نقش مهندس مشاور در طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی نویسنده: ابراهیم اسماعیل‌هریسی منبع: کتاب حقوق مهندسی نقش مهندس مشاور در طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی به ۳ بخش کلی تقسیم می‌شود: ۱) پیش از اجرا ۲) حین اجرا ۳) پس از اجرا طرح‌های عمرانی که از سوی دولت تهیه، تنظیم و تصویب می‌شوند، به مرحله اجرا در […]
نقش مهندس مشاور در طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی
نویسنده: ابراهیم اسماعیل‌هریسی
منبع: کتاب حقوق مهندسی
نقش مهندس مشاور در طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی به ۳ بخش کلی تقسیم می‌شود:
۱) پیش از اجرا
۲) حین اجرا
۳) پس از اجرا
طرح‌های عمرانی که از سوی دولت تهیه، تنظیم و تصویب می‌شوند، به مرحله اجرا در آمده و در نهایت مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند. در این میان نقش مهندس مشاور را از آغاز تا انتهای طرح عمرانی می‌توان به عینه مشاهد کرد.
طرح عمرانی، از آغاز تا انتها، مراحلی را باید طی کند. این مراحل از ۴ فاز اصلی تشکیل می‌شوند:
۱- فاز صفر
۲- فاز یک
۳- فاز دو
۴- فاز سه
فاز صفر:
در فاز صفر، مطالعات لازم جهت توجیه فنی و اقتصادی طرح صورت می‌گیرد. در این مطالعات ابتدا باید هدف طرح تعیین شود. مثلاً اگر طرح عمرانی، ساخت فرودگاه است، باید دید هدف از ساخت این فرودگاه در فلان منطقه برای چیست؟ و در صورت ساخت، اجزای متشکله این فرودگاه شامل چه قسمت‌هایی خواهد بود. آنگاه با تجزیه و تحلیل اینها می‌توان تشخیص داد که این فرودگاه برای فلان منطقه ضروری است یا نه.
مطالعه بعدی راجع به طرح فرودگاه این است که این طرح از نظر محل اجرای طرح، مصالح موجود ساختمانی محل، تجهیزات و ماشین‌آلات و نیروی انسانی و نیز تکنولوژی مورد نیاز و سایر امکانات، امکان پذیر است یا خیر. اگر پاسخ مثبت باشد برآورد حدود سرمایه‌گذاری را نیز باید بررسی کرد. سپس این امر قابل مطالعه است که زمان اجرای طرح چه مدت به طول خواهد انجامید. پس از آن نوبت به محاسبات اقتصادی می‌رسد و باید دیده شود که اجرای طرح فرودگاه اساساً توجیه اقتصادی دارد، یا نه ممکن است با تجزیه و تحلیل هزینه آن به این نتیجه رسید که فرودگاه جز ضرر مالی، عایدی نخواهد داشت. بنابر این، بهره‌وری طرح نیز باید مد نظر باشد.
یکی دیگر از مطالعات در این مرحله این است که اثرات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و زیست‌محیطی ناشی از اجرای طرح مورد بررسی قرار گیرد. و در نهایت لازم است اثرات متقابل طرح فرودگاه بر روی طرح‌های دیگر و یا در ارتباط با آنها ملحوظ نظر واقع شود.
مطالعات فوق، مطالعات بنیادی و تحقیقاتی است که نتایج حاصل از آن می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری کلی در مورد برنامه و شناخت طرح (مثلاً فرودگاه) شود.
در مطالعات بنیادی و تحقیقاتی، اصولاً مطالعه و تحقیق باید در قالب روش‌های معتبر در تحقیقات علمی و آخرین دستاوردهای مطالعات جهانی در زمینه‌های مرتبط باشد و حداکثر استفاده از منابع و امکانات داخلی مد نظر قرار گیرد.
فاز یک:
پس از حصول نتیجه در فاز صفر، مطالعات مقدماتی یا مطالعات پایه در فاز یک شروع می‌شود. در این فاز، طراحی‌های مقدماتی انجام و نقشه‌های مقدماتی تهیه و مشخصات کلی تعیین می‌شود. همچنین با تعیین محل‌های مناسب اجرای طرح، ابعاد و حجم کار نیز برآورد می‌گردد. از مواد و لوازم و تجهیزات عمده و اساسی باید لیستی تهیه و هزینه‌های مربوط به راهکارهای مناسب مختلف دیده شود.
لازم است نقاط مثبت و منفی هر راهکار تعیین و برنامه زمان بندی مقدماتی ارجاع طرح مورد مطالعه قرار گیرد. آنگاه بازده اقتصادی هر راهکار و اثرات اجتماعی هر یک از آن راهکار‌ها بررسی و مناسب‌ترین راهکار توصیه و پیشنهاد شود. گزارشی که در این مطالعات تهیه می‌شود باید شامل موارد زیر باشد:
۱) نتیجه مطالعات
۲) مبنای محاسبات
۳) برآورد‌ها
۴) روش انجام مراحل بعدی
هرگاه گزارش فوق به تصویب رسید، راهکار مناسب نیز باید انتخاب شود.
فاز دو:
با توجه به مطالعات انجام شده در فاز یک و انتخاب راهکار مناسب که توسط دولت (کارفرما) به تصویب رسیده است، فاز دو در خصوص تهیه نقشه‌ها و مشخصات اجرایی طرح فعال می‌شود. در این فاز نقشه محل و زمین طرح مورد نظر تهیه و نتایج آزمایش‌ها، مشخصات فنی تعیین و نقشه‌های اجرایی تهیه می‌شود. برنامه زمانی اجرای کار و نیز منابع تهیه مصالح مشخس و برآورد مقادیر کار معین می‌گردد. قیمت و بهای هر یک از اقلام کار منظور شده و در نهایت هزینه اجرای کار دقیقاً مشخص می‌شود. چون طرح برای اجرا آماده شده لذا اسناد و مدارک لازم جهت انعقاد قرارداد (پیمان) مهیا می‌گردد.
فاز سه:
این فاز انتخاب پیمانکار، عملیات اجرایی و نظارت بر حسن اجرا تا مرحله تحویل کار به‌کارفرما جهت بهره‌برداری را شامل می‌شود. فاز سه خود از سه بخش تشکیل می‌شود:
۱) بخش مقدماتی اجرای طرح
۲) بخش اجرای طرح
۳) بخش بهره‌برداری طرح
نقش مهندس مشاور را در هر یک از بخش‌های فوق، ذیلاً می‌بینیم:
۱- بخش مقدماتی اجرای طرح
در پایان فاز دو که دولت (کارفرما) تصمیم به اجرای طرح می‌گیرد، باید مقدماتی برای آن فراهم شود. اجرای طرح منوط به انعقاد قرارداد است. اما انعقاد قرارداد دولت با طرف خود، شبیه انعقاد قرارداد اشخاص خصوصی با هم نیست. زیرا، دولت به نمایندگی از سوی ملت به انعقاد قرارداد مبادرت می‌ورزد و در این میان آن چه اهمیت دارد، مصالح عمومی ملت و کشور است. پس، دولت برای بستن عقد با طرف خود، ضوابطی را باید رعایت کند که عدم رعایت آنها می‌تواند به بطلان قرارداد منتهی شود. این است که در بستن قراردادهای دولتی باید براساس اصل رقابت به جای اصل رفاقت اقدام شود.
به همین منظور در قراردادهای دولتی، دولت باید از مقررات مربوط به قانون برگزاری مناقصات پیروی کند و براساس ضوابط آن و دیگر قوانین از جمله قانون محاسبات عمومی کشور و قانون برنامه و بودجه و سایر قوانین ذی‌ربط رفتار نماید.
در این بخش از فاز ۳، مهندس مشاور می‌تواند در تهیه و تکثیر اسناد مناقصه در زمینه انتخاب پیمانکاران واجد صلاحیت جهت دعوت به مناقصه و انجام تشریفات مناقصه و تعیین برنده مناقصه و انعقاد پیمان با پیمانکار همکاری کند.
۲- بخش اجرای طرح
در این بخش، پس از امضای پیمان بین کارفرما (دولت) با پیمانکار، عملیات اجرایی پیمان، آغاز می‌شود. پیمان، قراردادی است که بین کارفرما و پیمانکار امضا و از سه بخش موافقت‌نامه، شرایط عمومی و شرایط خصوصی تشکیل می‌شود.
نظارت بر حسن اجرای کار و تطابق عملیات انجام شده با مشخصات فنی و برنامه زمان بندی اجرای عملیات، تهیه و ارسال گزارش‌های لازم، تهیه نقشه‌های تکمیلی و جزییات مورد نیاز اجرای کار، پیشنهاد تغییرات و کاهش و افزایش مقادیر کار در صورت لزوم، رسیدگی به ادعای پیمانکاران و اظهارنظر نسبت به آنها، نظارت بر انجام آزمایش‌های لازم از نظر کنترل کیفیت عملیات انجام شده، تهیه و تأیید صورت‌وضعیت‌ها، تهیه صورت مجلس‌ها و دستور کارهای مربوط، انجام خدمات مربوط به تحویل موقت و نظارت بر رفع نواقص و تحویل قطعی و سرانجام نظارت بر بهره‌برداری آزمایشی در دوره تحویل موقت از جمله وظایف و اختیاراتی است که در حین اجرای طرح به عهده مهندس مشاور می‌باشد.
۳- بخش بهره‌برداری
این بخش پس از پایان عملیات اجرایی طرح، شروع می‌شود. در این بخش، مهندس مشاور کادر بهره‌بردار را به‌کارفرما پیشنهاد می‌دهد و برنامه آموزشی آنها را تهیه می‌کند. همچنین، مهندس مشاور نسبت به تهیه دستورالعمل‌های بهره‌برداری اقدام می‌کند و از اقدامات انجام شده در حین بهره‌برداری گزارش لازم تهیه می‌نماید.
این گزارش شامل نکات مهم فنی و اجرایی طرح، مسائل و مشکلات مربوط، عوامل تأخیر و تسریع بهره‌وری است.
مخلص کلام این که: مهندس مشاور به‌طور کلی دارای سه نقش عمده در طرح‌های عمرانی است:
۱) مطالعه
۲) طراحی
۳) نظارت
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.