انحصارگرایی در صادرات محصولات نفتی شکسته شد

نایب رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی در گفت‌و‌گوی اختصاصی با مناقصه‌مزایده

انحصارگرایی در صادرات محصولات نفتی شکسته شد

سمیه مهدوی- چندی پیش در پی تفاهم و همکاری وزارت نفت و گمرک قدمی برداشته شد تا در امر صادرات فرآورده‌های نفتی تحولی مهم صورت گیرد. از آنجایی که بوروکراسی و تشریفات سایه خود را از سر صنعت نفت کم نکرده است؛ این امر بهانه‌ای شد تا در رفع اخلال‌ها و گره‌افکنی‌ها در امور صادرات محصولات فرآورده‌های نفتی تجدید نظری کوچک انجام شود. صادرات که رکن اساسی هر اقتصادی محسوب می‌شود در پی گیر کردن پای شرکت‌های خصوصی در تور تشریفات صادرات، نفس صنعت نفت را به شماره انداخته بود تا این‌که با اقدامی مشترک از سوی دو ارگان دولتی (وزارت نفت و گمرک) مسیر جدیدی پیش پایشان قرار گرفت.

در این راستا خوشنامی که به‌عنوان یک گواهینامه در پروسه تشریفات صادرات، تولیدکنندگان فرآورده‌های نفتی را در تنگنا قرار می‌داد از گردونه بوروکراسی‌ها حذف شد. البته این ماجرا همانند هر طرح دیگری در ابتدای حیات خود دچار آزمون و خطاهایی شده است که سرانجام شیوه درست اجرایی شدنش را برای یک بازه زمانی کوتاه‌مدت ترسیم خواهد کرد؛ امری که از نظر نایب رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز، پتروشیمی نیازمند مجموعه‌ای از نظارت‌ها است.

احسان‌باقریان در گفت‌و‌گو با خبرنگار مناقصه‌مزایده می‌گوید: در این اتحادیه تا سال ۹۶ موضوعی را با عنوان تسهیلات صادراتی یا گواهینامه خوشنامی پیگیری کردیم. شرکت‌هایی که فرآورده‌های مشابه سوخت را صادر می‌کردند لزوماً باید گواهی خوشنامی را از طریق ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز دریافت می‌کردند.

اما برای رفع چالش‌های پیش رو به همت گمرک و با هماهنگی ستاد و وزارت نفت دستورالعمل ماده ۴۵ صادر شد. طی این دستورالعمل به هر واحدی از واحدهای تولیدکنندگان فرآورده‌های نفتی که موفق به اخذ کد استاندارد (در قالب استانداردسازی) شده بودند، اجازه داده شده بود که صادرات فرآورده‌ها را بدون نیاز به مجوز خوشنامی تسهیلات و صرفاً با تعهدی که از سمت مدیرعامل گرفته می‌شود، انجام دهند.

باقریان در ادامه بیان می‌کند: در وهله اول این اتفاق برای آن گروه از واحدهایی که امکان صادرات نداشتند اتفاق خوشایند و خوبی محسوب می‌شد و به شدت مورد استقبال اتحادیه قرار گرفت. منتهی در کنار هر طرح خوبی به ضرورت وجود مجموعه‌ای از پیش نیاز‌ها نیز احساس می‌شود.

به اعتقاد وی عدم رصد بازار و عدم دقت به این‌که مواداولیه موجود برای این صنعت چه میزان است پروسه مذکور را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

این مدیر نفتی با اشاره به این‌که خوشنامی در نهایت منجر به ایجاد رقابت‌های نادرست و ناصحیح در عرصه تهیه خوراک و مواد اولیه از بورس شده بود، اضافه‌می‌کند: ظرفیت پروانه‌های بهر‌ه‌برداری اتحادیه برای صادرات و تولید هیدروکربن به‌صورت ماهانه رقمی در حدود ۳۰۰ هزار تن است. این درحالی است که دولت به‌عنوان مثال در بخش میعانات گازی صرفاً ۳۰ هزار تن در اختیار واحدهای تولیدی قرارداده است.

به گفته وی بعد از رفع خوشنامی هرچه تعداد متقاضیان خوراک بالاتر رفت؛ اختلال در بازار هم بیش‌تر شد.

این مدیر نفتی ادامه‌می‌دهد: پیشنهاد ما این است که برای این‌که موضوع مذکور به خوبی انجام گیرد، با توجه به مأموریت اصلی خودمان، یک نهاد رگلاتوری ایجاد شود تا بتواند بحث تخصیص خوراک و تنظیم بازار را تحت اختیار خود بگیرد و به خوبی آن را هدایت کند.

باقریان در پاسخ به سؤال دیگر خبرنگار مناقصه‌مزایده در خصوص این‌که بحث دیگر مربوط به تصدی‌گری دولت در امر صادرات است، اتحادیه برای کاهش این انحصارگرایی چه اقدام خاصی انجام داده است، توضیح می‌دهد: اتحادیه جلسات متعددی را با فروشنده فرآورده‌ها از سمت دولت (شرکت پخش فرآورده‌های نفتی) انجام داده است. در این زمینه مذاکرات متعددی صورت گرفته است، می‌توان گفت که به مراحل خیلی خوبی رسیدیم، از جمله این‌که اجازه خرید محصولات به بخش خصوصی داده شده است تا کالاهای موردنیاز خود را از این طریق خریداری کنند. بدین‌ترتیب بخش خصوصی به صورت مستقیم کار صادرات را (با نام شرکت پخش) انجام می‌دهد که این رویه در حال اجراست و امری مطلوب محسوب می‌شود.

او با اشاره به ایرادات موجود در فرایند صادرات بخش خصوصی می‌گوید: در برخی موارد فقط به صورت انحصاری به شرکت‌های خارجی اجازه داده می‌شد که این کار را انجام دهند و فرآورده‌ها را به شرکت‌های داخلی نمی‌فروختند تا در نهایت صادر کنند، که این مشکل تا حدی حل شده است.

باقریان گفت: محصولاتی که درحال فروخته شدن هستند در بعضی موارد کیفیت لازم را ندارد و در برخی موارد دیگر به قدری کیفیت بالاست که بازار به آن احتیاج ندارد و در نتیجه چنین هزینه‌ای را نمی‌تواند برای آن بپردازد.

 

او با اشاره به این‌که علیرضا‌صادق‌آبادی، معاون مدیرعامل شرکت پخش فرآورده‌های نفتی، شیوه بلندینگ (مخلوط کردن) را به رسمیت شناخت و برای حل مسأله نفت کوره در سال ۲۰۲۰ آن را یک راهکار کوتاه‌مدت معرفی کرد، می‌گوید: واحدهای بلندینگ این امکان را دارند که با سولفورزدایی گازوئیل‌هایی که بناست در خارج از کشور عرضه شوند و یا در اصلاح کیفیت کالاهایی که قرار است بازار را بهینه کنند، این محصولات در اختیار تولیدکنندگان داخلی قرار می‌گیرد، اصلاح شود تا در نهایت به مرحله صادرات برسند. با شکل‌گیری این روند هم ارزش افزوده را بالا می‌رود و هم در اشتغال‌زایی واحدهای تولیدی تأثیر چشمگیری خواهد گذاشت.