رییس پژوهشکده علوم زمین تأکید کرد زمین‌لرزه در ایران و هیچ کجای دنیا قابل پیش‌بینی نیست این‌که زمین‌لرزه از زمان‌های گذشته همواره رخ داده و تاکنون هم ادامه دارد، امری اجتناب‌ناپذیر است. به گزارش مناقصه‌مزایده به نقل از روابط‌عمومی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور واقعیت این است که نه تنها در کشورمان ایران بلکه […]
رییس پژوهشکده علوم زمین تأکید کرد
زمین‌لرزه در ایران و هیچ کجای دنیا قابل پیش‌بینی نیست
این‌که زمین‌لرزه از زمان‌های گذشته همواره رخ داده و تاکنون هم ادامه دارد، امری اجتناب‌ناپذیر است.
به گزارش مناقصه‌مزایده به نقل از روابط‌عمومی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور واقعیت این است که نه تنها در کشورمان ایران بلکه در هیچ کجای دنیا پژوهشگران قادر به شناسایی زمان دقیق زمین‌لرزه نیستند و این‌که در آینده و با پیشرفت علوم در زمینه‌های مختلف، انسان قادر به پیش‌بینی زمین‌لرزه باشد در هاله‌ای از ابهام است. از سویی حقیقت امر این است که هر از چند گاهی زمین‌لرزه‌های بزرگ و کوچکی نقاط مختلف کشورمان را به لرزه درآورده و متأسفانه جان بسیاری از هموطنانمان را گرفته و خسارات مالی گسترده‌ای نیز به بار آورده‌اند. برای درک بیش‌تر این موضوع که باید در برابر پدیده ناگزیر زمین‌لرزه چه کرد و چگونه می‌توان خسارت‌های مالی و جانی را کاهش داد و بررسی پهنه لرزه‌خیز کشورمان و در نهایت وظیفه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور به عنوان متولی تهیه اطلاعات پایه در کشور به سراغ مرتضی‌طالبیان، رییس پژوهشکده علوم‌زمین سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور رفتم و مسایل مطرح شده را از ایشان جویا شدم.
وی ابتدا ضمن اشاره به سابقه لرزه‌خیزی ایران و وقوع حداقل یک زمین‌لرزه بزرگ در هر دهه با خسارت‌های مالی و جانی گسترده گفت: تاریخ لرزه‌خیزی ایران نشان از وقایع تلخ و زمین‌لرزه‌های بزرگ تاریخی فراوان دارد و وقتی آنچه که امروز اتفاق می‌افتد با آنچه که در گذشته اتفاق افتاده را مقایسه کنیم، مشاهده می‌کنیم اغلب مناطقی که در گذشته شاهد وقوع زمین‌لرزه‌های تاریخی بوده‌اند در زمان امروز نیز کم و بیش در همان مناطق زمین‌لرزه‌های مخرب روی می‌دهند.
طالبیان مکان وقوع زمین‌لرزه‌ها و همچنین میزان شدت و بزرگا را با مراجعه به تاریخ لرزه‌خیزی کشور قابل درک عنوان کرد و گفت: هر چه زمان می‌گذرد، میزان خسارت زمین‌لرزه‌ها بیش‌تر می‌شود ولی باید توجه داشت که این موضوع به معنای بزرگتر شدن زمین‌لرزه‌ها و یا افزایش فراوانی آنها نیست.
این استاد دانشگاه ادامه‌داد: وقوع زمین‌لرزه‌ها از گذشته تا به امروز روند طبیعی داشته و این تمرکز جمعیت و افزایش ساخت‌وسازهای نامناسب در مناطق پرخطر است که خسارت‌های جانی و مالی را نسبت به سال‌های گذشته افزایش می‌دهد و متأسفانه ما با تمرکز بیش از حد مراکز سکونت انسانی و پروژه‌های عمرانی در این مناطق بیش‌تر از گذشته خود را آسیب‌پذیر کرده و در معرض خطر قرارداده‌ایم و بنابراین در منطقه‌ای که در زمان حاضر زمینلرزهای اتفاق می‌افتد، خسارت‌های بیش‌تری نسبت به زمین‌لرزه‌های همان منطقه در گذشته مشاهده می‌شود.
به گفته وی، به‌طورکلی زمین‌لرزه‌های ایران به‌طور عمده در مناطق لرزه‌خیز البرز و کپه‌داغ در شمال و در شرق کشور و همچنین در زاگرس اتفاق می‌افتند و قسمت مرکزی ایران فراوانی زمین‌لرزه‌ها کم‌تر است و این به‌دلیل دوره بازگشت طولانی‌تر زمین‌لرزه‌ها در ایران مرکزی است که موجب شده است ثبت تاریخی و یا دستگاهی کم‌تری از آنها موجود باشد.
رییس پژوهشکده علوم‌زمین با بیان این‌که در منطقه زاگرس فراوانی زمین‌لرزه‌های کوچک و متوسط بیش‌تر است، تصریح کرد: در قسمت‌های جنوب و جنوب باختری زاگرس اگرچه همانند سایر نقاط ایران امکان رویداد زمین‌لرزه‌های بزرگ وجود دارد اما زمین‌لرزه‌های متوسط(با بزرگی۴ تا ۵) فراوانی بیش‌تری نسبت به سایر مناطق ایران دارد و وجود گسل‌های فعال در این منطقه را به ما یادآوری می‌کند.
«این در حالیست که در رشته کوه‌های زاگرس‌شمالی، البرز و کپه‌داغ از شمال باختری تا شمال خاوری کشور و همچنین شرق ایران و مکران دوره بازگشت زمین‌لرزه‌ها طولانی‌تر است و همین دوره بازگشت طولانی موجب شده که ساکنان این مناطق که بسیاری از آنها در سازه‌های نامقاوم کلان‌شهرهای حاشیه البرز سکونت دارند خطر زمین‌لرزه را جدی نگرفته و آن را متعلق به نسل‌های گذشته بدانند.»
طالبیان در ادامه درباره راهکارهای موجود جهت کاهش خسارات مالی و جانی ناشی از زمین‌لرزه گفت: این‌که منتظر بمانیم که شاید زمانی بتوانیم زمان زمین‌لرزه را پیش‌بینی کنیم، راه‌حل منطقی نیست و اصولاً پیش‌بینی زمانی زمین‌لرزه نه تنها در ایران بلکه هیچ کجای دنیا امکان‌پذیر نیست و برخی اخبار مبنی بر آگاهی از زمان وقوع این پدیده توسط برخی افراد که اغلب بعد از رویداد آن مطرح می‌شود کاملاً نادرست است و هرگز پایه علمی ندارد، اما مطالعات زمین‌شناسی و زلزله‌شناسی تا حد زیادی مکان رویداد‌های آینده را برای ما آشکار می‌سازند.
این استاد زلزله‌شناسی زمین‌لرزه‌های اخیر سرپل‌ذهاب و هجدک‌کرمان را نمونه‌ای از زمین‌لرزه‌های زاگرس و خاور ایران دانست که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند.
وی مشاهده نشدن گسلش سطحی همراه با زمین‌لرزه در زمین‌لرزه سرپل‌ذهاب را به عنوان ویژگی زمین‌لرزه‌های این منطقه عنوان‌کرد و گفت: در منطقه زاگرس جنوب باختری اغلب گسلها به سطح زمین نمی‌رسند که از آنها به عنوان گسل‌های پنهان یاد می‌شود و گسیختگی آنها در سطح زمین قابل مشاهده نیست و تنها عوارضی مانند بالاآمدگی و چین‌خوردگی زمین دیده می‌شود.
«این موضوع مطالعه زمین‌شناسی مستقیم این گسله‌ها و تاریخچه فعالیت آنها را دشوارتر می‌سازد و در این شرایط روش‌های نوین مطالعه گسلها که بر مبنای داده‌های ماهواره‌ای، زمین ریخت‌شناسی، لرزه‌شناسی و زمین‌لرزه‌های تاریخی است اهمیت بیش‌تری می‌یابد»
طالبیان با بیان این‌که زمینلرزهای ممکن است پیش‌لرزه نداشته باشد اما همیشه با پس‌لرزه‌های متعدد همراه است، خاطرنشان‌کرد: با توجه به نوع و بزرگای زمین‌لرزه ممکن است پس‌لرزه‌ها تا ماه‌ها ادامه داشته باشد و به‌طور معمول پس از وقوع زمین‌لرزه‌های بزرگ، بزرگا و تعداد پس‌لرزه‌ها به تدریج کاهش می‌یابد اما در مواقعی نیز این حالت کاهش تدریجی دیده نمی‌شود و به‌صورت دسته‌ای روی می‌دهند که زمین لرزه اخیر هجدک از این نوع است.
به گفته وی، به خاطر وضعیت فعال پوسته ایران همواره احتمال وقوع زمین‌لرزه وجود داشته و خواهد داشت و نمی‌توان گفت مناطقی که زمین‌لرزه‌های اخیر را پشت سر گذاشته‌اند، ایمن شده‌اند.
طالبیان با بیان این‌که پس از زمین‌لرزه‌های بزرگ باید رعایت کنیم که در سازه‌های خسارت دیده به هیچ وجه ساکن نشویم، تأکیدکرد: خطر زمانی زیاد می‌شود که پس از وقوع یک زمین‌لرزه ساختمان‌ها که صدمه ابتدایی دیده ولی به ظاهر سالم مانده‌اند، می‌توانند با پس‌لرزه‌ها که اگرچه کوچک‌تر از زمین‌لرزه اصلی هستند، فرو بریزند.
محقق زمین‌لرزه کشورمان، گریز از زمین‌لرزه یا پیش‌بینی آن را امری غیرممکن توصیف کرد و گفت: ایران کشوری خشک و کم‌آب است و ایجاد شهر‌ها و مراکز جمعیتی در جایی امکان‌پذیر است که منابع آبی کافی وجود داشته باشد.
وی ادامه‌داد: گسلها عامل بروز چشمهها در سطح زمین هستند و آب‌های زیرزمینی را کنترل می‌کنند و بر همین اساس منابع کافی آب در جایی وجود دارند که گسلها هستند از این رو احداث شهر‌ها در مرز کوه و دشت و در نزدیکی گسلها امری اجتناب‌ناپذیر است اما می‌توان با احداث سازه‌های مناسب خسارت‌ها را به حداقل رساند.
طالبیان در ادامه به راهکارهای پیش‌رو جهت کاهش خسارات ناشی از بروز زمین‌لرزه پرداخت و گفت: در اغلب کشورهای لرزه‌خیزپیشرفته ایجاد سازه‌های مقاوم و اصولی به‌عنوان مهم‌ترین راهکار کاهش خسارات زمین‌لرزه از سال‌ها پیش در دستور کار قانون‌گذاران و برنامه‌ریزان ساختوساز قرار گرفته و ساختمان‌ها متناسب با خطر زمین‌لرزه در آن منطقه طراحی شده و از مقاومت کافی برخوردار هستند.
به گفته ایشان، راه‌حل واقع‌بینانه و درازمدت در ایران نیز این است که بتوانیم سازه‌ها را در مکان مناسب با طراحی خوب و نظارت کافی بر اجرای آن احداث کنیم و سازه‌های قبلی را نیز مقاوم‌سازی کنیم.
عضو هیأت علمی پژوهشکده علوم‌زمین، همچنین تأکید کرد ایجاد ساخت‌وسازهای مقاوم در برابر شتاب تند حرکت زمین که ناشی از عبور امواج زمین‌لرزه است باید با انتخاب مکان مناسب برای احداث سازه‌ها همراه باشد و از ساختوساز و به‌ویژه ایجاد سازه‌های بزرگ و مهم بر روی پهنه‌های گسلی که احتمال گسیختگی مستقیم پی ساختمان را به همراه دارد و همچنین زمین‌های سست که شدت تخریب را افزایش می‌دهند، به‌طور جدی پرهیز شود.
به گفته طالبیان، در حال حاضر برای شهر تهران و دیگر کلان‌شهرهای کشور که در معرض خطر زمین‌لرزه قرار دارند، تهیه و دقیق‌سازی نقشه‌های جامع شهری مطرح است که امیدواریم به یک راهکار علمی و عملی برای جلوگیری از ساخت سازه‌هادر حریم گسلها برسیم.
رییس پژوهشکده علوم‌زمین با بیان این‌که سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور وظیفه شناسایی گسل‌های فعال، مطالعه تاریخچه و نرخ فعالیت آنها و همچنین تهیه و به‌روز کردن نقشه‌های گسلها و نقشه‌های خطر زمین لرزه را به عهده دارد؛ خاطرنشان‌کرد: این سازمان در بخش ساختوساز و نظارت برکیفیت آن وظیفه اجرایی ندارد اما براساس مطالعات انجام شده مناطق پرخطر کشور و میزان خطر آن را شناسایی و به متولیان امر ساختوساز و توسعه شهری معرفی می‌کند.
وی تأکیدکرد: نظارت بر چگونگی ساخت‌وساز‌ها و برنامه‌ریزی‌های توسعه شهری و مقاوم‌سازی بنا‌ها در دستور کار سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور نیست و این سازمان به عنوان یک نهاد تحقیقاتی و علمی فقط به تهیه اطلاعات پایه می‌پردازد که بر همین اساس تاکنون بسیاری از گسل‌های کشور را مطالعه کرده و دستاوردهای نسبتاً مناسبی در این زمینه کسب کرده اما به دلیل وجود گسل‌های فراوان در کشور بزرگ ایران و زمانبر و پرهزینه بودن این مطالعات هنوز راه درازی در پیش داریم و گسل‌های زیادی وجود دارند که نیاز به مطالعه بیش‌تر دارند.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.