چرخه مدیریت و دانش دارایی‌های عقلانی را به ثروت تبدیل می‌کند جمیله‌السادات ناجی اصفهانی، سعید قنبریان چکیده دانش سازمانی و فناوری ارتباطات و اطلاعات در یک سازمان موفق و با نیروی انسانی کارآمد می‌تواند سنگ بنای پایداری مدیریت منابع نیروی انسانی را نوید دهد و این مورد با پیاده‌سازی مدیریت دانش قابل دستیابی است. سازمان‌های […]
چرخه مدیریت و دانش دارایی‌های عقلانی را به ثروت تبدیل می‌کند
جمیله‌السادات ناجی اصفهانی، سعید قنبریان
چکیده
دانش سازمانی و فناوری ارتباطات و اطلاعات در یک سازمان موفق و با نیروی انسانی کارآمد می‌تواند سنگ بنای پایداری مدیریت منابع نیروی انسانی را نوید دهد و این مورد با پیاده‌سازی مدیریت دانش قابل دستیابی است. سازمان‌های عمرانی کشور از جمله سازمان نظام مهندسی ساختمان، سازمان علمی و پژوهشی سراسری دانشجویان عمران کشور، شهرداری‌ها و دیگر ارگان‌های دخیل در مقوله ساخت و ساز چه دولتی و چه خصوصی برای دوام و ارتقای سطح خدمات‌دهی خود نیازمند پیاده‌سازی مدیریت دانش و ضبط و نگهداری داشته‌های موجود و ارتقای آنها هستند. سازمان‌های دانش محور با توجه به قابلیت‌های نیروی انسانی و کارکردهای موفق نیروی انسانی که در سازمان‌های عمرانی بیش‌تر مهندسان و تکنسین‌های عمرانی هستند، می‌توانند مشکلات زیادی نظیر تغییر کادر انسانی، خروج اطلاعات و تجارب فردی، کمبود تجهیزات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری و موارد متعدد دیگر حتی در مواقع بروز بحران‌هایی نظیر زلزله، را پشت سر گذاشته و کارآمدی مجموعه دانش محور را نمایان سازند.
در طول دو دهه‌ای که از طرح نظریه سازمان یادگیرنده می‌گذرد، حجم مطالب مربوط به دانش سازمانی و چگونگی مدیریت و توسعه آن به‌طور روزافزون و تصاعدی افزایش یافته است. به نحوی که امروزه نمی‌توان از توسعه سازمانی یاد کرد مگر ابتدا به استقرار فرهنگ یادگیری و آموزش جمعی و نهادینه‌سازی آن در تمام سطوح سازمان اشاره کرد. به عبارت دیگر امروز همگان اذعان می‌دارند که هیچ روشی برای موفقیت و توسعه پایدار سازمانی بدون یادگیری و مدیریت دانش سازمانی وجود ندارد.
۱- مقدمه
کارایی مدیریت دانش در ارتقای دانش سازمانی، منابع انسانی، راهکار رشد سازمانی، موفقیت طرح‌های تحول ساختاری و ارتقای کیفی خدمات و موارد بسیاری دیگر در دهه اخیر ثابت شده است. در ایران نیز سازمان‌های پیاده کننده مدیریت دانش نظیر مرکز ملی مقاوم‌سازی ایران، نیروی انتظامی، سازمان فرهنگی و رفاهی شهرداری تهران، نهاد عمرانی قرارگاه خاتم‌الانبیا و موارد دیگر تا حد بالایی موفق به کسب خروجی از طرح‌های دانش سازمانی و سازمان یادگیرنده شده‌اند. در این مقاله سعی شده به ۸ مقوله مدیریت دانش تا سرحد پیاده‌سازی و امکان‌سنجی اثربخشی آن در نهادهای مختلف پرداخته شود.
۲- مدیریت دانش سازمانی
مطالعات متعدد نشان داده است که خلق سازمان یادگیرنده و اعمال اثربخش مدیریت دانش سازمانی پیش از همه و بیش از هر چیز به تغییر نگرش و باورهای اساسی تک‌تک کارکنان نسبت به یادگیری و دانش سازمانی و انعکاس این نگرش‌‌ها و بینش‌‌ها در رفتار و عملکرد سازمانی است.
مدیریت دانش سازمانی در واقع رویکردی نوین به منابع و عوامل قدرت سازمانی و باور به اهمیت و ارزش انسان‌‌ها و قابلیت خلاقیت و نوآوری آنها است. از این دیدگاه است که خلق و کسب دانش سازمانی، حفظ و نگهداری آن، توزیع و تسهیم آن، کاربرد آن و نهایتاً توسعه و تکامل آن به مهم‌ترین دغدغه و وظیفه مدیران سازمان‌ها تبدیل شده است.
در این مقاله، به معرفی مبانی مدیریت دانش پرداخته، مفاهیم کلیدی و اساسی مدیریت دانش شامل تعاریف و مفاهیم انسانی، انواع دانش، سطوح دانش، مبادله دانش، فرایند مدیریت دانش و… ارایه می‌شود تا مهندسان و دانشجویان عمرانی بتوانند در ساختار‌ها و پروژه‌های در دست اقدام خود اقدام به پیاده‌سازی آن کنند.
-۳ گام‌های عملی برای مدیریت دانش
با توجه به اهمیت مدیریت دانش در رشد و توسعه سازمانی و منابع انسانی و کارایی آنها و ایجاد ارزش‌افزوده برای دارایی‌های دانشی سازمان‌ها، ابتدا تعاریف و مفاهیم مرتبط با مدیریت دانش تعریف و تبیین شده و سپس گام‌های عملی در راستای مدیریت دانش سازمانی مورد بحث و بررسی قرار گیرد. برخی از مسایلی که در این زمینه باید مورد توجه قرار گیرد عبارت است از شناخت و کشف، اکتساب و مستندسازی، تبدیل و سازماندهی، به اشتراک گذاری و اشاعه و ارزیابی و بهینه‌سازی دانش سازمانی و علاوه بر آن مباحث مرتبط با فرایندهای تخصصی خلق دانش سازمانی نیز مورد توجه قرار گیرد.
۴- جنبه‌های تکنولوژیکی و مدیریتی فرایند مدیریت دانش
عصری که در آن به سر می‌بریم، موسوم به عصر اطلاعات و دانش است و بر خلاف عصر کشاورزی و صنعتی که در آنها زمین و ابزار آلات صنعتی سرمایه اصلی محسوب می‌شدند، مهم‌ترین دارایی سازمان‌ها سرمایه دانش است. اقتصاد کنونی به اندازه‌ای متکی به دانش است که از آن تحت عنوان اقتصاد دانش محور یاد می‌شود. مدیریت دانش امکان حفظ سرمایه دانشی سازمان و بهره‌گیری از آن را، با به اشتراک گذاشتن آن بین افراد سازمان، فراهم می‌آورد. با فراهم آوردن زیر ساخت تکنولوژیک مورد نیاز و ایجاد فرهنگ جمع‌آوری، نگهداری و به اشتراک‌گذاری دانش بهره‌گیری از آن در انجام فرایندهای کاری روزمره سازمان، افراد سازمان یک فرایند یادگیری ضمنی و پیوسته را تجربه خواهند کرد که منجر به ارتقای توانمندی‌های آنها، افزایش کارایی سازمان، ایجاد بستر مناسب برای شکوفایی خلاقیت و نوآوری و انعطاف‌پذیری سازمان برای تطابق پذیری با محیط پویایی خارجی به منظور حفظ مزیت رقابتی خود در بازار، می‌شود.
پیاده‌سازی مؤثر یک سیستم مدیریت دانش نیازمند تلفیقی مناسب از تکنولوژی و مهارت‌های مدیریتی است. در این مقاله مراحل مختلف فرایند مدیریت دانش و موضوعات تکنولوژیکی و مدیریتی مطرح در هر یک مورد بررسی قرار می‌گیرند.
شناخت مراحل مختلف فرایند مدیریت دانش و موضوعات تکنولوژیکی و مدیریتی مرتبط با هر یک، به مدیران سازمان کمک خواهد کرد تا پیش از اقدام به پیاده‌سازی سیستم مدیریت دانش، با توجه به شرایط سازمان خود، دید و برنامه‌ریزی صحیحی نسبت به آن‌چه که بایستی در هر یک از مراحل فرایند مدیریت دانش اتفاق افتد، داشته باشند.
۴-۱- تبدیل ایده‌ها به دانش کاربردی و مفید
مدیریت دانش روشی برای تبدیل ایده‌ها و مهارت‌های عنوان نشده و سازمان نیافته افراد یک سازمان به اطلاعات ساختار یافته و سپس تبدیل این اطلاعات به دانش مفید است. به گونه‌ای که بتوان این دانش را در سطح سازمان منتشر کرد و در اختیار افرادی که می‌توانند به نحوی از این دانش بهره‌مند شوند، قرارداد.
سازمان‌ها برای ایجاد و حفظ مزیت رقابتی خود، نیاز به استفاده از مکانیزم‌هایی برای جمع‌آوری و به اشتراک‌گذاری دانش فنی، دانش فرایندهای کسب و کار و دانش مدیریتی خود دارند ایجاد دانش و انتشار آن میان افراد یک سازمان از آن جنبه سودمند است که ایجاد یادگیری سازمانی می‌کند.
ایجاد و انتشار دانش تنها در صورتی که روی دامنه طبیعت رفتار افراد سازمان تأثیر بگذارد، موفق به ایجاد یادگیری سازمانی شده است و این یادگیری تنها در صورتی که منجر به بهبود کارایی سازمان شود ارزشمند خواهد بود.
بنابراین پیاده‌سازی مدیریت دانش در یک سازمان می‌تواند آن را تبدیل به سازمانی کند که یادگیری در آن فرایندی پیوسته و ضمنی است، این چیزی است که از آن تحت عنوان سازمان یادگیرنده نام می‌برد.
۴-۲- اجرا در سازمان‌های عمرانی
با توجه به سطح اطلاعات و فناوری در نهادهای عمرانی به خوبی می‌توان دریافت که مدیریت دانش در نهادهای عمرانی قابل اجرا و پیاده‌سازی است و در کوتاه مدت می‌تواند بسیاری از مشکلات موجود در عدم استفاده از دانش نوین با وجود دسترسی به سطح بالای آن را در سیستم‌های ساخت و ساز کشور برطرف کرد.
-۵ مدیریت دانش در عرصه فرهنگ مناسب ساخت و ساز و نظارت، ضرورت‌ها، الزامات
با توجه به اهمیت ایجاد فرهنگ تعهد در نظارت و محاسبه، به‌عنوان مهم‌ترین بستر تحول کیفیت ساخت و ساز در کشور، بسیاری از صاحب‌نظران ابعاد و ویژگی‌های استراتژیکی دانش را در این عرصه مورد بررسی و تأمل قرارداده‌اند. پاسخ به پرسش‌هایی از قبیل؛ دانش موجود در فعالیت‌های حوزه‌های فرهنگ تعهد مهندسان کدامند؟ چه شاخصه‌ای دارد؟ چگونه مورد ارزیابی و سنجش قرار می‌گیرد؟ با چه روندی دانش ضمنی ارزشمند موجود در این حوزه به دانش تصریحی و قابل ارایه تبدیل می‌گردد؟ چه مکانیزم‌هایی امکان تبادل دانش را فراهم می‌آورد؟ در حوزه فرهنگ‌سازی و ایجاد تعهد و الزام آوردن فردی در انتقال تجارب در عرصه عمرانی، با مدیریت دانش در حوزه‌های صنعت، تجارت و اقتصاد تفاوتی چشمگیر داشته و بدیهی است که جنس متفاوت دانش در این زمینه، تأثیر شگرفی در کشف، استخراج، استفاده و اشاعه دانش در فعالیت‌های عمرانی داشته و موجب فراهم آمدن فضایی بسیار پویا و منعطف مدیریت دانش در حوزه ساخت و ساز می‌شود.
لذا باید به ویژگی‌ها و خصوصیات مدیریت دانش در عرصه فرهنگ سازی، تعدد در ساخت و ساز پرداخته شده و ابعاد، سازوکار‌ها و زیرساخت‌های لازم در روند استقرار آن در سازمان‌هایی با این رویکرد تبیین شود.
۶ -انتقال تجارب با استفاده از رویکرد مدیریت دانش
افراد در سازمان‌ها تمایل طبیعی به احتکار دانش در ذهن خود دارند، اما انتقال دانش و تجارب می‌تواند به‌کار ارزنده و پر استقبالی تبدیل شود، به شرطی که رویکرد مناسب دانش محور پیاده‌سازی شود. در واقع سازمان‌هایی که از استراتژی روشن‌تری برای انتقال دانش برخوردارند، در امر تبادل دانش و تجربیات موفق‌تر عمل می‌کنند. استراتژی مدون دانش، پیشرفت‌های زیادی را در مدیریت و انتقال دانش موجب می‌شود. چون در سازمان‌های برخوردار از استراتژی مدیریت دانش، انتقال دانش و تجارب مبدل به بخشی از فرایند کسب و کار می‌شود و اعضای سازمان و به ویژه مدیران آن، همواره در مقابل سؤالاتی این چنین قرار دارند: چگونه می‌توان با انتقال و اشتراک گذاری دانش و با استفاده از تجارب دیگران روش‌‌ها و فرایند انجام کار را اصلاح و بهبود بخشید؟ چگونه می‌توان از حقایق و حوزه‌هایی که سازمان در آن درگیر است اطلاعات لازم را کسب و منتقل کرد؟ چگونه می‌توان در مورد آن‌چه که این سازمان انجام می‌دهد، مبدل به بهترین شد؟
رویکرد مدیریت دانش با ایجاد باور درست در مورد انتقال تجارب و دانش، منجر به تقویت تبادل دانش می‌شود. از جمله این باور که دانش ناپایدار و از بین رفتنی است، به‌طور موقت زنده است و اگر مورد استفاده قرار نگیرد، از بین می‌رود. از طریق تبادل آن است که بیش‌تر به دست می‌آید و این فرایند، هم‌افزاگونه عمل می‌کند. عمل انتقال دانش، سبب تبدیل عقیده و فکر به کلمات و نوشته‌ها می‌شود و به فرد کمک می‌کند تا عقاید خود را مجدداً شکل دهد و آن را بهبود بخشد.
اگر چه دستیابی به سازمان دانش مداری که در آن با استفاده از رویکرد مدیریت دانش تبادل تجارب به خوبی پیاده شده باشد، مشکل است، اما غیرممکن نیست. سازمان‌ها می‌توانند با استفاده از مدل‌های معرفی شده در اجرای مدیریت دانش سازمانی در نهادهای عمران مدار، وضع موجود تبادل دانش سازمانی را بهبود بخشند و در راستای تقویت حلقه‌های ضعیف زنجیر دانش اقدامات مؤثری به عمل آورند و در نتیجه در جهت بهره‌برداری از گنجینه دانش سازمانی خود اقدام کنند.
۷- مدیریت دانش و پارک‌های علم و فناوری
فقدان زنجیره یکپارچه از تحقیق، فناوری و توسعه و فاصله قابل توجه بین تبدیل ایده‌های علمی و تحقیقاتی به محصولات و خدمات از واقعیت‌های جهان کنونی است. کشورهای توسعه یافته جهان برای حل این چالش، کل نظام علمی و فناوری و صنعتی جامعه از ایجاد ایده تا تجاری‌سازی محصول نهایی را در یک نظام کلی تحت عنوان نظام نوآوری در کنار هم و در تعامل با هم در نظر می‌گیرند. یکی از اجزای این نظام پارک‌های علم و فناوری است که نقشی مهمی در یکپارچه‌سازی تولید دانش و تجلی آن در محصولات و خدمات دارد. در پارک‌ها و شهرک‌های علمی و تحقیقاتی ایجاد شده در کشور ما نیز شاهد فعالیت‌های مناسب و چشمگیری هستیم اما به نظر می‌رسد که در این شهرک‌‌ها بیش‌تر به مقوله‌های غیرعمرانی و ساخت و ساز پرداخته می‌شود که از نقاط ضعف جامعه عمرانی کشور محسوب می‌شود و شاید سازمان نظام مهندسی، مرکز تحقیقات مسکن، سازمان پویای علمی و پژوهشی سراسری دانشجویان عمران بتوانند این نقایص را تا حدودی برطرف کنند.
در این نظام وجود رویکرد مدیریت دانش، نقش مهمی در پیوند دادن دانش و فناوری ایفا می‌کند. پارک‌ها که از مزایای نزدیکی به منابع مهم سرمایه معنوی، زیرساخت‌های مناسب و سیاست‌های راهنمایی کننده بهره‌مند می‌شوند و شرکت‌های مبتنی بر فناوری و مؤسسات دولتی را در یک محیط مدیریت شده حمایت می‌کنند، می‌توانند با تلفیق رویکرد مدیریت دانش، توسعه فناوری و رشد اقتصادی را تسهیل کنند.
استقرار رویکرد مدیریت دانش در پارک‌های علم و فناوری کمک می‌کند تا از طریق ارتقای پردازش دانش، راه‌حل‌های کیفی بهتری در صنایع و خدمات تولید شود. از این طریق دانش تقویت و منتشر شود و به کمک آن سوددهی، بهره‌وری و اثربخشی بالا رود و در نهایت، خدمات یا کالاهای با کیفیت‌تر تولید شوند. از طرف دیگر، دارایی‌های دانشی کشف می‌شوند و راه‌هایی برای بهره جستن از این دارایی‌ها طراحی می‌شود.
رویکرد مدیریت دانش سبب تسهیم دانسته‌های نخبگان با هم می‌شود و قابلیت‌های دانش صنعت و دانشگاه ایجاد، نگهداری و احیا می‌شوند.
چرخه مدیریت دانش، دارایی‌های عقلانی یا مبتنی بر دانش را در جای‌جای سازمان کشف و مبدل به منبع تولید ثروت می‌کند. با بهینه‌سازی فرایند شناسایی، انتخاب، سازماندهی، تلخیص و دسته‌بندی دانش ضروری، مزیت رقابتی بهبود می‌یابد و از افت دانش جلوگیری می‌شود.
۸ -توسعه منابع انسانی دانشگر
واقعیت مستتر در ادبیات مدیریت دانش گویای آنست که کلیه ارکان و مؤلفه‌های مدیریت دانش بر بستر نیروی انسانی تحقق می‌یابد. به کلامی دیگر پس از پرداختن به کلیه حوزه‌های موضوعی مدیریت دانش، هر گونه مداخلات توسعه‌ای در این باره از بخش نیروی انسانی و مبحث مغز افزاری سازمان شروع می‌شود. هم از این‌رو اختصاص بخش ویژه‌ای از مباحث مدیریت دانش به نیروی انسانی دانشگر و کم و کیف ملزومات توسعه‌ای برای آن جهت تحقق حد اکثر اثربخشی مدیریت دانش در سازمان‌ها، امری صحیح و ضروری می‌کند.
۹- نتیجه گیری
با توجه به موارد یاد شده چه به‌جاست در نهادهای عمرانی کشور موارد زیر بر مبنای گام‌های مدیریت دانش سازمانی پیاده‌سازی گردد:
– ارزیابی توان و پتانسیل‌های موجود در نهادهای عمرانی.
– اولویت‌یابی و ضرورت یابی، شاخصه‌های در معرض چالش نهادهای عمرانی با نگاه فراسازمانی.
– ایجاد بانک داده‌ها و ارزشیابی فعالیت‌های صورت گرفته تا کنون.
– اولویت‌دهی کارکردهای سازمانی با توجه به ساختار هر نهاد عمرانی (که در مقالات بعدی در زمینه مدیریت دانش و راهکارهای پیاده‌سازی آن در ساختارهای موجود عمرانی ارزش‌دهی به هر شاخصه بیان می‌شود).
– معضل‌یابی و دوران‌یابی ساختارهای معیوب موجود.
– پالایش سازمانی با توجه به شاکله‌ها و ساختارهای نهادهای عمرانی با نگرشی بر اولویت‌های مدیریت دانش.
– آماده‌سازی سازمان برای پویایی در عرصه فعالیت‌های آتی و عدم از میان رفتن طرح‌های پیاده شده توسط مدیریت دانش.
– ارایه راهکارهای تحول ساختاری جدید با توجه به تحولات و رشد دانش بشری.
منبع: ارایه شده در کنفرانس ملی حسابداری و مدیریت
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.