خودسوزی و پریشانی تالاب خان‌میرزا زیر فشار توسعه کشاورزی تالاب خان‌میرزا در استان چهارمحال‌وبختیاری به مرحله خودسوزی رسیده است. اتفاقی نادر که آخرین فریاد و هشدار طبیعت برای پیشگیری از فرونشست زمین و بیابان‌زایی است. عضو شبکه تشکل‌های محیط‌زیست و منابع طبیعی استان چهارمحال‌وبختیاری درباره خودسوزی تالاب‌خان‌میرزا در گفت‌و‌گو با مهر گفت: خودسوزی تالاب پدیده‌ای […]
خودسوزی و پریشانی تالاب خان‌میرزا زیر فشار توسعه کشاورزی
تالاب خان‌میرزا در استان چهارمحال‌وبختیاری به مرحله خودسوزی رسیده است. اتفاقی نادر که آخرین فریاد و هشدار طبیعت برای پیشگیری از فرونشست زمین و بیابان‌زایی است.
عضو شبکه تشکل‌های محیط‌زیست و منابع طبیعی استان چهارمحال‌وبختیاری درباره خودسوزی تالاب‌خان‌میرزا در گفت‌و‌گو با مهر گفت: خودسوزی تالاب پدیده‌ای نادر است. یکی از آتش سوزی‌های نادر در عرصه‌های طبیعی که عامل انسانی به صورت مستقیم در آن نقش ندارد. می‌دانیم که آتش‌سوزی‌های منابع طبیعی کشور بیش از ۹۵ درصد عامل انسانی دارد. یا در اثر یک خطای انسانی است یا یک رفتار عمدی است. ولی این جزو معدود آتش سوزی‌هایی است که انسان به صورت مستقیم نقشی در آن ندارد.
هومان خاکپور افزود: در طول چند سال گذشته تنها دو مورد یکی در تالاب پریشان و یکی در همین تالاب از این اتفاق گزارش شده است. معمولاً هم علتش این است، وقتی که تالاب دچار خشکی خیلی شدیدی بشود و سطح آب‌های زیرزمینی به شدت پایین برود، بعد از فصل خشک تابستان که به هر حال خشکی تالاب شدیدتر می‌شود، خاک تالابها معمولاً خاک‌های زغال سنگی است که مواد آلی بالایی دارد و گاز تولید می‌کند. با اولین بارندگی‌‌ها در فصل پاییز، وقتی آب وارد تالاب بشود باعث یک فعل و انفعالات شیمیایی در زیر زمین می‌شود و به صورت خود به خود یک حریق در زیر زمین اتفاق می‌افتد اما هیچ عوارضی در زمین که بتوانیم مشاهده کنیم، ندارد. یعنی هیچ چیزی روی زمین از آتش نمی‌بینیم مگر این‌که در طول روز ببینیم جاهایی که سوراخی در زمین وجود دارد یک گاز بدبویی خارج می‌شود که حالت بخار مانند دارد و گرمای خیلی شدیدی دارد.
وی ادامه داد: معمولاً در شب است که اگر کسی در تالاب حضور پیدا کند می‌تواند چاله‌های آتش که در این سوراخ‌‌ها و حفره‌های زمین هست را مشاهده کند. شب می‌توانیم آتش گداخته را واقعاً ببینیم و معمولاً روی سطح زمین هم اگر پوشش علوفه‌ای وجود داشته باشد آن هم دچار آتش سوزی می‌شود.
این فعال محیط‌زیست تصریح کرد: هم در تالاب خان‌میرزا و هم در تالاب پریشان که شاهد خودسوزی بودیم هر دوشان یک شرایط مشابه دارند. یعنی هم تالاب خان‌میرزا و هم تالاب پریشان دو تالابی هستند که قربانی توسعه بی‌رویه بخش کشاورزی و بهره‌برداری‌های غیراصولی از منابع آب زیرزمینی اتفاق می‌افتد. هر دو قربانی چاه‌های بخش کشاورزی هستند چون دو تالابی هستند که رودخانه‌ای به آنها وارد نمی‌شود و آب این تالابها معمولاً از چشمه‌های اطراف یا از حوزه آبریز اطراف تالابها آبشان تأمین می‌شود و بهره‌برداری بی‌رویه‌ای در بخش کشاورزی در اطراف این تالابها اتفاق می‌افتد.
خاکپور هشدار داد: خودسوزی این تالاب شاید آخرین اعتراض یا آخرین فریادش باشد یعنی آخرین نوع واکنشی که به رفتارهای ما در مدیریت تالاب یا برخورد ما با محیط‌های تالابی رخ می‌دهد این است که تالاب دچار خودسوزی می‌شود؛ شاید این آخرین مراحلی باشد که واقعاً پس از آن فرونشست زمین و بیابان‌زایی اتفاق می‌افتد.
وی یادآوری کرد: جالب است که همین تالاب خان‌میرزا تالابی بوده که حدود دو دهه پیش یک وسعت حدود دوهزارو۸۰۰ هکتاری داشته و مردم محلی منطقه خیلی خوب به یاد دارند که پرندگان مهاجر در این تالاب می‌آمدند اما این تالاب را به بهانه توسعه بخش کشاورزی از دست دادیم.
این فعال محیط‌زیست توضیح داد: در دهه ۶۰ بود که جهاد وقت با یک کانال زهکش کاملاً آب تالاب را تخلیه کرد و تالاب را به زمین کشاورزی تبدیل کرد. در این اتفاق دو هزار هکتار توسعه اراضی کشاورزی داشتیم و چاه‌های زیادی آنجا حفر شد که شامل چاه‌های مجاز و چاه‌های غیرمجاز بود.
خاکپور تصریح کرد: چاه‌های غیرمجاز تکلیفشان معلوم است اما نظارتی نیست. متأسفانه روی میزان برداشت چاه‌های غیرمجاز هیچ کنترلی نیست و هیچ کنتور هوشمندی برای نظارت و میزان مجاز برداشت وجود ندارد. همین باعث شد که دشت خان‌میرزا به عنوان یکی از یازده دشت در استان چهارمحال‌وبختیاری که در شرایط بحرانی است قرار می‌گیرد و از این میان بحرانی‌‌‌ترین شرایط را دشت خان‌میرزا دارد که تا ۷۰ سانتی متر فرونشست زمین را داریم.
وی تأکید کرد: علی‌رغم این وضعیت که به شدت سطح آب‌های زیرزمینی پایین رفته متأسفانه وزارت نیرو اجازه کف‌شکنی داده و چاه‌ها پایین تر رفته‌اند و حتی آب‌های پایین هم تخلیه می‌شود در حالی که در خیلی از روستا‌‌ها که آب شربشان وابسته به همین چاه‌ها بوده نیترات آب به شدت بالا رفته و مشکل آب شرب دارند.
عضو شبکه تشکل‌های محیط‌زیست و منابع طبیعی استان چهارمحال‌وبختیاری هشدار داد: هنوز الگوی کشت سال ۹۶ ما اشتباه است و با این وضع آنجا برنج کاری داریم و کشت‌های پر مصرفی مثل لوبیا داریم. با این وضعیت متوجه می‌شویم هنوز نه مردم، و نه مسؤولان منطقه به این درک نرسیده‌اند که واقعاً شرایط بحرانی است. اگر واقعاً باور داشتیم که شرایط بحرانی است قطعاً نظارت بیش‌تری روی میزان برداشت می‌شد و در بحث مصرف مدیریتی اعمال می‌شد یا دست کم الگوی کشت رعایت می‌شد که متأسفانه هیچ کدام از این اتفاقات نمی‌افتد.
خاکپور درباره راهکار برخورد با این مشکل گفت: تنها راه مهار این آتش و خاموش کردنش وارد کردن آب است و هیچ راه دیگری ندارد. این اتفاق هم افتاد و چشمه‌های بالادست روستاهای اطراف آب را از طریق لوله هدایت کردند و یک هفته آب تمامی چشمه‌ها به همان منطقه وارد شد و آتش خاموش شد. در کوتاه مدت الان باید این اتفاق بیفتد چون واقعاً نزدیک یک روستا هم هست و بیم آن هست که واقعاً به زیرساخت‌های روستا آسیب بزند چون زیر زمین اطلاعاتی در دست نیست که گستره آتش تا نزدیک روستا رسیده، تا زیر روستا رسیده، یا به کجا رسیده است. واقعاً هیچ اطلاعاتی از عمق آتش سوزی در دست نیست و ممکن است غیر از تأسیساتی که در آن نزدیکی‌‌ها هست خطر تهدید جانی هم باشد.
وی ادامه داد: برای بلند مدت واقعاً الان زمانش رسیده تا قبل از این‌که خیلی دیر شود و واقعاً شاهد فرونشست‌های بیش‌تر در منطقه باشیم و آبخوان‌‌‌ها را از دست بدهیم و با فرونشست زمین پر بشود کاری کنیم و شاهد یک بیابان‌زایی در منطقه نباشیم چون واقعاً منطقه‌ای است که بیش از ۲۰ روستا اطراف همین تالاب است و یک شهر اطراف این تالاب است.
عضو شبکه تشکل‌های محیط‌زیست و منابع طبیعی استان چهارمحال‌وبختیاری هشدار داد: اگر واقعاً این تالاب دچار فرونشست بشود و شاهد پدیده بیابان‌زایی باشیم امکان سکونت در این روستا‌‌ها و منطقه نیست و بعد بیم مهاجرت گسترده در منطقه را داریم. قبل از این‌که دیر شود باید به سمت مدیریت مصرف برویم و بخش کشاورزی را سامان‌دهی کنیم، الگوی کشت را رعایت کنیم، واقعاً از کشت محصولات با نیاز آبی بالا و پرمصرف مثل برنج جلوگیری کنیم و به سمت این برویم تا چاه‌هایی که به صورت غیرمجاز حفر شده پلمب شوند و چاه‌هایی که مجاز هستند یک نظارت و کنتور هوشمند روی آنها نصب شود. حتی اگر بتوانیم باید یک تناوب نکاشت داشته باشیم که بتوانیم به این آبخوان کمک کنیم به شرایط طبیعی برگردد. بعد باید یک نظارت جدی داشته باشیم که متناسب با میزان تولید آب در آن منطقه در بخش کشاورزی استفاده کنیم.
خاکپور با اشاره به نگرانی از سوءاستفاده طرح‌های انتقال آب از این اتفاق گفت: یکی از گزینه‌هایی که الان برای این دشت در دستور کار دولتی‌هاست و با مخالفت‌‌ها مواجه شده آن است که قرار است ۱۰۰ میلیون متر مکعب از همین تخصیص ونک رفسنجان به همین دشت بدهند. واقعاً این نگرانی هست که این اتفاق خطر انتقال آب را تشدید بکند در حالی که راهکار اساسی این نیست که ما واقعاً آب منتقل کنیم و با پروژه‌های انتقال آب مشکل را حل کنیم. باید مدیریت مصرف داشته باشیم و متناسب با میزان تولید آب در منطقه کشاورزی داشته باشیم.
وی تصریح کرد: این یک حقیقت انکارناپذیر است که پروژه‌های انتقال آب توهم مصرف ایجاد می‌کنند. در همین مطالعات پروژه انتقال آب به دشت خان‌میرزا هست که واقعاً ۱۲هزار هکتار دیگر با این انتقال به اراضی کشاورزی منطقه اضافه بشود. این بسیار خطرناک است. شاید این فقط یک توجیه و بهانه دروغین است که می‌گویند آب را می‌خواهیم برای تعادل بخشی ببریم، در صورتی که دقیقا در مطالعاتشان ۱۲هزار هکتار توسعه اراضی کشاورزی پیش‌بینی شده و این تازه چیزی است که روی کاغذ است، وقتی آب برود بیش از این چیزی که روی کاغذ است در واقعیت توسعه اراضی کشاورزی خواهیم داشت.
خاکپور در پایان تصریح کرد: نه تنها با این انتقال آب دشت احیا نمی‌شود و تعادل‌بخشی در دشت اتفاق نمی‌افتد، بلکه به خاطر این که توسعه اراضی کشاورزی داریم وضع دشت به مراتب بدتر می‌شود، حقابه زیستی تالاب به مراتب بیش‌تر در معرض خطر قرار می‌گیرد و بیم نابودی تالاب و بیابانی شدن آن بیش‌تر می‌شود.
*
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.