سرطانزایی رودخانه ارس؛ ادعا یا واقعیت

 سرطانزایی رودخانه ارس؛ ادعا یا واقعیت ارس همیشه تاریخ در متن زندگی و حتی افسانه‌های مردم آذربایجان به‌ویژه مغان بوده است، از افسانه تراژیک «ساراِی عروس پاکدامن» تا نامگذاری فرزندان پسربه نام «آراز»، از سیل و طغیان تا رگ حیاتی مغان، از کشمکش‌ها بر سر حقابه استان‌های ساحلی تا آلودگی آب توسط پساب‌های صنعتی ارمنستان […]

 سرطانزایی رودخانه ارس؛ ادعا یا واقعیت

ارس همیشه تاریخ در متن زندگی و حتی افسانه‌های مردم آذربایجان به‌ویژه مغان بوده است، از افسانه تراژیک «ساراِی عروس پاکدامن» تا نامگذاری فرزندان پسربه نام «آراز»، از سیل و طغیان تا رگ حیاتی مغان، از کشمکش‌ها بر سر حقابه استان‌های ساحلی تا آلودگی آب توسط پساب‌های صنعتی ارمنستان و اکنون که این رود خانه مرزی با موضوعی به نام سرطان‌زایی بر سر زبان‌ها افتاده است.

به گزارش ایرنا، همین چند هفته گذشته بود که نماینده مردم پارس‌آباد و بیله‌سوار مغان از تریبون مجلس موضوع شیوع سرطان از طریق رود ارس به عنوان اصلی‌‌ترین منبع تأمین آب شرب این شهرستان‌ها را پیش کشید و مدعی شد وجود فلزات سنگین آلوده عامل اصلی این معضل است.

شکورپورحسین در نطق میان دستور در مجلس‌شورای‌اسلامی گفت: میزان شیوع سرطان گوارشی در منطقه تا حدی است که باید گفت سونامی سرطان در منطقه به وقوع پیوسته است.

وی اضافه‌کرد: حجم بالای فلزات سنگین موجود در رودخانه ارس که ناشی از سرازیر شدن پسماند‌های صنعتی ارمنستان می‌باشد، دلیل آلودگی آب ارس و شیوع سرطان در منطقه است.

با این‌که برخی از مسؤولان زیست‌محیطی کشور و استان‌های ساحلی ارس نیز از آلودگی ارس توسط پساب‌های صنعتی ارمنستان خبر می‌دهند اما هنوز درباره ارتباط بین این آلودگی با موضوع شیوع سرطان در منطقه اظهارنظری از سوی کارشناسان صورت نگرفته است.

براساس اعلام کارشناسان، موضوع آلودگی ارس واقعیتی غیرقابل انکار است اما بیش‌ترین آلودگی این رودخانه ناشی از منابع آلوده‌کننده ارمنستان در منطقه آذربایجان‌شرقی است.

مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست استان آذربایجان‌شرقی چندی پیش به ایرنا گفت که رودخانه ارس به دلیل ورود پساب‌های صنعتی از سمت ارمنستان به‌شدت با مشکلات زیست‌محیطی و بهداشتی مواجه شده و اگر برای جلوگیری از ادامه این روند تدبیر و تصمیم مناسب اتخاذ نشود، آینده ناخوشایند همچون آثار منفی خشک شدن دریاچه ارومیه در انتظار مردم استان‌های آذربایجان‌شرقی، غربی و اردبیل خواهد بود.

حمیدقاسمی با بیان این‌که مشکل از سال ۱۳۸۵ شروع شده و تاکنون نیز ادامه دارد، منشأ آلودگی ارس را پساب‌های حاصل از فعالیت معدن مس در ارمنستان اعلام کرد و افزود: ادامه این روند علاوه بر آلودگی شدید آب رودخانه ارس، موجب تغییر اکوسیستم منطقه و آثار زیان‌بار به اراضی کشاورزی شده است.

وی ادامه‌داد: اکنون ماهی‌های رود ارس به دلیل ورود این آلایندگی‌های صنعتی سنگین در حال انقراض بوده و اگر آماری در این رابطه تهیه شود، متوجه کاهش شدید گونه‌های جانوری در بستر رودخانه خواهیم شد.

در این حال مدیرکل دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز گفت که نتایج پایش فلزات سنگین و پارامترهای فیزیک و شیمیایی رودخانه ارس نشان می‌دهد که رسوبات منطقه دارای فلزات سنگین است اما در آب رودخانه آلودگی مشاهده نشده است.

شینا‌انصاری به ایرنا افزود: اکنون پایش‌های سازمان محیط‌زیست در ۱۷ ایستگاه نمونه‌برداری رودخانه ارس شامل ۵ ایستگاه آذربایجان‌غربی، ۷ ایستگاه آذربایجان‌شرقی و ۵ ایستگاه در اردبیل به‌طور فصلی انجام می‌شود و براساس بررسی‌های انجام شده وجود منابع آلاینده صنعتی در بالادست مانند معادن مس، مولیبدن، سدهای باطله (مکان‌هایی برای جمع‌آوری و نگهداری پساب‌ها و مواد باطله کارخانه‌های فرآوری موادمعدنی)، تخلیه باطله معدنی و پساب به رودخانه ارس، همچنین فعالیت‌های کشاورزی و بقایای سموم و کودهای شیمیایی و فاضلاب‌های خانگی و زه‌آب‌های کشاورزی از عوامل بالقوه تهدیدکننده این رودخانه محسوب می‌شوند.

** ارس و سرطان‌زایی ادعا یا واقعیت

در این حال با توجه به این‌که استان اردبیل رتبه نخست سرطان گوارشی در ایران را به خود اختصاص داده، همین این امر منجر به گمانه‌زنی‌ها درباره منشأ شیوع این سرطان در استان از جمله در منطقه مغان شده است.

با توجه به این‌که آب آشامیدنی منطقه مغان شامل شهرستان‌های پارس‌آباد و بیله‌سوار از طریق رودخانه ارس تأمین می‌شود، منشأ اصلی آلودگی احتمالی آن و شیوع سرطان به سوی رودخانه ارس نشانه رفته و اظهارات نماینده این شهر را نیز باید از این دیدگاه مورد توجه قرارداد.

این درحالی است که کارشناسان می‌گویند که رابطه‌ای بین شیوع سرطان در منطقه مغان و آب ارس وجود ندارد و شیوع این بیماری در استان اردبیل به عوامل دیگری وابسته می‌باشد.

قدرت‌اخوان‌اکبری در رابطه با نگرانی‌های عنوان شده مبنی بر شیوع گسترده سرطان گوارش در پارس‌آباد گفت: سرطان معده در کل استان نسبت به کشور، نرخ بالایی از ابتلا را دارد ولی این‌که شیوع این سرطان در پارس‌آباد با سایر نقاط استان تفاوت دارد، صحیح نیست زیرا بیش‌ترین تعداد سرطان معده به نسبت جمعیت استان متعلق به شهر اردبیل است.

وی بیان‌کرد در سرطان گوارش، استان اردبیل رتبه نخست کشوری را دارد و مهم‌ترین عوامل مؤثر بر ابتلا به آن نیز در استان عفونت Helicobacter pylori، گاستریت آتروفیک، سیگار، مصرف زیاد نمک، سطح سلینیوم پایین، مصرف زیاد گوشت قرمز، مصرف کم میوه و سبزیجات است.

 

مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست استان اردبیل نیز گفت که آب رودخانه ارس در منطقه پارس‌آباد مغان از نظر آلودگی و تأثیر منفی بر سلامت انسان شرایطی غیرعادی و غیراستاندارد ندارد.