خوب و بد محصولات تراریخته

خوب و بد محصولات تراریخته

استفاده از محصولات تراریخته همان اندازه که در دنیا مخالفانی دارد، طرفدارانی هم دارد که با هدف حفظ محیط‌زیست و تأمین امنیت غذایی مردم جهان بر استفاده از این نوع محصولات تأکید می‌کنند.

به گزارش ایرنا، تولید، مصرف و واردات محصولات تراریخته یا به روایتی «تراژن‌‌ها» یکی از اصلی‌‌‌ترین موضوعات مورد مناقشه مسؤولان، فعالان محیط‌زیست و افکار عمومی در سال‌های اخیر بوده است.

در حالی که برخی مسؤولان سازمان حفاظت محیط‌زیست بار‌‌ها موافقت خود را با استفاده از این محصولات در کشور ابراز داشته‌اند اما برخی گروه‌ها و کارشناسان زیست‌محیطی به مخالفت جدی با مصرف محصولات دستکاری شده ژنتیکی پرداخته‌اند. این در حالی است که محصولات تراریخته هم اکنون در سبد غذایی مردم ایران وجود دارد و حدود ۹۹ درصد از محصولات دستکاری شده ژنتیکی را در دنیا سویا، ذرت، پنبه و دانه کلزا تشکیل می‌دهد. در این محصولات برخی ژن‌‌ها با موجودی ناهمسان جایگزین می‌شوند. به عبارت دیگر نوعی مهندسی ژنتیک در گیاهان با هدف افزودن یک ویژگی تازه صورت می‌گیرد.

** بالا و پایین‌های تراریخته در دولت و مجلس

موافقت و مخالفت‌های آشکار با مصرف تراریخت‌ها در دولت دوازدهم و از زمان تکیه زدن «عیسی‌کلانتری» بر صندلی ریاست سازمان حفاظت محیط‌زیست بالا گرفت.

دی ماه امسال بود که نمایندگان، دولت را به تأمین امنیت غذایی و خودکفایی ۹۵درصدی در محصولات اساسی زراعی، دامی و آبزی تا پایان سال۱۴۰۰موظف کردند. از این رو، تولید، واردات و مصرف محصولات تراریخته بدون مجوز مراجع قانونی ممنوع اعلام و دولت نیز موظف شد مخاطرات احتمالی مصرف این محصولات را در آزمایشگاه‌ها بررسی و به اطلاع مردم برساند. این اقدام مجلس با انتقاد شدید رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست روبه‌رو شد. وی تراریخته‌ها را تولیداتی با هدف حفظ محیط‌زیست و تأمین امنیت غذایی عنوان می‌کند.

پس از کش‌وقوس‌های فراوان، اوایل بهمن ماه امسال بود که کمیسیون تلفیق بودجه۹۷، بندی به لایحه بودجه سال آینده مبنی بر ممنوعیت واردات هرگونه محصول تراریخته بدون مجوز وزارتخانه‌های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، جهاد کشاورزی و سازمان‌های حفاظت محیط‌زیست و پدافند غیرعامل الحاق کرد که رضایت گروه‌های مخالف مصرف این محصولات را به دنبال داشت. اما دیری نپایید که شادی این گروه با حذف این بند به یأس مبدل شد.

چندی بعد در ۲۴بهمن ماه، کمیسیون تلفیق لایحه بودجه سال۹۷، به حذف بند ممنوعیت واردات محصولات تراریخته بدون مجوز وزارتخانه‌ها و سازمان‌های نام برده شده رای داد. این اقدام مجلس با انتقادهای صریح مخالفان مصرف تراریخت در کشور مواجه شد.

** موافقان چه می‌گویند؟

بحران آب، چالش‌های زیست‌محیطی و هشدار‌‌ها در باره آینده تأمین غذایی در کشور باعث شده عده‌ای از تولید و مصرف محصولات تراریخته در کشور طرفداری کنند. مقاومت در برابر آفات، بیماری‌ها و علف‌‌های هرز، کاهش مصرف سموم و افزایش محصول در واحد سطح ۳دلیل اصلی حامیان استفاده از محصولات تراژن است.

نخستین دلیل استقبال‌کنندگان از محصولات تراریخته بازدهی بالای در حدود ۱۵درصدی محصولات و پرمحصول بودن محصولات تراریخته است. این گروه برای پافشاری روی این دلیل به اقلیم خشک و بحرانی شدن منابع آبی ایران رجوع می‌کنند.

کنترل مصرف سموم در کاشت محصولات تراریخته دلیل دیگری است که از نگاه این عده به ارتقای سلامت جامعه کمک می‌کند چرا که این گروه از محصولات در برابر آفت‌‌ها مقاوم بوده و بی‌نیاز از مصرف سم‌های قوی و مضر سلامتی بشر هستند.

روغن‌های خوراکی که بیش از سه دهه مورد مصرف ایرانیان قرار گرفته جزو محصولات تراریخته و از دیگر دلایل موافقان تجاری‌سازی محصولات دستکاری ژنتیک به شمار می‌رود. به باور آنان، مصرف این محصولات در این مدت اثر سویی بر سلامت مردم نگذاشته است. این در شرایطی است که بیش از ۹۵درصد مواد اولیه روغن‌های خوراکی از راه واردات تأمین می‌شود و تولید داخلی آن به منزله قطع وابستگی و رسیدن به خودکفایی در این مورد خواهد بود.

افزایش ارزش تغذیه‌ای و ویتامین‌های بیش‌تر نیز حاصل دستکاری ژنتیکی در گیاهان است. به این معنا که نهاده‌های پاک و سالم‌تری بر سفره و سبد غذایی مردم به دست می‌دهد.

** مخالفان چه می‌گویند؟

مخالفان نیز که طیف وسیعی از گروه‌ها، شخصیت‌ها و فعالان سیاسی را تشکیل می‌دهند بر این باورند که رهاسازی محصولات دستکاری شده ژنتیکی آثار غیرقابل جبران و شومی بر سرزمین ایران و سلامت ایرانیان داشته و محیط‌زیست کشور را به ورطه نابودی خواهد کشاند.

این عده در نگاه نخست، برهم زدن نظام ژنتیکی گیاهان و جانوران برای رسیدن به محصول و فرآورده‌های بیش‌تر را دارای پیامد و عوارض منفی عنوان و این پرسش را مطرح می‌سازند که اگر این محصولات مشکلی ندارند، چرا در بسیاری از کشورها، مصرف آن را برای گروه‌های سنی حساس مثل کودکان، مادران باردار و شیرده ممنوع اعلام شده است؟

نبود مطالعات کافی و عدم انجام آزمایش‌های دقیق در زمینه تأثیر سلامت و محیط‌زیست از دیگر دلایل مخالفان کشت تجاری تراژن‌‌ها است. آنها می‌گویند، هنوز به آزمایشگاه‌های تخصصی، ارزیابی‌های علمی، بودجه، زیرساخت‌ها و منابع مالی مجهز نیستیم و امکان سنجش‌های دقیق در مبادی ورودی این محصولات وجود ندارد.

سابقه طولانی صنعت کشاورزی در ایران، گستردگی منابع آبی و خاکی در کنار نیروی انسانی لازم از دیگر دلایل مخالفت با واردات فرآورده‌های تراژن در کشور است. این گروه با تأکید بر این‌که تاکنون نیز بسیاری از فرآورده‌های وارداتی به کشور مانند سویا، ذرت، غذای دام و طیور نیز از محصولات تراریخته هستند، مخالفت با تولید آنها را، رویارویی با اشتغال و تولید ملی عنوان می‌کنند.

مخالفان از سویی دیگر معتقدند که طرفداران مصرف تراژن‌‌ها تاجرانی هستند که خود از محصولات ارگانیک استفاده می‌کنند و حاضر به مصرف آنها نیستند. آنان مدعی وجود اسناد بسیاری هستند که از فعالیت مشکوک تاجران برای بیمار کردن مردم ایران حکایت دارد.

همسان بودن قیمت محصولات تراژن با محصولات عادی و نداشتن برچسب مخصوص در کشور، دیگر محور نقد مخالفان است چراکه این دست فرآورده‌ها در همه کشورهای دنیا دارای قیمت پایین‌تر و برچسب مخصوص هستند.

در میانه همه مخالفت‌‌ها و موافقت‌‌ها انجام پژوهش و بررسی‌های علمی دقیق تر موضوع مورد توافق طرفین است. تأکید بر اجرای طرح‌های پژوهشی و علمی بیش‌تر، اثبات ابعاد و حقایق تازه تری از محصولات تراژن را در پی خواهد داشت و معایب و مزایای احتمالی را با دلایل علمی و براساس نتایج تحقیقات آزمایشگاهی مشخص خواهد کرد. نظارت بیش‌تر بر واردات محصولات تراریخته و جلوگیری از قاچاق آنها نیز به ساماندهی این بخش خواهد افزود. استفاده از کارشناسان و ارزیاب‌های متخصص در مبادی ورودی کشور با هدف نظارت بر واردات تراژن‌‌ها از حجم نقد و اعتراضات به واردات این محصولات خواهد کاست.