روش جدید تأمین مالی در قراردادهای PPP هند

به منظور استفاده حداکثری از منابع بخش خصوصی انجام می‌شود

روش جدید تأمین مالی در قراردادهای PPP هند 

قراردادهای PPP هند روشی جدید در تأمین مالی پروژه‌های عمرانی

دولت هند به منظور اجرای سریع‌تر پروژه‌های عمرانی و مشارکت بیش‌تر بخش خصوصی در تأمین مالی این پروژه‌ها روشی جدید در قالب قراردادهای PPP ابداع کرده که طبق آن دولت در بخشی از هزینه‌های ساخت سهیم می‌شود و ریسک بازگشت سرمایه برای بخش خصوصی کاهش می‌یابد.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی اقتصاد مقاومتی دولت هند به تازگی روش جدیدی را به منظور تسهیل در جذب سرمایه‌های بخش خصوصی به اجرای پروژه‌های عمرانی در دستور کار داده است.

۳ روش متعارف قراردادهای PPP

به‌طورکلی در قراردادهای PPP روش‌های متعارف متعددی وجود دارد که هدف آنها استفاده از سرمایه‌های بخش خصوصی و مشارکت دادن آنها در منافع حاصل از این پروژه‌هاست.

در حال حاضر ۳ روش عمده از نوع قراردادهای PPP بیش از دیگر روش‌های شناخته شده هستند و دولت‌ها عموماً به یکی از این ۳ روش پروژه‌های مدنظر خود را با استفاده سرمایه‌های بخش خصوصی اجرایی می‌کنند. در ابتدا این ۳ روش متعارف توضیح داده می‌شود.

روش «ساخت، بهره‌برداری و انتقال» یا BOT ثابت

براساس روش BOT ثابت، پروژه از سوی یک پیمان کار خصوصی انجام می‌شود و بعد از اتمام زمان تکمیل پروژه، بهره‌برداری از آن به مدت زمان مشخصی به پیمان کار سپرده می‌شود و بعد از گذشت زمان مشخص شده نیز بهره‌برداری از پروژه به دولت واگذار می‌شود.

در این روش پیمان کار در زمان بهره‌برداری از پروژه از سوی دولت به‌طور سالانه و یا ۶ ماهه مبلغی را به عنوان هزینه ساخت و بهره‌برداری دریافت می‌کند تا مبلغ حاصل از سرمایه‌گذاری در ساخت و بهره‌برداری پروژه و سود حاصل از آن را کسب نماید.

روش BOT براساس اخذ عوارض

در این روش همچون روش BOT ثابت، یک پیمان کار خصوصی پروژه را انجام می‌دهد، بهره‌برداری از آن را برای مدت زمانی مشخص به عهده می‌گیرد و در انتها آن را به دولت تحویل می‌دهد. اما با این تفاوت که در زمان بهره‌برداری پیمان کار به روش اخذ عوارض از افرادی که از این پروژه‌ها استفاده می‌کنند، هزینه‌های خود و سود حاصل از آن را کسب می‌نماید.

در این روش دولت در طول زمان بهره‌برداری هیچ پولی به پیمان کار پرداخت نمی‌نماید. طول مدت بهره‌برداری در این روش به‌طور معمول بیش‌تر از روش قبلی است و در بسیاری از موارد تا ۳۰ سال نیز در نظر گرفته می‌شود.

روش «مهندسی، تدارکات و ساخت» یا EPC

براساس این مدل هزینه‌های اجرای طرح از سوی دولت پرداخت می‌شود و دولت تنها از توان مهندسی و مشاوره‌ای پیمان کاران بخش خصوصی استفاده می‌کند. در این روش دولت ابتدا برآورد خود از هزینه‌های بخش مهندسی اجرای پروژه را تعیین می‌کند و آن را در مناقصه به پیمان‌کاران بخش خصوصی واگذار می‌کند.

در طول ساخت و اجرای پروژه نیز تمامی هزینه‌های تأمین مواداولیه و ساخت نیز به عهده دولت است و نقش پیمان کاران بخش خصوصی به بخش مهندسی و مشاوره‌ای محدود می‌شود.

مشکل اصلی این روش در مقایسه با روش BOT افزایش هزینه مالی دولت و در نتیجه دشوار شدن استفاده از این روش به شکل گسترده از سوی دولت است.

استفاده از این ۳ روش مشکلاتی را در اجرای پروژه‌های عمرانی ایجاد کرده است

استفاده از این ۳ روش گرچه مزایای متعددی در مقایسه با دیگر روش‌های تأمین مالی پروژه‌های عمرانی در کشور هند داشته اما در نهایت محدودیت‌ها و مشکلاتی را نیز ایجاد کرده است.

در سال‌های اخیر افزایش تعداد پروژه‌های عمرانی معلق شده، موجب رکود در بخش زیرساختی کشور هند، معطل ماندن منابع بانکی و اتلاف منابع شده است.

روش ترکیبی ایده دولت هند برای تحول در اجرای پروژه‌های عمرانی

از این رو دولت برای بهبود شرایط، ایجاد انگیزه بیش‌تر و به نوعی دمیدن روحی تازه در استفاده از قراردادهای PPP روشی نوین را در دستور کار قرارداده که با روش‌های قبلی تفاوت دارد.

دولت هند نام روش جدید خود را «روش ترکیبی ثابت» و یا به اختصار HAM انتخاب کرده است. این روش در واقع ترکیبی از دو روش BOT ثابت و EPC محسوب می‌شود.

در روش HAM دولت هند در ۵ سال ابتدایی سهمی ۴۰ درصدی در هزینه‌های ساخت و اجرای پروژه‌های عمرانی دارد و سهم خود را به صورت سالانه در اختیار پیمان‌کاران قرار می‌دهد. تأمین بخش دیگر هزینه ساخت پروژه‌ها نیز برعهده پیمان‌کاران خواهد بود، می‌توانند از طریق اخذ وام یا دیگر روش‌ها آن را تأمین نمایند.

در این روش شیوه پرداخت به پیمان‌کاران به صورت ترکیبی انجام می‌شود. به این ترتیب که در مدت زمانی معین مبلغ پرداختی به پیمان‌کاران به صورت ثابت تعیین می‌شود. در ادامه نیز در مدت زمانی دیگر مقدار مبلغ پرداختی به پیمان‌کاران متغیر و متناسب با عملکرد آنها خواهد بود.

سهم ۴۰ درصدی دولت از اجرای پروژه که در ابتدا تعیین شده است و در بازه زمانی ۵ ساله به پیمان‌کاران پرداخت می‌شود همان بخش پرداختی ثابت در روش HAM محسوب می‌شود. در این روش پیمان‌کاران اجازه اخذ عوارض از استفاده‌کنندگان در زمان بهره‌برداری از پروژه را نخواهند داشت.

بزرگراه‌های هند با روش HAM تأمین مالی می‌شود

در حال حاضر روش HAM به صورت عمده در پروژه‌های ساخت بزرگراه در کشور هند به‌کار گرفته شده و پروژه‌های متعددی با این روش به مرحله ساخت و تأمین مالی وارد شده‌اند.

 

مزیت این روش در مقایسه با دیگر روش‌های ذیل قراردادهای PPP کاهش بار مالی دولت و در عین حال ایجاد انگیزه در بین بخش خصوصی برای اجرای پروژه‌های عمرانی است؛ چراکه سیاست متعادلی در زمینه مشارکت دولت و بخش خصوصی در اجرای پروژه‌های عمرانی محسوب می‌شود و ریسک بازگشت سرمایه را به میزان قابل توجهی برای بخش خصوصی کاهش می‌دهد.