ناصر بهزادفر-دوم اردیبهشت هر سال، دوستداران محیط‌زیست «روز زمین پاک» را گرامی می‌دارند. این روز را باید فراتر از یک روز در تقویم جهان دانست زیرا اهمیت آن باعث شده مرزهای زمانی و مکانی از میان برداشته شوند. در ایران هفته زمین پاک نیز با این رویداد گرامی داشته می‌شود. جنبش‌های‌زیست‌محیطی و روز زمین […]
ناصر بهزادفر-دوم اردیبهشت هر سال، دوستداران محیط‌زیست «روز زمین پاک» را گرامی می‌دارند. این روز را باید فراتر از یک روز در تقویم جهان دانست زیرا اهمیت آن باعث شده مرزهای زمانی و مکانی از میان برداشته شوند.
در ایران هفته زمین پاک نیز با این رویداد گرامی داشته می‌شود.
جنبش‌های‌زیست‌محیطی و روز زمین پاک
به گزارش مناقصه‌مزایده، سال ۱۹۶۲ ریچل کارسون از اهالی پنسیلوانیا با انتشار کتاب «بهار خاموش» توانست شهرت بسیاری به عنوان یک بیولوژیست و نویسنده کسب کند.
این نویسنده علاقه‌مند به طبیعت، آشکارا از پخش آفت‌کش‌هایی همچون د.د.ت در زمین‌های کشاورزی انتقاد کرد.
وی خاطرنشان کرد: استفاده از چنین محصولاتی باعث نابودی جمعیت کثیری از پرندگان و حیوانات شده است.
از نظر او، این مسأله برای بشر بسیار شرم‌آور است که محل زندگی خود را آلوده سازد. در حقیقت کتاب «بهار‌خاموش» به واسطه توجیه علمی مسأله توانست حمایت عده کثیری را جلب کند. دیگر اتفاقاتی که در دهه ۶۰ میلادی رخ داد، باعث آگاهی عموم نسبت به تخریب‌های‌زیست‌محیطی شد.
آلودگی هوا در شهر لس‌آنجلس، نیویورک و سایر مناطق شهری بزرگ آمریکا به چنان سطوح خطرناکی رسیده بود که سلامت ساکنان این شهر‌‌‌‌ها عملاً در معرض خطر بود.
سال ۱۹۶۸ کتاب پرفروش «بمب جمعیت» نوشته پاول ارلیچ چاپ شد. این کتاب که بر مسأله بحران جمعیت و مشکلات ناشی از آن تمرکز داشت، موفقیت چشمگیری را کسب کرد.
در نهایت مهم‌ترین فاجعه‌زیست‌محیطی دهه ۱۹۶۰ آمریکا آخرین ضربه را به مردم وارد کرد. رودخانه کویاهوگا اوهایو از میان بسیاری از شهرهای صنعتی آمریکا گذر می‌کند، سال ۱۹۶۹ این رودخانه به صورت ناگهانی مشتعل شد و علت آن را تخلیه زباله‌های خطرناک صنعتی به رودخانه تشخیص دادند.
در همین برهه از زمان بود که سناتور نلسون از ایالت ویسکانسن آمریکا برای اولین‌بار پیشنهاد کرد مسأله حفاظت از محیط‌زیست به یک اولویت ملی بدل شود.
نلسون در سال ۱۹۶۳ رییس‌جمهور کندی را قانع کرده بود که به دلایل سیاسی یک تور حفاظت از منابع ملی سازماندهی کند. درست در همان سال بود که نلسون قانون منع استفاده از آفت‌کش د.د.ت را به کنگره ارجاع داد، در آن زمان حتی یک نفر از اعضا هم با او در این رابطه موافقت نکرد.
پس از آن نلسون از موفقیت برخی سازمان‌های کوچک مردمی آگاه شد که توانسته بودند در زمینه ترویج مباحث زیست‌محیطی در سطح محلی گام‌های مثبتی بردارند. با الهام از این مسایل و تشویق عموم مردم بود که نلسون در سخنرانی غیررسمی اعلام کرد درصدد است یک روز مشخص از سال را در تقویم ملی، تنها به زمین و مسایل مربوط به آن اختصاص دهد.
او در این سخنرانی به این مسأله اشاره کرد که احتمالاً این تنها راهی است که باعث می‌شود مسایلی همچون آلودگی، جنگل‌زدایی و سایر مباحث‌زیست‌محیطی در رأس دستور کار سیاسی کشور آمریکا قرار گیرد. سرانجام در سپتامبر سال ۱۹۶۹ نلسون که در کنفرانسی واقع در سیاتل شرکت کرده بود، اعلام کرد بهار سال ۱۹۷۰ بهترین زمان برای ثبت روزی به نام روز زمین پاک است.
این سخنرانی به‌طور آشکار مردمی را که به شدت از مشکلات زیست‌محیطی متضرر شده بودند، تحت تأثیر قرارداد.
در ژانویه سال ۱۹۷۰ یک صفحه کامل از روزنامه نیویورک تایمز به این مطلب اختصاص داده شد. در این مقاله رسماً به تاریخ ۲۲ آوریل اشاره شد.
دو علت برای انتخاب این روز وجود داشت: نخست این که تعطیلی بهاره مدارس تمام شده بود و هوا هم رو به گرم شدن می‌رفت و دلیل دوم این که این روز با هیچ یک از تعطیلات رسمی تداخل پیدا نمی‌کرد.
پذیرش روز زمین پاک در جهان
در آن زمان مسؤولیت برگزاری این مراسم را به عهده مؤسسات مستقل گذاشتند. دنیس هیز، مسؤول اطلاع‌رسانی و پاسخگویی به سیل عظیم داوطلبان بود، اما تأکید عمده بر آن بود که این برنامه‌ها در سطح محلی سازماندهی شوند.
نخستین مراسم روز زمین پاک با شور و شوق فراوان مردم برگزار شد. بیش‌تر از ۲۰ میلیون نفر از اقشار مختلف جامعه اعم از دانش‌آموزان مدارس، کارگران، زنان خانه‌دار، دکترها، مبلغان مذهبی، بانکداران، بازنشستگان، کشاورزان و… در این مراسم شرکت کردند.
اخبار این همایش روز بعد در روزنامه‌ها چاپ شد. نگرش مثبت به این روز بیش‌تر به آن دلیل بود که مردم با گوشت و پوست خود، مشکلات زیست‌محیطی را احساس کرده بودند.
سال ۱۹۹۰ روز زمین پاک رسماً به عنوان یک واقعه مهم بین‌المللی در جهان به ثبت رسید. رفته‌رفته این روز جایگاه خود را در اذهان عموم باز کرده و متأثر شدن از آسیب‌های زیست‌محیطی منجر به این شده که فعالیت‌های زیست‌محیطی با آغوش باز مورد استقبال قرار گیرند. در حال حاضر این روز یک تفاوت عمده با روز نخست دارد و آن استفاده از لوگوهای دیجیتال در عصر اینترنت است.
به عنوان مثال تقویم مصور گوگل، لوگوی مخصوصی را به این روز اختصاص داده است. تصویری دور از واقعیت از بهشت عدن که در آن پانداها، پنگوئن‌‌‌‌‌ها و شیر‌‌‌‌ها در صلح و آرامش با هم زندگی می‌کنند؛ در این تصویر خیالی یخ‌های قطبی از جنگل‌های ساوانای آفریقا فاصله کمی دارند.
اهمیت این روز بیش‌تر به این دلیل است که در پی آن توجه به مسایل‌زیست‌محیطی در سطحی جهانی مطرح شد، حفاظت از گونه‌های در معرض خطر جانوران، روز هوای پاک، اقداماتی برای جلوگیری از آلودگی آب آشامیدنی و هزاران مسأله مهم دیگر در سایه روز زمین پاک مطرح شدند و توجه بسیاری از دوستداران محیط‌زیست را معطوف به خود ساختند.
بیش‌تر از ۸۰ درصد مردم امروزه خود را طرفدار محیط‌زیست معرفی می‌کنند. اگرچه امروزه هوای آلوده، آب‌های سمی و سوراخ لایه ازن از مباحث مهم‌زیست‌محیطی هستند، اما دامنه این مباحث به شدت گسترده شده است.
همچنان که جهان بیش از پیش صنعتی می‌شود و زنجیره‌های عرضه و تقاضا شفافیت خود را از دست می‌دهند، درک پیامدهای‌زیست‌محیطی فعالیت‌های بشر نیز سخت‌تر و پیچیده‌تر شده است.
تصویب قوانین‌زیست‌محیطی را بدون شک باید یک گام اساسی در این زمینه به شمار آورد. آگاهی عموم باعث می‌شود اجرای این قوانین تسریع شود.
بجاست که در این‌جا به اصل ۵۰ قانون اساسی کشورمان اشاره شود: «…حفاظت محیط‌زیست که نسل امروز و نسل‌های بعدی باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌شود…».
متخصصان محیط‌زیست امیدوارند برگزاری چنین روزی سبب اتحاد هر چه بیش‌تر برای حفاظت از کره زمین باشد. در گذر سال‌‌ها بشر به این کره خاکی آسیب‌های جبران‌ناپذیری وارد کرده است و برای بسیاری این روز شاید بتواند سرآغاز تغییر نگرش نسبت به مسایل‌زیست‌محیطی باشد.
پس از دهه ۱۹۷۰ شبکه‌ای با عنوان روز زمین ایجاد شد، که میلیون‌‌‌‌ها تن عضو دارد. با مراجعه به سایت این شبکه می‌توان ابراز همکاری بیش از یک میلیارد تن با این جنبش را مشاهده کرد. این جنبش زمینه ساز تصویب چند قانون مانند قانون هوای پاک، آب پاک و گونه‌های درحال انقراض در آمریکا شد. قانون‌های یاد شده که در سال‌های پس از ۱۹۷۰ به تصویب رسید ابزار قانونی را برای مبارزه با آلوده‌کنندگان زمین فراهم کرد. مردم نیز در کنار تصویب قانون‌‌‌‌ها به وسیله دولت همچنان به برگزاری پویش «کمپین»های گوناگون در این زمینه ادامه دادند. یکی دیگر از اقدام‌‌ها امضای طومار برای جلوگیری از آلودگی و تخریب محیط‌زیست به دست مردم بود. در جامعه کنونی نیز در فضاهای اینترنتی مردم به جمع‌آوری امضا برای رویارویی با آلودگی یا تخریب محیط‌زیست می‌پردازند، این روش‌ها بسیار مؤثر است زیرا ثبت امضای شمار زیادی از مردم جامعه در بیانیه و ارسال آن برای مقام‌های مسؤول باعث می‌شود، که مقام‌های تصمیم گیرنده در طرح‌های عمرانی و محیط‌زیستی خود تجدید نظر کنند. با مشاهده این اقدام‌های عملی می‌توان تأثیر مثبت پویش‌‌‌‌ها را به خوبی در جوامع مشاهده کرد، زیرا میزان تولید زباله نسبت به ۴۰ و ۵۰ سال گذشته کاهش یافته است.
زمین پاک در گرو فرهنگ‌سازی و آموزش
بشر از آغاز زندگی خود به صورت پیوسته در پی بهره‌برداری از زمین و محیط اطراف خویش بوده تا جایی که سبب دگرگونی چهره زمین شده است. با صنعتی شدن و ورود فن‌آوری‌های نوین به زندگی انسان‌ها، روند تخریب زمین به عنوان عنصری حیاتی در تشکیل جهان سرعتی دوچندان یافت و مسمومیت خاک و آلودگی پهنه گیتی بر اثر فعالیت‌های سودجویانه انسان‌ها، آینده جامعه بشری را در‌هاله‌ای از تردید و ابهام فرو برد.
چنان‌چه حامیان محیط‌زیست پس از درک این موضوع به ارایه راهکارهای گوناگون و اساسی پرداختند.
برای داشتن زمین پاک لازم است، تا جهانیان در عمل نیز گام‌هایی مثبت و سازنده بردارند، نکته‌هایی که نشریه «نشنال‌جئوگرافیک» با دقت بیش‌تری به آن پرداخته است؛ استفاده از اینترنت و استفاده نکردن از کاغذ، کاشت نهال، حمایت از انجمن‌های زیست‌محیطی و کاهش آلودگی هوا با استفاده بیش‌تر از قطار به جای هواپیما از جمله این نکته‌ها محسوب می‌شود. افزون بر آن صرفه‌جویی در مصرف آب، جلوگیری از تولید زباله و تلاش برای تمیز نگهداشتن محیط‌زیست از دیگر نکته‌هایی به شمار می‌رود، که همگان باید در این روز جهانی به آن توجهی خاص داشته باشند. البته در کنار عنصر اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی، نقش آموزش در بهبود این روند بیش از هر عامل دیگری می‌تواند سلامت محیط‌زیست را تضمین کند
آموزش یکی از مهم‌ترین ارکان اطلاع‌رسانی است. از این رو گروه‌های مختلف دست‌اندرکار معمولاً ارایه بروشور و مطالب کوتاه زیست‌محیطی را درصدر برنامه‌های خود قرار می‌دهند.
مطالب درج شده در بروشور‌‌‌‌ها باید مجموعه‌ای از یک سری اطلاعات کلی از وضعیت محیط‌زیست جهان، منطقه، کشور و حتی محل باشد.
در سال‌های اخیر توجه به درختان و مسأله حفاظت از آن‌‌‌‌ها جایگاه خاصی را در این بروشور‌‌‌‌ها به خود اختصاص داده. حفاظت از درختان کهنسال به عنوان سمبل‌های شکوه طبیعت، مشارکت مردم را در ابعاد گسترده‌ای می‌طلبد.
گفتنی است محل دقیق چنین گونه‌های باارزشی نباید الزاماً ذکر شود، لذا درج اطلاعات کلی از آن‌‌‌‌ها منطقی تر است. افراد سودجو می‌توانند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به این گونه‌های باارزش وارد کنند.
یکی دیگر از فعالیت‌های مهم در این روز، مشارکت در بهسازی محیط‌زیست است. پاکسازی داوطلبانه یک رودخانه، یک پارک، محدوده‌ای مشخص از جنگل، جاده و… جزیی از این قبیل فعالیت‌ها هستند.
درختکاری شاید از بهترین نمونه‌های این فعالیت‌ها باشد، اما نباید فراموش کرد کاشتن درخت اخلاقاً و عرفاً تنها کاشت درخت نیست بلکه مستلزم مراقبت از آن در درازمدت است.
روز زمین پاک، زمان مناسبی برای آشنا کردن کودکان با محیط‌زیست است. کودکان سرشار از انرژی و اشتیاق برای درک محیط اطرافشان هستند. برنامه‌های گروهی نظیر تهیه روزنامه دیواری، سرودخوانی، بازدید از باغ‌وحش، نمایش فیلم‌های آموزشی و حتی ایجاد رابطه مستقیم میان دروس با محیط‌زیست می‌تواند کلید باز کردن این دنیای ناشناخته برای آن‌‌‌‌ها باشد.
تلاش برای حفاظت از زمین و محیط‌زیست در ایران
با وجود این‌که سازمان محیط‌زیست ایران با فاصله بسیار کمی از جنبش آمریکا تأسیس شد، اما جنبش و حرکت فراگیری که همه موضوع‌های محیط‌زیستی را پوشش دهد، وجود نداشت. این سازمان به عنوان سازمان دولتی و مردم به عنوان اعضای مؤثر در جامعه هماهنگی لازم را با یکدیگر نداشتند و مسأله پاکیزگی زمین به جای این‌که به مسأله‌ای همه‌گیر تبدیل شود به موضوع و دغدغه دولت بدل شد. خوشبختانه در ایران از ۱۲ سال پیش فعالیت‌های محیط‌زیستی در سطح مردم گسترش چشمگیری پیدا کرد و اکنون موضوع محیط‌زیست در کشور به یک جنبش مبدل شده است؛ بنابراین از نظر اجتماعی وضعیت ایران در سطح مطلوب قرار دارد.
صنعت به معنای کلی به معنی کارخانه‌ها، کشاورزی نوین و گردشگری از عوامل اصلی آلودگی زمین به شمار می‌رود. قانون‌هایی در سطح جهانی و در ایران به تصویب رسید، که برای برخی از آلودگیها جریمه در نظر گرفت. این جریمه‌ها تا میزان زیادی از آلودگی بیش از اندازه زمین پیشگیری می‌کرد. در ایران نیز این جریمه‌ها در نظر گرفته شد اما به دلیل وجود تورم جریمه‌ها با گذشت زمان کم‌ارزش می‌شد. پس از این مورد، راهکار تازه‌ای با عنوان مالیات سبز یا مالیات محیط‌زیست از ۱۰ سال پیش تعیین شد که بر پایه آن آلوده‌کنندگان محیط‌زیست باید هزینه این آلودگیها را بپردازند. دریافت هزینه اعلام شده از راه وضع مالیات به آلودگی‌های گوناگون امکان‌پذیر بود. یکی از این مالیات‌‌ها مالیات به کربن است، که بر پایه آن نهاد یا سازمان‌هایی که موجب انتشار دی اکسیدکربن می‌شوند، باید هزینه بیش‌تری را پرداخت کنند. این هزینه به صورت مالیات دریافت، یا به نهادهای آلوده کننده بن‌هایی از طرف سازمان محیط‌زیست ارایه می‌شود، که درآمد حاصل از آن صرف بهبود محیط‌زیست خواهد شد. البته در قانون برنامه چهارم توسعه ایران چنین بحثی آمده است، اما این قانون تا کنون جایگاه خود را پیدا نکرده است.
در اصل سوم قانون اساسی آمده که آموزش وظیفه دولت است. حفظ پاکیزگی محیط‌زیست ذاتی انسان‌ها نیست و امری آموختنی محسوب می‌شود. این موضوع و اهمیت آن باید با رعایت اصل تکرار به کودکان آموزش داده شود تا افراد به صورت ناخودآگاه به سمت حفظ طبیعت گرایش پیدا کنند. آموزش‌‌ها باید در سال‌های پایانی تحصیل مدرسه و در دبیرستان جدی‌تر شود و پس از سن بلوغ برای کسانی که محیط‌زیست را آلوده می‌کنند، جریمه در نظر گرفته شود.
آلودگی محیط‌زیست نخست بر جسم انسان‌ها و پس از آن بر روح آن‌‌‌‌ها تأثیرگذار خواهد بود، زیرا آلودگی زمین بیماری‌های فراوانی را ایجاد می‌کند و زمانی که افراد پیوسته با انواع بیماری‌‌ها در جدال هستند، از نظر روحی فشار زیادی را تحمل می‌کنند و این امر روح انسان را در تنش همیشگی نگاه می‌دارد.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.