بررسی علل حضور اردوغان در تهران رجب‌طیب‌اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه در حالی به ایران سفر می‌کند که خاورمیانه پس از برگزاری همه‌پرسی توسط اربیل به خطر تجزیه نزدیک است. نگاهی به علل ظهور داعش و سوق یافتن اقلیم به سوی برگزاری همه‌پرسی، ما را بیش از همه، متوجه سیاست‌های ترکیه در سال‌های اخیر می‌نماید. اردوغان و […]
بررسی علل حضور اردوغان در تهران
رجب‌طیب‌اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه در حالی به ایران سفر می‌کند که خاورمیانه پس از برگزاری همه‌پرسی توسط اربیل به خطر تجزیه نزدیک است. نگاهی به علل ظهور داعش و سوق یافتن اقلیم به سوی برگزاری همه‌پرسی، ما را بیش از همه، متوجه سیاست‌های ترکیه در سال‌های اخیر می‌نماید.
اردوغان و رویکرد رقابتی وی که مبتنی بر مذهب بود، سبب ظهور داعش و تخریب زیرساخت‌های عراق و سوریه شد. با رویکرد سلبی ترکیه در خاورمیانه، اگرچه کرد‌ها مهم‌ترین برندگان شرایط منطقه شدند، اما خطر آنچنان بزرگ شد که ترکیه نیز از ناحیه داعش و کرد‌ها احساس خطر کرد. به بایگانی سپردن اصلاحات کردی در ترکیه، بازگشت به سیاست سرکوب و زندانی نمودن رهبران و نمایندگان کرد، دستگیری‌های وسیع، انفجارهای متعدد در اقصی نقاط این کشور و… در بخش مهمی حاصل سیاست‌های ترکیه در منطقه بوده است. در این میان، کودتا نیز به داد اردوغان رسیده و خود بهانه‌ای برای گسترش تمامیت خواهی مردی شد که با دموکراسی بالا رفت و خود دشمن دموکراسی شد.
امروز آنکارا با افتخار از کشته شدن ۱۰ هزار عامل پ.ک.ک سخن می‌گوید و در عین حال اردوغان، اسد را جنایتکار می‌نامد. در حالی که هیچ فرق انسانی میان کشته‌شدگان درگیری‌های سوریه و ترکیه نیست، اما این طنز تلخ عرصه سیاست است که دریچه دید سیاسی ناشی از قدرت، یکی را تروریست و دیگری را مبارز می‌نامد.
اردوغان اگرچه در سوریه و عراق به موفقیت کامل در سیاست‌های خود دست نیافت اما وی پس از تحمیل خسارت‌های سنگین به ترکیه و منطقه با عبور از دورانی سخت توانست با سیاست سلبی معادلات سوریه و عراق را در قیاس با قبل از بحران، علیه دمشق، بغداد و تهران کند.
امروز اردوغان به تهران آمده است تا شاید بتواند به بخش‌های دیگری از اهداف خود نه در قالب جنگ، بلکه در قالب صلح دست یابد. باور به تغییر اردوغان و راهبرد ترکیه در عدم رقابت مخرب با ایران اگر غیرممکن نباشد، بسیار سخت است. تاریخ کماکان آبشخور ذهنیت اردوغان بوده و او همچنان به دنبال سلطانی و ایفای نقش رهبری فراتر از ظرفیت ترکیه است. اردوغان اسد را جنایتکار می‌داند و خود به راحتی و افتخار آمار هزاران نفری کشته‌های حزب کارگران ترکیه را اعلام کرده و این کشور را بزرگ‌ترین زندان خبرنگاران می‌کند.
از نگاه ترکیه‌ای که بر آن اردوغان حکمرانی می‌نماید، دنیای سیاست، صحنه تأمین منافع به هر بها است. در این راستا اتوبانی که اردوغان در آن تردد می‌نماید به وسعت واشنگتن – مسکو بوده و ایستگاه‌هایی چون تل‌آویو، اربیل، ریاض و حتی اگر ایجاب نماید، تهران نیز می‌تواند برای آن تنفس‌گاهی برای تجدید قوا باشد.
ترکیه و منطقه امروز درگیر بحرانی جدی، چندوجهی و پیچیده است. عرصه کشورداری و روابط با کشور‌ها، صحنه آزمون و خطا و ریسک نبوده و نیست. در جغرافیای خاص خاورمیانه نباید عامل بحران شد. وقتی محاسبات ورود به بحران ساده باشد، خروج از آن بسیار دشوار خواهد بود. این وضعیت امروز خاورمیانه‌ای است که در مهندسی بحران آن، آنکارا نقش ویژه‌ای داشته است. تضاد میان مواضع اردوغان و زیبکچی، وزیر اقتصاد ترکیه و غالب‌انصاراوغلو، نماینده متنفذ حزب عدالت و توسعه در خصوص همه‌پرسی اقلیم، اگرچه از نگاهی می‌تواند حاصل تقسیم نقش و مسؤولیت برای همه شرایط باشد، اما از منظری دیگر، نشانگر بن‌بستی است که ترکیه را گرفتار شرایطی کرده است که خود فراهم کرده است.
با وجود همه این سخنان، با مدنظر قراردادن راهبرد اعتدالی روحانی در سیاست داخلی و خارجی از سفر اردوغان به امید تغییر و گشودن راه‌های همکاری جدی باید استقبال کرد.
نکته آن‌که سفر اردوغان به ایران زمانی می‌تواند نقطه عطف در روابط دو کشور باشد که گامی فراتر از یک سفر تقویمی و تاکتیکی بوده و متضمن تغییرات راهبردی در نگرش اردوغان و همفکرانش نسبت به ایران باشد. ذهنیتی که در آنکارا مشغول دیوارکشی در مرزهای صلح ۴۰۰ساله بوده و اخبار و آمار کشته‌های حملات انتحاری داعش علیه شیعیان در عراق را سانسور می‌نماید، همچنان درگیر رقابتی مخرب است.
باید نقطه پایانی برای رقابت‌های ژئوپلتیکی ایران و ترکیه یافت و این میسر نمی‌شود مگر آن‌که ژئواستراتژی دو کشور را به‌هم پیوند داد. درگیری‌ها و رقابت‌ها در خاورمیانه در بخش مهمی حاصل دخالت‌های بیگانگان خارج از این جغرافیاست. باید با همکاری ایران و ترکیه به آن پایان داد. نباید تجربه تلخ اروپا در خاورمیانه تکرار شود. باید روی صلح و همکاری و ایجاد منطقه قوی‌تر، نه ایران و یا ترکیه قوی‌تر متمرکز شد. در روابط ایران و ترکیه الزامات ناشی از تاریخ و به‌خصوص جغرافیا و منافع حاصله از همکاری‌ها، دیر یا زود همگرایی میان دو کشور را امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر خواهد کرد. باید تلاش کرد با بهای کم‌تر بسترساز رسیدن به این نقطه شد.
منبع: سایت دیپلماسی ایرانی
صادق‌ملکی، کارشناس و تحلیلگر ارشد مسایل سیاسی
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.