مشکلات محیط زیست خلیج فارس  

  خلیج‌فارس پهنه آبی شکننده‌ای است که عوامل زیادی مانند ورود انواع فاضلاب‌ها، مواد نفتی و آب توازن کشتی‌‌‌ها آن را تهدید می‌کند و براساس آمار اعلام شده سالانه بیش از دو میلیون تن مواد نفتی وارد این حوضه آبی می‌شود. با توجه به اهمیت خلیج‌فارس از لحاظ منابع غنی نفتی، معدنی و آبسنگ‌های مرجانی […]

 

خلیج‌فارس پهنه آبی شکننده‌ای است که عوامل زیادی مانند ورود انواع فاضلاب‌ها، مواد نفتی و آب توازن کشتی‌‌‌ها آن را تهدید می‌کند و براساس آمار اعلام شده سالانه بیش از دو میلیون تن مواد نفتی وارد این حوضه آبی می‌شود.

با توجه به اهمیت خلیج‌فارس از لحاظ منابع غنی نفتی، معدنی و آبسنگ‌های مرجانی حفاظت از آن، جزو برنامه‌های اصلی سازمان حفاظت محیط‌زیست است که بر این اساس، پروین فرشچی، معاون محیط زیست دریایی این سازمان به ایرنا گفت: تهدیداتی که خود را بر خلیج‌فارس تحمیل می‌کند از فعالیت‌های انسانی نشأت می‌گیرد؛ مانند آلودگی‌های نفتی و یا پساب‌های خانگی و صنعتی که بدون توجه وارد این حوضه آبی می‌شود.

وی افزود: به علت ورود پساب‌های خانگی و صنعتی فضای آبی غنی از مواد غذایی می‌شود که به این علت حدود ۷ ماه از سال شاهد بروز پدیده جلبکی در خلیج‌فارس هستیم که آسیب‌های زیادی به آبزیان وارد می‌کند.

چندی پیش ضیاءالدین الماسی، مدیر کل آلودگی دریا در معاونت محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست گفته بود، سالانه حجم زیادی فاضلاب ناشی از فعالیت‌های صنعتی و خانگی وارد خلیج‌فارس می‌شود.

وی ادامه داد: بنا بر اعلام اداره کل محیط زیست استان هرمزگان سالانه ۸۷ میلیون و ۸۰۱ هزار و ۲۴۸ متر مکعب فاضلاب شهری و خانگی در استان هرمزگان تولید می‌شود که از این میزان ۲۵٫۵ درصد آن تصفیه می‌شود.

طبق این گزارش در بخش صنعتی سالانه یک میلیون و ۴۴۰ هزار و ۱۴۴ متر مکعب فاضلاب تولید می‌شود که بدون احتساب آب سیستم‌های خنک کننده صنایع ۷۲ درصد آن تصفیه می‌شود.

همچنین سالانه ۲۳۳ هزار و ۳۱۰ متر مکعب فاضلاب بیمارستانی تولید می‌شود که ۸۰ درصد آن تصفیه می‌شود، بنابراین در مجموع از کل ۸۹ میلیون و ۴۷۴ هزار و ۷۰۲ متر مکعب انواع فاضلاب در سال فقط ۲۷ درصد آن تصفیه می‌شود. استان هرمزگان دارای ۱۶ شهر ساحلی است که فقط ۵ شهر آن سیستم تصفیه فاضلاب دارد.

فرشچی درباره ورود مواد نفتی به خلیج‌فارس با اشاره به این‌که سالانه حدود ۴۰ هزار فروند کشتی در خلیج‌فارس تردد می‌کنند، گفت: آمارهای قبلی نشان می‌دهد سالانه یک و نیم میلیون تن مواد نفتی وارد خلیج‌فارس می‌شد اما اکنون به علت رشد حمل و نقل و افزایش تردد به دو میلیون تا دو میلیون و ۲۰۰ تن افزایش یافته است.

به گفته الماسی براساس آمار موجود در سال ۲۰۰۹ از حدود ۵ هزار کشتی بالای ۳۰۰ تن وارد شده به بنادر ایران حدود ۲ هزار فروند (۳۳ تا ۳۸ درصد) تانکرهای نفتی بوده است که تخمین زده می‌شود در سال‌های اخیر ۳ درصد رشد داشته است.

همچنین براساس آمارهای موجود روزانه حدود ۱۴ میلیون بشکه نفت از تنگه هرمز صادر و وارد بازارهای جهانی شده است، همچنین سالانه حدود ۵۰ هزار کشتی از این تنگه عبور می‌کند که بیش‌تر آن‌‌‌ها تانکرهای نفتی بوده است که حجم زیادی آلودگی نفتی را وارد این پهنه آبی می‌کنند.

استحصال از دریا ضربه مهلک بر خلیج‌فارس

فرشچی درمورد استحصال از دریا نیز توضیح داد: خشک کردن دریا عوارض محیط زیستی جبران‌ناپذیری به همراه دارد، خلیج‌فارس دارای منبع غنی آبسنگ‌های مرجانی است که در آب کدر از بین می‌روند.

وی ادامه داد: در حالی که استحصال موجب کدر شدن آب و تغییر در چرخش طبیعی آب می‌شود که اگر به همین روند ادامه یابد ضربه مهلکی بر پیکر محیط‌زیستی خلیج‌فارس وارد می‌کند.

بازبینی قوانین و مقررات دریایی

فرشچی ادامه داد: قوانین و مقررات دریایی در کل کشور یکسان است در حالی که هر بخش از سواحل شکنندگی خاص خودش را دارد از این رو بعد از بازبینی قوانین و مقررات دریایی آنرا تدوین کردیم.

وی گفت: اقدام دیگر سازمان تهیه نقشه آمایش سرزمین یا پهنه بندی فضایی مناطق ساحلی است که می‌توانیم با کمک آن نقشه راه توسعه در یک منطقه را تهیه کنیم.

وی تأکید کرد: البته ما مخالف توسعه نیستیم اما باید ملاحظات زیست‌محیطی را هم در کنار خود داشته باشد، یعنی توسعه در کنار حفظ محیط‌زیست صورت گیرد که در این راستا در تلاشیم تا نقشه راه توسعه را با در نظر گرفتن ملاحظات زیست‌محیطی داشته باشیم.

فرشچی افزود: درصد زیادی از این نقشه راه برای منطقه مکران تهیه شده و برای نقاط دیگر نیز در دست بررسی است.

پایش مداوم آلودگی‌های خلیج‌فارس

وی گفت: پایش مداوم آلودگی‌‌‌ها اعم از فلزات سنگین و میکروبی با همکاری جایکا انجام می‌شود، زیرا خلیج‌فارس دریایی حساس و بسیار شکننده است بنابراین باید به‌طور مداوم به آن توجه کرد.

طرح گردشگری جزایر

فرشچی به دیگر اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست اشاره کرد و گفت: طرح گردشگری در چند جزیره جنوبی کشور مطرح است که مهم‌ترین آن جزیره هندورابی به عنوان جزیره آرامش در حال بررسی است.

وی اظهار کرد: بخشی از جزیره هندورابی پارک ملی است از این رو نیازمند دقت و بررسی بیش‌تری است.

وی ادامه داد: برای دیگر جزایر هنوز برنامه‌ای به عنوان طرح گردشگری نداریم، البته معتقدیم تا زمانی که برای جزایر شناسنامه زیستی تهیه نشود اجرای چنین طرح‌هایی سخت خواهد بود.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در تلاشیم برای جزایر جنوب کشور از امسال شناسنامه زیستی تهیه کنیم.

راه‌اندازی گشت دریایی در آب‌های کشور

فرشچی گفت: منشأ بسیاری از آلودگی‌‌‌ها در دریایی خزر، عمان و خلیج‌فارس از کشورهای دیگر آغاز می‌شود، از این رو مشکلات دریایی فرامرزی است.

وی اظهار کرد: حفاظت از بخش دریایی به تنهایی از عهده یک کشور برنمی‌آید، از این رو نیازمند همکاری کشورهای همسایه است.

وی ادامه داد: بر این اساس، راه‌اندازی گشت دریایی با همکاری کشورهای همسایه جزو برنامه‌های معاونت دریایی سازمان حفاظت محیط زیست است که امیدواریم این گشت در آب‌های خلیج‌فارس و دریای عمان در سال ۹۵ راه‌اندازی شود.

ردپای توسعه دریا در برنامه ششم

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: برای اولین بار در برنامه ششم توسعه ردپای توسعه دریا، توجه به مدیریت سواحل و توسعه صنایع دریایی دیده شده است.

وی ادامه داد: در این راستا، ۳ دستاورد برای بخش دریایی دیده شده که تهیه سند توسعه صنایع دریایی، تهیه سند توسعه فن‌آوری دریایی و تهیه سند گردشگری دریایی از جمله این دستاورد‌‌‌ها است.

فرشچی تأکید کرد: در این اسناد به بسیاری از مسائل مربوط به دریا که قبلاً توجه نمی‌شد، توجه ویژه‌ای شده و در برخی موارد دولت موظف به اجرای برخی اقدامات و راهکار‌‌‌ها در خصوص بخش دریایی شده است.

ایجاد ۳۲ صنعت جدید دریایی در برنامه ششم توسعه

فرشچی گفت: در برنامه ششم توسعه دیده شده که ۳۲ صنعت جدید در مناطق سواحل جنوبی کشور ایجاد شود که نظارت و مدیریت این صنایع با هدف جلوگیری از آلودگی دریا بسیار حایز اهمیت است.

وی گفت: ۵ هزار و ۸۰۰ کیلومتر خط ساحلی، دو هزار و ۹۰۰ کیلومتر مرز دریایی و قرار گرفتن یک پنجم جمعیت کشور در مناطق ساحلی بیش از پیش حفاظت از محیط زیست دریایی را پررنگ می‌سازد.

وی گفت: فرهنگ دریا دوستی، نقش دریا در تولید ناخالص کشور، نقش دریا در سلامت مردم و نقش آن در تغییرات اقلیم و تعدیل آب و هوا ایجاب می‌کند سازمان محیط زیست نظارت بیش‌تری بر این بخش داشته باشد.

خلیج‌فارس

خلیج‌فارس با حدود دو هزار و ۵۰۰ کیلومتر طول و ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتر عرض دارای مساحتی بیش از ۲۳۹هزار کیلومتر مربع است. حداکثر عمق آن بین ۹۰ تا ۱۰۰ متر در اطراف جزیره تنب بزرگ، ابوموسی، لاوان و فارسی و عمق متوسط آن حدود ۳۰ متر است.

بیش از هزار و ۶۰۰ گونه ماهی (حدود ۵۰۰ گونه در خلیج‌فارس و هزار و ۱۴۲ گونه در دریای عمان) ۱۵ گونه میگو، ۱۰ گونه پستاندار دریایی، ۵ گونه لاک پشت دریایی و بیش از ۹۰ گونه پرنده و تنوع بسیار زیادی از پلانگتون‌‌‌ها است.

حدود ۸ درصد از کل آبسنگ‌های جهان با بیش از ۵۰ گونه در خلیج‌فارس و دریای عمان یافت می‌شوند که دو سوم آن به علت آلودگی نفتی در معرض خطر و نابود ی قرار دارند.

تخمین زده شده است که سالانه جمعیتی بیش از ۲۲ میلیون قطعه پرنده هر سال زمستان را در این منطقه می‌گذرانند.

جنگل‌های مانگرو تاکنون در ۶۵ کشور جهان شناسایی شده‌اند شامل ۶۳ گونه از ۱۷ خانواده و ۲۴ جنس هستند که دو گونه حرا و چندل در ایران پراکنش دارند.

 

انواع پستانداران دریایی، لاک پشت‌های دریایی، کوسه کولی کر و اسبک ماهی گونه‌های در معرض خطر و نیازمند حمایت و حفاظت خلیج‌فارس هستند.