تأثیر رعایت اخلاق مهندسی بر حفظ محیط‌زیست مرتضی صادق عمل نیک چکیده امروزه بشر با دور شدن از فطرت خویش و از معیار‌ها و ارزش‌های اخلاقی با دست خود تمدنی ساخته است که موجب آلودگی‌های گسترده زیست‌محیطی شده است که پیامدهای زیان باری برای زندگی انسان‌ها، حیوانات، گیاهان و آب و هوا و خاک داشته […]
تأثیر رعایت اخلاق مهندسی بر حفظ محیط‌زیست
مرتضی صادق عمل نیک
چکیده
امروزه بشر با دور شدن از فطرت خویش و از معیار‌ها و ارزش‌های اخلاقی با دست خود تمدنی ساخته است که موجب آلودگی‌های گسترده زیست‌محیطی شده است که پیامدهای زیان باری برای زندگی انسان‌ها، حیوانات، گیاهان و آب و هوا و خاک داشته است و امروزه از آن به عنوان یکی از مهم‌ترین و حاد‌ترین مشکل تمدن انسان امروزی نام برده می‌شود. امروزه فاجعه زیست‌محیطی چنان عمیق است که انسان عصر حاضر زندگی فردای بشر و جانداران، گیاهان و محیط‌زیست را نیز تباه کرده است. متأسفانه رشد و توسعه صنعتی در کشورهای مختلف بدون توجه به معیار‌ها و ارزش‌های اخلاقی و بدون توجه به مسایل زیست‌محیطی انجام می‌شود. به همین دلیل است که روز به روز فضای سبز و جنگل‌های بیش‌تری تخریب می‌شود. در طول تاریخ به ویژه در قرن گذشته نشان می‌دهد مهندسان با اخلاق، افراد ارزشمندی هستند که دارای قوه ابتکار و خلاقیت هستند و با تلاش مستمر خود، در حوزه‌های مختلف موجب رشد و توسعه اختراعات، فناوری‌ها و نوآوری‌های بسیاری شده‌اند. مهندسانی که از معیار‌ها و ارزش‌های اخلاقی و اخلاق مهندسی تبعیت نمی‌کنند موجب عدم توسعه پایدار و تخریب محیط‌زیست می‌شوند و مهندسانی که از اخلاق انسانی و اخلاق مهندسی برخوردار باشند در حفظ محیط‌زیست کوشا هستند. آنها با طراحی و ساخت محصولات فناوری‌های جدید به نیازهای جامعه عصر خود پاسخ داده و موجب رشد و شکوفایی فناوری و توسعه عمران و آبادانی و رفاه آسایش بشر و حفظ محیط‌زیست را فراهم آورده‌اند. حفاظت و پاسداری از محیط‌زیست در اسلام یک وظیفه و تکلیف برای مسلمانان معرفی شده است. در این مقاله درباره نقش و ارش‌های اخلاقی و اخلاق مهندسی در حفظ محیط‌زیست بحث و بررسی و توصیه‌هایی برای حفظ محیط‌زیست ارایه می‌شود.
۱- مقدمه
در طول تاریخ پیوندی ناگسستنی میان انسان و طبیعت وجود داشته است ولی متأسفانه این پیوند در عصر تمدن پست‌مدرن توسط برخی از کشورهای استعمارگر و شرکت‌ها و افراد سودجو گسسته و سست شده است. اکنون تمدنی که بشر با دست خود ساخته است موجب آلودگی‌های گسترده زیست‌محیطی شده است که پیامدهای زیان باری برای زندگی انسان‌ها، حیوانات، گیاهان و آب و هوا و خاک به همراه داشته است. امروزه فاجعه زیست‌محیطی چنان عمیق است که انسان عصر حاضر زندگی فردای بشر و جانداران، گیاهان و محیط‌زیست را تباه کرده است. امروزه قدرت‌های استعمارگر و کشورهای صنعتی بیش‌ترین سهم را در آسیب رسانی و تخریب محیط‌زیست دارند. تخریب محیط‌زیست موجب به وجود آمدن مشکلات بسیاری نظیر باران‌های اسیدی، تخریب لایه ازن، آلودگی آب‌های سطحی توسط زباله‌ها صنعتی و مسابقه جنون‌آمیز تسلیحاتی به وجود آورده است. اسلام در کلیه شئون زندگی و روابط انسانی دخالت کرده و برای همه آنها مقرراتی وضع کرده است. در اسلام روایات زیادی درباره آب، زمین، پاکی و ناپاکی و مسایلی از این قبیل در آیات و احادیث و سایر منابع وجود دارد که به کمک آنها می‌توان مقررات دقیقی برای مسایل محیط‌زیست به دست آورد. متأسفانه در این مورد از نظر اسلامی آن‌طوری که لازم است، توسط پژوهشگران تحقیقات چندانی انجام نشده است. خداوند کریم پس از انتخاب انسان به عنوان جانشین و بعد از فراگیری معارف دینی توسط انسان، مسؤولیت انسان را که دارای آگاهی، علم، اراده و اختیار و حق انتخاب است را آباد کردن زمین و نجات آن از هرگونه آلودگی، تباهی و فساد می‌داند. مقصود از زمین، تمام گستره محیط‌زیست بشر را شامل می‌شود که شامل آب، هوا، خاک و تمامی موجودات و گیاهان و جمادات را از عمق دریا تا قله کوه‌ها و اوج آسمان را در بر می‌گیرد. بنابراین یکی از ویژگی‌های خلیفه خدا در زمین حفاظت از محیط‌زیست و آباد کردن آن و جلوگیری از آلودگی و فساد آن است. بنابراین آن کس که به جای حفاظت از محیط‌زیست اقدام به آلوده کردن آن می‌کند، به جای تمیز کردن آب و هوا و خاک آنها را آلوده می‌کند، به جای آبادانی زمین آن را تخریب می‌کند، به جای کاشت نهال، درختان را قطع می‌کند، به جای حفاظت از جانداران محیط‌زیست آنها را تخریب و به کشتار آنها می‌پردازد، چنین فردی نه تنها نمی‌تواند جانشین خدا باشد، بلکه با عدم اطاعت از دستورات الهی، خود را در جبهه دشمنان خدا قرار می‌دهد.
خداوند در آفرینش جهان کلیه عناصر اصلی مورد نیاز زندگی و آرامش بشر را تأمین کرده و استفاده و بهره‌برداری صحیح از آن را جزو حقوق فردی و اجتماعی قرارداده است. همچنین حفاظت و صیانت از آن را بر عهده افراد، مردم جامعه و حاکمان قرارداده است. خداوند ما را مکلف کرده تا از محیط‌زیست حفاظت کنیم. همه ما، سازمان‌ها و دولت‌‌ها مسؤول هستیم تا تمامی عوامل مؤثر در آلایندگی محیط‌زیست را بشناسیم و اقدامات لازم در جهت جلوگیری از آفت‌های آن به عمل آوریم. بنابراین ضروری است درباره اصل محیط‌زیست و کیفیت استفاده و بهره‌برداری از این امانت و نعمت‌های الهی اطلاع و دانش لازم را داشته باشیم. همچنین کلیه عوامل مؤثر در پالایش و نحوه انجام آن را کسب کنیم و به‌طور مؤثری از آن استفاده کنیم. به‌طورکلی، همه انبیای الهی به گونه‌ای در عصر خویش، در ایجاد سرسبزی و حفظ محیط‌زیست کوشا بوده‌اند. از نظر اسلام چنان‌چه فرد یا جامعه‌ای از عمل فرد یا افراد و یا سازمان‌هایی متضرر شوند می‌توانند از راه‌های مشروع ضرر و زیان خود را از او دریافت دارند. همین‌طور در صورتی که فرد یا افراد و سازمان‌هایی اقدام به آلوده کردن محیط‌زیست کنند، کسانی که محیط‌زیستشان آلوده شده است می‌توانند فرد یا افراد و سازمان‌های آلوده‌کننده محیط‌زیست را برای کیفر تعقیب کنند. خداوند در قرآن می‌فرماید که ما هرچیز را به اندازه خلق کردیم. پس هر چیز مقدار و حدودی دارد و بایستی به‌طور صحیح و درست بهره‌برداری شود تا نابود و منهدم نشود. چراکه این ثروت‌های طبیعی فقط به نسل فعلی تعلق ندارد بلکه این اندوخته‌ها به نسل‌های بعد از ما نیز تعلق دارند. همچنین در قرآن آمده است که: «خداوند شما را در زمین خلق کرد و شما را به عمارت و آباد کردن زمین گماشت.» آباد کردن زمین شامل کلیه فعالیت‌های آدمی در حرفه‌ها و رشته‌های مختلف مهندسی است.
۲- رشد و توسعه صنعتی و تخریب محیط‌زیست
متأسفانه رشد و توسعه صنعتی در کشورهای مختلف بدون توجه به معیار‌ها و ارزش‌های اخلاقی و بدون توجه به مسایل زیست‌محیطی انجام می‌شود. به همین دلیل است که روز به روز فضای سبز و جنگل‌های بیش‌تری تخریب می‌شود. رشد و توسعه صنعتی به خاطر عدم توجه به مسایل اخلاقی و محیط‌زیست موجب از خود بیگانگی انسان و سست شدن نظام خانوادگی و سرگردانی و افسرده شدن هرچه بیش‌تر بشر منجر شده است. قرن بیست و یکم به تدریج به فاجعه از خود بیگانه شدن بشر از خود و خدای خویش تبدیل شده است. به همین دلیل بحران‌های مختلف زیست‌محیطی و ابعاد مختلف آن امروزه افکار جهانی را تحت تأثیر خود قرارداده است. حاصل دور شدن بشر از فطرت انسانی خویش و عدم توجه به معیار‌ها و ارزش‌‌ها و اخلاق مهندسی، عصیانگری او علیه نظام هدفدار خلقت و فاجعه‌های زیست‌محیطی در ابعاد مختلف است. پیشرفت بی‌رویه صنعت، همان گونه که صفا، یکدلی و پیوندهای استوار خانوادگی را از مردم صنعت‌زده گرفته و روانشان را رنجور و افسرده ساخته است، آخرین روزنه‌های امید را نیز که جنگل‌ها و دشت‌های خرم و مزرعه‌های سرسبز بود، تباه ساخت و انسان را در میان آهن‌های خشن، دیوارهای بتونی و دود و آلودگی‌های گوناگون صنعتی، بی‌کس و تنها ر‌ها کرد. اکنون انسان‌های بی‌شماری به سرگردانی، پریشان حالی و افسردگی دچار شده‌اند که نتیجه شوم و ناخواسته جهان صنعتی است و آرام آرام به فاجعه‌ای انسانی تبدیل می‌شود. گفتنی است؛ که دانشمندان، آفات صنعتی را بیش از بلاهای طبیعی دانسته‌اند. بر این اساس، برای تغییر و تحول اساسی در حفاظت از محیط‌زیست نیاز به تغییر و تحول اساسی در آدمی و سرزندگی و شادی حقیقی است. بنابراین بازگشت به فطرت انسانی و معیار‌ها و ارزش‌های اخلاقی و احیای دوباره محیط‌زیست امری ضروری است. خداوند افراد مفسد را دوست ندارد و هرگز در مشیت الهی نیست که انسان‌ها فساد کنند. منظور از فساد در روی زمین هرگونه نابسامانی و ویرانگری و انحراف است. به عبارت دیگر، فساد به هرگونه تخریب و ویرانگری گفته می‌شود که نظام آراسته و صالح جاری را برهم زند. از این رو توسعه پایدار به مفهوم بهره‌برداری عاقلانه از محیط‌زیست است که با تضمین محیط‌زیست و بقای زمین همراه می‌باشد.
۳- حفظ محیط‌زیست در اخلاق مهندسی با تأکید بر آموزه‌های اسلامی
در طول تاریخ به ویژه در قرن گذشته ثابت شده که مهندسان افراد ارزشمند و هوشمندی هستند که دارای قوه ابتکار و خلاقیت هستند و با تلاش مستمر خود در حوزه‌های مختلف موجب رشد و توسعه اختراعات، فناوری‌ها و نوآوری‌های بسیاری شده‌اند. آنها می‌توانند با برخورداری از اخلاق مهندسی در حفظ محیط‌زیست کوشا باشند. همچنین با طراحی و ساخت محصولات و فناوری‌های جدید به نیازهای جامعه عصر خود پاسخ داده و موجب رشد و توسعه و عمران و آبادانی و رفاه و آسایش بشر شده‌اند. مهندسان در قرن گذشته با استفاده از قدرت خلاقیت و ابتکارات خود دستاوردهای بسیار مهمی برای بشریت داشته‌اند و رفاه و آسایش و استانداردهای زندگی مردم جامعه را روز به روز ارتقا داده‌اند. اگر نگاهی به رشد و توسعه فناوری‌ها و لیست مهم‌ترین اختراعات و بزرگ‌‌ترین دستاوردهای مهندسی قرن بیستم بیندازیم، متوجه می‌شویم که اختراعاتی مانند الکتریسیته و برق‌رسانی، طراحی و ساخت اتومبیل، هواپیما، ترانزیستور و الکترونیک، رادیو و تلویزیون، تلفن، کابل‌های ارتباطی و فیبرهای نوری، رایانه، شبکه جهانی، موشک و فضاپیما، منابع و توزیع آب، تهویه مطبوع و تبرید، بزرگراه‌ها، نفت و پتروشیمی، مواد جدید، فناوری‌های هسته‌ای، فناوری‌های مربوط به بهداشت، لوازم خانگی، ابزارهای جدید ساخت و تولید و ماشین‌های صنعتی و بسیاری از اختراعات دیگر به‌طور مستقیم و غیرمستقیم چه تأثیر اساسی در زندگی مردم داشته و نقش اساسی در افزایش رفاه و آسایش و استانداردهای زندگی و طول عمر مردم و عمران کردن زمین داشته‌اند. مهندسان در گذشته و حال از قدرت خلاقیت و ابتکار استفاده می‌کنند و به نیازهای جامعه پاسخ داده و مسایل مختلف جامعه و محیط‌زیست را حل می‌کنند و رفاه و آسایش بیش‌تری را برای خود و مردم جامعه فراهم می‌کنند. اما رشد و توسعه فناوری و توسعه صنعتی و اقتصادی در گرو رشد و تربیت مهندسانی است که قادر به تشخیص نیازهای جامعه بوده و با تلاش مستمر در جهت حل مسایل و مشکلات مردم جامعه قدم برداشته و با خلاقیت و نوآوری در جهت رشد و شکوفایی و توسعه پایدار جامعه و حفاظت از محیط‌زیست قدم‌بردارند، اما مهندسان بدون تلاش مستمر و بدون ابتکار و خلاقیت، نوآوری و فناوری نیاز به همکاری، همفکری و کار گروهی و استفاده از آخرین دستاورد‌ها و دانش‌های علوم مهندسی و زیست‌محیطی هستند. همچنین مهندسان، جهت رشد خلاقیت و اکتشافات و توسعه فناوری و نوآوری به نشاط و آرامش خاطر نیاز دارند. برای داشتن نشاط و آرامش خاطر ضروری است تا هدفمند و با انگیزه خدمت به مردم جامعه و حفظ محیط‌زیست حرکت کرده و با اتخاذ راهبردی مشخص، طبق معیار‌ها و ارزش‌های انسانی و اخلاق مهندسی حرکت و فعالیت کنند. در فرایند طراحی، برنامه‌ریزی، ساخت و توسعه فناوری، مهندسان، بایستی شخصاً ناظر و مراقب رفتار و اعمال و فعالیت‌های خود و همکاران بوده و در نهایت حافظ سلامتی، ایمنی و منافع مردم جامعه و سلامت و حفظ محیط‌زیست باشند. مهندسان باید در فعالیت‌های خود بهینه‌‌ترین راه ممکن را که بتوان با سرعت، دقت، کیفیت و بهره‌وری بالا و با حداقل هزینه و ضایعات، محصولی رقابتی را تولید کنند، انتخاب کنند. همچنین مهندسان ضروری است در فعالیت‌های روزانه خود از ویژگی‌های اخلاقی و اخلاق مهندسی برخوردار باشند. منظور از اخلاق مهندسی توجه و تأکید بر معیار‌ها و ارزش‌‌ها و کدهای اخلاقی در فرایند تحقیقات مهندسی، طراحی، برنامه‌ریزی و ساخت و تولید و کلیه مسایل و موضوعاتی است که به حرفه مهندسی و به فناوری و محصولات تولید شده ارتباط دارد. به علت تنوع فعالیت‌های تحقیقاتی و مهندسی و تفاوت نتایج حاصل از این فعالیت‌ها، ضروری است تا ملت ما در فرایند رشد تولید علم و فناوری و صنعتی توجه اساسی به معیار‌ها و ارزش‌های اخلاق اسلامی و اخلاق مهندسی داشته باشد.
برای فعالیت‌های مؤثر مهندسی و حفظ محیط‌زیست اولاً ضروری است تا معیار‌ها و ارزش‌های اخلاقی و اخلاق مهندسی رعایت شود. ثانیاً نیاز به هدف، راه و جهت حرکت است. هدف مهندسان کسب رضایت الهی و ارایه بهترین خدمت مطلوب به مردم جامعه و دادن پاسخ به نیازهای آنها از طریق بهینه‌‌ترین راه ممکن است. ثالثاً، برای رشد و شکوفایی استعدادهای نهفته در عمق وجود مهندسان نیاز به آرامش دل و رضایت خاطر است. در این صورت است که آنها می‌توانند زمینه‌های لازم را برای نشاط و شادی و رضایت خاطر و آرامش خود و مردم جامعه و بشریت و از همه مهم‌تر کسب رضایت خداوند متعال فراهم کنند. اما این کار بدون برخورداری از ارزش‌های انسانی و اخلاق مهندسی میسر نمی‌شود.
مهندسان برای برخورداری از اخلاق نیکو و دوری از رذایل نادرست، نیاز به رشد و پرورش ارزش‌های انسانی، تهذیب و تزکیه نفس و برخورداری از اخلاق مهندسی دارند. به‌طورکلی هدف نهایی انسان از پرورش ارزش‌های انسانی و تهذیب نفس و دوری از رذایل و کسب فضایل، رسیدن به خیر و سعادت و آرامش قلبی است. مهندس خودساخته فردی متخصص و با نشاط است که می‌تواند با ابتکار و خلاقیت هدفمند، فعالیت‌های خود را در جهت تأمین نیازهای جامعه توسعه دهد و شاهکار بیافریند و مؤثر‌ترین خدمت را به جامعه ارایه کند. یک مهندس خودساخته با اخلاق نیکو هرگز خیانت نمی‌کند و در دام خودبینی و شهرت‌زدگی و منافع شخصی نمی‌افتد و رفتارهای ناشایست از خود نشان نمی‌دهد. مهندسان برخوردار از اخلاق نیکو بهترین دوست و مشاور قابل اعتماد مردم جامعه‌اند. گفتار و اعمالشان بر دانش انسان می‌افزاید و در افراد جامعه و همکاران، اطمینان، آرامش خاطر و شادی ایجاد می‌کند. به‌طور کلی امروزه رفاه و آسایش مادی و معنوی و افزایش استانداردهای زندگی و اجتماعی مرهون اختراعات و فعالیت‌های خلاقانه مهندسی است.
۴- راهکار
برای حفظ محیط‌زیست و توسعه پایدار توصیه‌ها و پیشنهادهای زیر ارایه می‌شود:
• برای حفاظت از محیط‌زیست و توسعه پایدار، نیاز به تغییر و تحول اساسی در معیار‌ها و ارزش‌های اخلاق فردی و اجتماعی و حرفه‌ای و مهندسی وجود دارد.
• نیاز به توجه اساسی به مسایل اخلاقی و مسؤولیت‌پذیری و پاسخگویی است. عدم توجه به معیار‌ها و ارزش‌های والای انسانی و حرفه‌ای مهندسی، عدم توجه به مسؤولیت‌پذیری و پاسخگویی را به همراه دارد. عدم توجه به مسایل اخلاقی و مسؤولیت‌پذیری تخریب محیط‌زیست را به همراه دارد.
• ملت‌هایی مانند ملت ایران که خود را اسلامی می‌دانند باید طبق اصول و معیارهای و ارزش‌های اخلاق اسلامی و اخلاق مهندسی عمل کنند تا تضمینی برای حفظ محیط‌زیست باشد.
• لزوم آموزش حفظ محیط‌زیست از منظر قرآن، سنت و سیره امامان و روایات اسلامی.
• ایجاد عزم ملی برای رعایت اخلاق اسلامی و اخلاق حرفه‌ای مهندسی.
• رشد و گسترش آموزش اخلاق اسلامی و اخلاق حرفه‌ای و اخلاق مهندسی و ارتباط آن با حفظ محیط‌زیست در صدا و سیما.
• مشخص کردن اهداف، راهبردها و سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌های گسترش اخلاق اسلامی و اخلاق مهندسی.
• تدوین و اجرای اهداف، راهبردها، سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌های مؤثر در تشویق افرادی که به محیط‌زیست کمک می‌کنند و اقدامات تنبیهی نسبت به افرادی که محیط‌زیست را آلوده می‌کنند و همچنین رشد و گسترش برنامه‌های پیشگیری‌کننده از آلاینده‌های زیست‌محیطی.
• نظارت و کنترل بر اجرای مؤثر برنامه‌های پیشگیرانه، تشویقی و تنبیهی.
• فرهنگ‌سازی جهت احترام به محیط‌زیست به عنوان یک ارزش و یک معیار اخلاقی برای کلیه افراد جامعه.
• در کنار فرهنگ‌سازی و آموزش، مسؤولان بایستی از اهرم قدرت در مقابل افراد و شرکت‌های سودجو که محیط‌زیست را آلوده می‌کنند کمال بهره را ببرند.
• آلوده کردن و نابودی محیط‌زیست مانند آتشی است که هیزم تر و خشک را می‌سوزاند. تمامی ساکنان کره زمین را به نابودی می‌کشاند.
• ترویج فرهنگ سبز زیست‌محیطی و ارزش شمردن آن و ضد ارزش شمردن هر عملی که در جهت آلاینده‌های زیست‌محیطی باشد.
• برای حفظ محیط‌زیست نیاز به تدوین و اجرای برنامه است. یک برنامه مؤثر که تمام افراد یک جامعه و تمامی سازمان‌ها و قوای ۳گانه را درگیر کند. تدوین و اجرای برنامه نیز بایستی با همفکری، همکاری و مشارکت انجام شود. در تدوین اهداف، راهبردها و سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌های حفظ محیط‌زیست بایستی به همه مسایل اساسی و عوامل مؤثر توجه شود.
• نیاز به ایجاد یک مرکز نظارت و کنترل که بر اجرای مؤثر برنامه‌های حفاظت از محیط‌زیست نظارت و کنترل کند.
• جلوگیری از سودجویی افراطی افرادی که بدون توجه به معیار‌ها و ارزش‌های اخلاقی محیط‌زیست را نادیده می‌گیرند.
• استفاده از تجربیات مثبت دیگر کشور‌ها به عنوان مثال سوئد که هر درختی که در آنجا برای مصارف صنعتی می‌اندازند دو نهال درخت می‌کارند.
• زیربنای توسعه پایدار رشد و شکوفایی علمی و فناوری و توجه اساسی به معیار‌ها و ارزش‌های انسانی و اخلاق مهندسی و حفظ محیط‌زیست است.
• در توسعه پایدار، تعادل مد نظر قرار گیرد که مهم‌ترین آن بها دادن به محیط‌زیست انسان‌هاست.
۵- نتیجه‌گیری
در این مقاله توضیح داده شده که بشر با دور شدن از فطرت خویش و از معیارهای و ارزش‌های اخلاقی تمدنی ساخته است که موجب آلودگی‌های گسترده زیست‌محیطی شده است که پیامدهای زیان‌باری برای زندگی انسان‌ها، حیوانات، گیاهان و آب و هوا و خاک داشته است و امروزه از آن به عنوان یکی از مهم‌ترین و حاد‌ترین مشکل تمدن انسان امروزی نام برده می‌شود، به همین دلیل است که روز به روز فضای سبز و جنگل‌های بیش‌تری تخریب می‌شود. در حفظ یا نابودی محیط‌زیست مهندسان نقش اساسی دارند. همچنین توضیح داده شد که مهندسانی که توجه اساسی به معیار‌ها و ارزش‌های اخلاقی و اخلاق مهندسی می‌کنند در جهت حفاظت از محیط‌زیست حرکت می‌کنند اما مهندسانی که توجه اساسی به معیار‌ها و ارزش‌های اخلاقی و اخلاق مهندسی نمی‌کنند و برای منافع شخصی فعالیت می‌کنند بیش‌ترین تخریب و آسیب را به محیط‌زیست وارد می‌کنند. همچنین توضیح داده شد که حفاظت و پاسداری از محیط‌زیست در قرآن و سنت پیامبر و سیره امامان یک تکلیف و وظیفه برای مسلمانان معرفی شده است. در این مقاله درباره نقش معیار‌ها و ارزش‌های اخلاقی و اخلاق مهندسی در حفظ محیط‌زیست بحث و بررسی می‌کند. در پایان دو توصیه برای حفظ محیط‌زیست ارایه شده است.
منبع: ارایه شده در همایش ملی پژوهش‌های محیط‌زیست ایران
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.