ابزارهاي مشتقه خود بوده اما به اندازه بورس تجاري روسيه موفق نبوده است. تلاش‌هاي اخير اين بورس در حوزه قراردادهاي مشتقه بر ارز (دلار آمريكا و يورو) و قراردادهاي كوتاه مدت نرخ بهره متمركز است كه متأسفانه تا كنون موفق نبوده‌اند. بزرگ‌ترين محدوديت‌ها استمرار نظارت سنگين دولتي از طريق بانك مركزي روسيه (كه هنوز بزرگ‌ترين سهامدار بورس ارز بين بانكي مسكو است)، و بي‌توجهي به نقش مشاركت كنندگان و سرمايه‌گذاران با هدف كسب سود در نقدشوندگي يك بازار موفق ابزارهاي مشتقه است.

چندين سال قبل، بورس ارز بين بانكي مسكو ايجاد شعبه بورس كالاي خود، با نام بورس ملي تجاري (نامكس) را آغاز كرد كه در سال‌هاي اخير در خريد ساليانه غلات توسط دولت فعاليت قابل توجهي داشته است. يكي از برنامه‌هاي اين بورس راه‌اندازي معاملات ابزارهاي مشتقه كالا با استفاده از سيستم‌هاي تجارت وتسويه الكترونيكي بورس ارز بين بانكي مسكو است. در بهار سال ۲۰۰۶ ، به منظور ايجاد قراردادهاي آتي غلات روسيه (گندم و جو) يك گروه كاري تشكيل گرديد كه فراهم آوردن زمينه تحويل فيزيكي اين قرارداد‌ها در دو بندر در جنوب آسيا، انجام معاملات بر اساس روبل، و مشاركت فعالانه معامله‌گران برجسته غلات روسيه را دنبال مي‌كند. قبل از آغاز نخستين قرارداد آتي غلات در بورس ملي تجاري در سال ۲۰۰۷ فعاليت‌هاي مقدماتي زيادي بايد انجام شود.

در نهايت، يكي از شرايط اساسي موفقيت بورس‌هاي قراردادهاي مشتقه كالا در روسيه آن است كه فعالان اصلي بازار كالاي روسيه به يكپارچگي بورس‌هاي آتي موجود و نقش حساس مشاركت فعال در عملكرد روزمره اين بازار در كسب منافع اقتصادي باور داشته باشند. علاوه بر اين، پشتيباني قدرتمند جامعه ملي سفته‌بازان بسيار ضروري است. به عبارت ديگر، بخش خصوصي روسيه بايد به توسعه بازار ملي معاملات آتي و اختيار كالا پايبندي بيش‌تري نشان دهد.

يك بورس فعال معاملات آتي كالا در روسيه به هموار ساختن ميدان رقابت توليدكنندگان، فعالان بخش فرآوري كالا، معامله‌گران و صادركنندگان كمك مي‌كند و بخش كالاي روسيه را رقابتي‌تر مي‌سازد. از نظر راهبرد اقتصادي، ايجاد بورس قدرتمند معاملات آتي كالا امري تجملي نيست، بلكه از بخش‌هاي اصلي تلاشي جدي براي تبديل روسيه به يك توليدكننده و صادركننده مدرن و رقابتي كالا است. اين تأثير بسيار مثبت كه با صرف بودجه‌اي نسبتاً اندك قابل دستيابي است، حمايت از اين فرايند را در بالا‌ترين سطح براي دولت روسيه ارزشمند مي‌سازد. در آخر، دولت و پارلمان روسيه (دوما) مي‌توانند از طريق فرايندهاي قضايي، ارزش فرايند توسعه بازار مدرن و روان ابزارهاي مشتقه كالا در كشور را افزايش دهند. اين وظيفه خطيري است كه تحقق آن مي‌تواند به افزايش شديد كارايي و نتايج ملموس و مثبتي در بخش كالاي كشور بينجامد.