دریاچه نمک قم در آستانه ناپدید شدن

دریاچه نمک قم در آستانه ناپدید شدن

دریاچه نمک قم که در قلب ایران قرار دارد به علت نبود منابع آبی، درحال خشک شدن و تبدیل به بیابان است، در صورت وقوع این اتفاق، توفان‌های نمکی در این دریاچه دور از انتظار نخواهد بود.

به گزارش ایرنا، دریاچه نمک پدیده‌ای در دامان طبیعت است که برای ادامه حیات خود، احتیاج به مراقبت مستمر دارد و در صورتی که این نظارت از جانب انسان‌‌ها که بهره‌برداران اصلی منابع زمین هستند، انجام نشود، به‌طور حتم این عرصه طبیعی آسیب می‌بیند و زندگی سایر موجودات پیرامون خود را هم در معرض خطر قرار می‌دهد.

در سال‌های اخیر به دلیل تغییر شرایط آب و هوایی کشور و دست‌اندازی به محیط‌زیست پیرامون دریاچه نمک از جمله ایجاد سد در مناطق بالادست دریاچه و احداث جاده و خط آهن در دشت‌های اطراف آن، میزان آب ورودی به دریاچه نمک به نزدیک صفر رسیده و مدت زمان زیادی تا خشک شدن کامل دریاچه نمانده است.

این مسأله به معنای شکل گیری بحران محیط‌زیستی در مناطق مرکزی ایران است که می‌تواند کانون‌های جمعیتی، سیاسی و اقتصادی ایجاد شده در این بخش کشور را تهدید کند.

بر مبنای پایش‌ها، هنوز فرصت حل مسأله و جلوگیری از بحرانی شدن وضعیت دریاچه نمک وجود دارد، چراکه اکنون سطح دریاچه نمناک است و می‌توان با تخصیص حقابه‌ها و برخی اقدام‌های پیشگیرانه از خشک شدن کامل آن جلوگیری کرد.

بحران دریاچه نمک جدی گرفته شود

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم با اشاره به این که ورودی به دریاچه نمک قم نزدیک صفر است، افزود: در گذشته از طریق دشت مسیله و رودخانه‌های قره‌چای و قمرود حدود یک میلیارد متر مکعب آب وارد دریاچه نمک می‌شد، اما اکنون این رقم به نزدیک صفر رسیده است.

سید محمدتقی سجادی با بیان این که باید بحران دریاچه نمک جدی گرفته شود، گفت: اکنون آب ورودی به این دریاچه از سمت قم به صفر رسیده و از سمت شمال هم آب ورودی به دریاچه به میزان بسیار محدود جریان دارد.

وی بیان کرد: در برابر کاهش آب ورودی به دریاچه نمک، فعالیت‌های سنگین عمرانی همچون احداث آزادراه، خطوط انتقال انرژی و راه آهن در بستر دشت مسیله که روان‌آب‌های آن به دریاچه نمک وارد می‌شود، شرایط حفظ حیات این دریاچه را سخت تر کرد.

وی ادامه داد: برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای باید شرایط زیست‌محیطی را درنظر گرفت، در غیراین صورت باید منتظر واکنش سخت طبیعت بود؛ در نتیجه برخی فعالیت‌های انسانی در حوضه آبریز دریاچه نمک، هم اکنون منطقه‌ای که روزگاری دارای پوشش گیاهی بود را به بیابان‌های خشک و کانون‌های تولید گردوغبار تبدیل کرده است.

سجادی گفت: مسأله دیگری که در اثر خشک شدن روان‌آب‌های بستر دریاچه نمک به وجود آمده است، بازگشت شورآبه‌ها از بستر دریاچه به سطح دشت‌های اطراف است.

وی افزود: این اتفاق باعث می‌شود دشت‌‌ها و زمین‌های کشاورزی اطراف دریاچه به دلیل شور شدن منابع آبی و سطح زمین، دیگر قابلیت کشت گیاه را نداشته باشد و به تدریج تبدیل به بیابان و کانون گردوغبار شود.

وی ادامه داد: بعد از خشک شدن تدریجی روان‌آب‌های دریاچه نمک، بلورهای نمک که در سطح زمین قرار گرفته در اثر سرما و گرما به تدریج شکسته و خرد می‌شود و با یک وزش باد به حرکت درمی آید و می‌تواند طوفان‌های نمکی که برای سلامت انسان‌‌ها بسیار مخرب است را ایجاد کند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم گفت: اگر حقابه‌های اختصاص یافته برای دریاچه نمک به آن وارد نشود، نفوذ گردوغبارهای نمکی به شهرهای مرکزی ایران همچون قم و تهران دور از انتظار نخواهد بود.

وی بیان کرد: در چنین شرایطی باید از هر اقدامی که به محیط‌زیست دریاچه نمک آسیب می‌زند جلوگیری کرد؛ همچنین باید با کاشت گیاهان مقاوم در اطراف دریاچه، پوشش گیاهی محافظ برای جلوگیری از گرد و خاک ایجاد شود.

وی ادامه داد: اجرای عملیات استخراج مواد معدنی از دریاچه نمک می‌تواند سرعت تبخیر روان‌آب‌های آن را تشدید کند و این مسأله نجات دریاچه را با سختی بیش‌تری روبه‌رو می‌کند.

** تبدیل قم و تهران به کانون ریزگردهای نمکی

معاون فنی سازمان حفاظت محیط‌زیست استان قم نیز در‌ای رابطه گفت: ۲۰۰هزار هکتار پهنه نمکی دریاچه نمک درصورت تخصیص نیافتن حقابه‌ها و استفاده بی‌رویه از منابع آبی موجود، با انتشار گسترده گردوغبار، قم را به خوزستانی دیگر تبدیل کند.

سید احمد شفیعی افزود: حوضه آبریز دریاچه نمک بیش از نیم‌قرن است براساس برخی فعالیت‌های انسانی دچار آسیب شده و اگر این روند ادامه یابد در آینده نزدیک مهم‌ترین کانون‌های سیاسی، اجتماعی و صنعتی کشور که در قلب ایران قرار دارد با بحران انتشار گردوغبار ناشی از خشک شدن دریاچه نمک روبه‌رو می‌شود.

وی بیان کرد: گرد و خاک ناشی از خشک شدن دریاچه نمک به‌طور حتم تهران را مورد آسیب‌های جدی قرار می‌دهد، چراکه این دریاچه دو برابر شهر تهران وسعت دارد و فاصله آن با پایتخت کشور به اندازه‌ای نیست که گرد و خاک به آنجا نفوذ نکند.

معاون سازمان حفاظت محیط‌زیست قم گفت: دریاچه نمک ۱۵ برابر مساحت شهر قم وسعت دارد و گردوغبار ناشی از خشک شدن آن که در جهت وزش بادهای غالب استان به خصوص در فصل تابستان منتشر می‌شود، آسیب جدی برای محیط‌زیست و سلامت شهروندان قمی به همراه خواهد داشت.

حقابه دریاچه نمک از خشکی آن جلوگیری می‌کند

مدیرکل مدیریت بحران استان قم نیز در این رابطه بیان داشت: کاهش بارندگی در اثر خشکسالی‌های پی‌درپی، حفر چاه‌های عمیق برای بهره‌برداران از منابع زیرزمینی و برداشت بی‌رویه از منابع آبی از جمله مهم‌ترین عواملی است که خطر خشک شدن دریاچه نمک را تشدید می‌کند.

آبی دریاچه نمک موجب پیشروی آب‌های شور شده است که این پدیده نیز آسیب‌های فراوانی به محیط‌زیست وارد می‌کند.

اوروجی گفت: حوضه آبخیز ایران مرکزی که استان قم نیز در آن واقع شده است با کمبود جدی منابع آبی مواجه است، برای حل این مشکل باید حقابه‌های اختصاص یافته به این منطقه تأمین و وارد این حوضه آبخیز شود؛ در همین رابطه وزارت نیرو ۱۵۴ میلیون مترمکعب آب به حوضه آبخیز رودخانه قمرود اختصاص داده است که با ورود این حجم از آب به منطقه بسیاری از مشکلات زیست‌محیطی برطرف و تا حدی از روند خشک شدن دریاچه نمک جلوگیری می‌شود.

وی افزود: اگر منابع آبی و سفره‌های زیرزمینی حوضه دریاچه نمک خشک شود، گردوخاک ناشی از آن، تمام استان‌های مرکزی ایران همچون قم، تهران، اصفهان و مرکزی را درگیر مشکل‌های زیست‌محیطی می‌کند.

دریاچه نمک در ناحیه شرقی استان قم و در حد فاصل ۳ استان قم، سمنان و اصفهان قرار گرفته و بزرگ‌‌ترین دریاچه فصلی و فراشور کشور است که حدود ۲۰۰ هزار هکتار وسعت داشته و یک سوم آن در محدوده جغرافیایی استان قم قرار گرفته است و دارای ساختار زمین شناختی کم‌نظیر شامل پوسته نمکی و حاشیه باتلاقی است.

این دریاچه که در دهه‌های گذشته از طریق رودخانه‌های کرج، جاجرود، شور، قمرود و قره‌چای کاملاً پرآب بوده است، اکنون با قطع حقابه‌ها، خشکسالی مستمر و برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی که باعث پیشروی آب‌های فراشور در سفره‌های زیرزمینی به سمت دشت‌‌ها و نابودی پوشش گیاهی و اکوسیستم منطقه شده، به یکی از کانون‌های فعال القای ریزگرد‌‌ها در منطقه تبدیل شده است.

استان قم با مساحت حدود ۱۱هزار کیلومتر مربع در حاشیه کویر، در مرکز کشور ایران و در جنوب استان تهران، شمال استان اصفهان، شرق استان مرکزی و غرب استان سمنان واقع شده است. این استان در یک منطقه خشک و نیمه‌خشک واقع شده است و آب و هوای گرم و خشک دارد. جنوب و غرب استان پوشیده از کوه‌های مرتفع است و آب و هوای معتدل دارد. مناطق شرقی، مرکزی و شمالی استان نیز پوشیده از بیابان‌های وسیع است که بزرگ‌‌‌ترین آنها دشت مسیله است.

 

به گفته مسؤولان و کارشناسان، ۴۰۰ هزار هکتار از مساحت این استان استعداد بیابانی شدن دارد و در آستانه بیابانی شدن است.