آمریکای شمالی: بررسی منطقه‌ای آنکتاد

  با آغاز هزاره سوم، روح تازه‌ای در کالبد بورس‌های معاملات آتی در ایالات متحده آمریکا دمیده شد. این بورس‌ها در سال ۲۰۰۴ رشدی ۲۲ درصدی و در سال ۲۰۰۵ رشدی ۲۱ درصدی را تجربه کردند. این نرخ رشد در مقایسه با نرخ‌های رشد ۵ و دو درصدی بورس‌های سایر کشور‌ها در همان دوره، وضعیت […]

 

با آغاز هزاره سوم، روح تازه‌ای در کالبد بورس‌های معاملات آتی در ایالات متحده آمریکا دمیده شد. این بورس‌ها در سال ۲۰۰۴ رشدی ۲۲ درصدی و در سال ۲۰۰۵ رشدی ۲۱ درصدی را تجربه کردند. این نرخ رشد در مقایسه با نرخ‌های رشد ۵ و دو درصدی بورس‌های سایر کشور‌ها در همان دوره، وضعیت مطلوبی را نشان می‌دهد. در نتیجه، سهم ایالات متحده آمریکا از معاملات جهانی آتی و اختیار از ۲۷ درصد در سال ۲۰۰۳ به ۳۶ درصد در سال ۲۰۰۵ افزایش یافته است. این امر نمایانگر معکوس شدن روند پس از رکودی طولانی است که از سال ۱۹۹۱ (هنگامی که بورس‌های آمریکا به تنهایی بیش از نیمی از معاملات آتی جهان را انجام می‌دادند) آغاز شد.

به لحاظ تاریخی، معاملات سازمان یافته آتی در ایالات متحد‌ه آمریکا در اواسط سده نوزدهم و با قراردادهای ذرت در بورس تجاری شیکاگو آغاز شد و کمی بعد، قراردادهای پنبه در بورس نیویورک نیز آغاز گردید. آغاز فعالیت بورس‌های جدید با دشواری‌هایی همراه بود، برای مثال در نخستین سال‌های فعالیت بورس تجاری شیکاگو گاهی چندین هفته بدون هیچ معامله‌ای سپری می‌شد و حتی ارایه یک وعده نهار رایگان روزانه نیز اعضای بورس را به حضور واقعی در محل بورس تشویق نکرد. معاملات در سال ۱۸۵۶، و زمانی رونق گرفت که مدیریت جدید به این نتیجه رسید که تأمین تالار معاملات به تنهایی کافی نیست، بنابراین در زمینه ایجاد سیستم درجه‌بندی و استاندارد و اطلاعات قیمتی ملی نیز سرمایه‌گذاری کرد. اگرچه این بورس‌ها همچنان در زمینه کالا فعالیت داشتند اما از اوایل دهه ۱۹۸۰ معاملات آتی مالی اهمیت روزافزونی یافت.

بورس کالای شیکاگو که در سال ۱۸۷۴ راه‌اندازی شد، در سال ۲۰۰۵ با ۱,۱ میلیارد قرارداد و ۱۱ درصد حجم معاملات جهان، سومین بورس بزرگ معاملات آتی جهان بود (البته تنها ۱۲ میلیون از قراردادهای معامله شده مربوط به کالا‌ها بوده است). از میان ۱۰ بورس ابزارهای مشتقه بزرگ جهان، هیچ بورس دیگری نتوانست حتی ۳۵ درصد از عملکرد این بورس را به‌دست آورد در سال‌های اخیر، بورس کالای شیکاگو سبد کالاهای خود را گسترده‌تر کرده و قراردادهای سنتی دام را با معاملات آتی کودهای شیمیایی، اتانول و کره و محصولات غیراستاندارد، به‌ویژه شاخص‌های شرایط جوی تکمیل کرده که جدید‌ترین مورد آن قرارداد شاخص میزان بارش برف در شهرهای نیویورک و بوستون است که در فوریه سال ۲۰۰۶ راه‌اندازی شد. بورس کالای شیکاگو از نقش‌آفرینان اصلی در ترویج پلاتفورمی جدید برای همکاری‌های بورس است که پیمان گلوبکس نام دارد و از طریق آن با پنج بورس بزرگ دیگر (بورس کالا و معاملات آتی برزیل، یورونکست، MEFF ، بورس بین‌المللی پول سنگاپور، و بورس مونترال) مرتبط شده است. اعضای هر بورس از طریق یک نقطه دسترسی، به امتیازات تجاری و محصولات کلیه بازارهای الکترونیکی گلوبکس دسترسی مستقیم پیدا می‌کنند. معاملات گلوبکس که در سال ۲۰۰۵ برابر با ۷۷۲ میلیون قرارداد بود، اکنون بیش از ۷۰ درصد حجم معاملات بورس کالای شیکاگو را تشکیل می‌دهد و این سهمی است که با توقف رشد سیستم سنتی حراج حضوری به سرعت افزایش یافته است (سهم گلوبکس از معاملات سال ۲۰۰۴ بالغ بر ۵۸ درصد بود).

هیأت تجاری شیکاگو که در سال ۱۸۴۸ تأسیس شد، زمانی بزرگ‌ترین بورس معاملات آتی جهان بود. تا سال ۲۰۰۵ ، این بورس به رتبه پنجم سقوط کرد و پس از بورس معاملات آتی کره، بورس اروپا، بورس کالای شیکاگو، و یورونکست/ بورس بین‌المللی معاملات آتی مالی لندن قرار گرفت. در این سال، این بورس ۶۷۵ میلیون قرارداد معامله کرد( ۷درصد کل حجم معاملات جهانی) که از این میان ۹۳ میلیون (معادل ۱۴ میلیون دلار آمریکا) در زمینه کالاهای کشاورزی و فلزات بودند. هیأت تجاری شیکاگو هم‌چون بورس کالای شیکاگو سیستم موفق معاملات الکترونیکی را به عملیات سنتی مزایده حضوری خود اضافه کرد. این سیستم هم اکنون بیش از دو سوم کل حجم معاملات این بورس را تشکیل می‌دهد.

به عنوان نشانه‌ای از یکپارچگی بازارهای معاملات آتی جهان، سیستم معاملات الکترونیکی هیأت تجاری شیکاگو اکنون توسط سامانه لایف کانکت راهبری می‌شود. قیمت‌های غلات و سویای هیأت تجاری شیکاگو مرجع اکثر معاملات جهانی این دو کالا هستند. بورس کالای نیویورک در سال ۲۰۰۵ بالغ بر ۲۰۵ میلیون قرارداد را معامله کرد و دو درصد از حجم معاملات آتی جهان (و بیش از یک پنجم حجم معاملات آتی کالای جهان) را به خود اختصاص داد. بر خلاف هیأت تجاری شیکاگو و بورس کالای شیکاگو که در حال حاضر بخش کوچکی از حجم معاملات آن‌ها به معاملات کالا اختصاص دارد، بورس کالای نیویورک همچنان صرفاً در زمینه کالا فعالیت دارد و با اختلافی زیاد نسبت به سایر بورس‌ها، بزرگ‌ترین بورس کالای جهان است. ۱۶۹ میلیون قرارداد انرژی و فلزات باعث شده است که این بورس با فاصله زیادی از بورس دالیان چین که ۹۹ میلیون قرارداد کشاورزی را معامله کرده و در رتبه دوم جای گرفته، رتبه اول را به خود اختصاص دهد. علاوه بر این، رشد ۲۵ درصدی بورس کالای نیویورک در سال ۲۰۰۵ دقیقاً دو برابر رشد بورس دالیان چین بود. قیمت معاملات نفت خام بورس کالای نیویورک، شاخص قیمت‌های نفت است و قیمت‌های شمش طلای بخش بورس کالای نیویورک آن نیز در معاملات شمش طلا چنین وضعیتی را دارد. در سال‌های اخیر، بورس کالای نیویورک سبد کالاهای خود را گسترش داده و قراردادهای برق، ذخایر نفت و گاز، حمل و ارسال را نیز به این سبد افزوده است.

هر یک از این ۳ بورس کالای بزرگ در سال‌های اخیر با چالش رقابت از سوی حریفان قدرتمندی روبه‌رو بوده‌اند. بورس بین قاره‌ای (ICE 351 ) از طریق شعبه معاملات آتی خود در لندن، به منظور رقابت با قرارداد بورس کالای نیویورک که تنها از طریق حراج حضوری و در ساعات کاری ارایه می‌شود، در فوریه سال ۲۰۰۶ معاملات آتی الکترونیکی نفت وست تگزاس اینترمدیت WTI خود را روانه بازار کرد. گرچه این اقدام هنوز در مراحل ابتدایی است، بورس بین قاره‌ای معاملات آتی از هم اکنون موفقیت‌هایی را کسب کرده است. تا ژوئن سال ۲۰۰۶ ، این بورس بیش از ۲۰ درصد بازار را تسخیر کرده و حجم معاملات آن هر ماه به سرعت افزایش می‌یابد. از سوی دیگر، بورس کالای نیویورک اروپا نتوانست در بازار بورس معاملات آتی نفت خام برنت بورس بین قاره‌ای در لندن نفوذ کند. بدین ترتیب، پس از سال ۲۰۰۵ که سال قدرت نمایی بورس کالای نیویورک بود، سال ۲۰۰۶ برای این بورس سالی بحرانی بوده و ممکن است علاوه بر خروج «قراردادهای پهلو به پهلو»ی انرژی آن از سیستم NYMEX ACCESS و ورود به سیستم Globex بورس کالای شیکاگو، شاهد تغییرات دیگری در عملکرد این بورس نیز باشیم.

در مقابل، به نظر می‌رسد سایر بورس‌های بزرگ ایالات متحده آمریکا در طرح‌های خود موفق‌تر بوده‌اند. در فوریه سال ۲۰۰۴، بورس اروپا برای مقابله با جایگاه مسلط هیأت تجاری شیکاگو در زمینه معاملات آتی اسناد خزانه داری امریکا، بورس یورکس آمریکا ۳۵۲ را افتتاح کرد. ماه بعد، یورونکست/ بورس بین‌المللی معاملات آتی مالی لندن برای بازار ارز یورو/ دلار، «تسهیلات پایه معاملاتی» را ایجاد کرد که معاملات ارزی یورو/دلار در بورس کالای شیکاگو را تهدید می‌کرد. هیچ یک از این چالش‌ها با موفقیت همراه نبود (در سال ۲۰۰۵ حجم معاملات بورسا روپایا مریکا ۶۴ درصد کاهش یافت و هر دو رقیب اروپایی با ادعای خطای عمدی متصدیان آمریکایی درگیر اقدامات قانونی هستند).

ایالات متحده آمریکا دارای مؤسسه‌های متعدد دیگری است که در زمره بورس‌های اصلی ابزارهای مشتقه جهان محسوب می‌شوند. بزرگ‌ترین این بورس‌ها که تنها در زمینه معاملات آتی فعالیت دارند عبارتند از: بورس تجاری معاملات اختیار شیکاگو (با ۴۶۸ میلیون قرارداد، ششمین بورس بزرگ در سال ۲۰۰۵ با ۲۲۹ میلیون معامله هفتمین بورس بزرگ جهان)، بورس سهام آمریکا (با ۲۰۲ میلیون معامله در رتبه دهمین بورس بزرگ جهان)، و بورس سهام فیلادلفیا ۳۵۵ (با ۱۶۳ میلیون معامله، در جایگاه دوازدهم). از میان بورس‌هایی که در زمینه کالا فعالیت دارند، هیأت تجاری نیویورک، با ۳۳ میلیون قرارداد در سال ۲۰۰۵ نهمین بورس بزرگ کالای جهان است و قیمت‌های مرجع جهانی چندین کالای اصلی (به‌ویژه کاکائو، قهوه، پنبه، شکر و کنسانتره منجمد عصاره میوه‌های مختلف) را تعیین می‌کند. هیأت تجاری کانزاس سیتی و بورس غلات مینیاپولیس اکثراً در بازارهای داخلی فعالیت دارند: بورس تجاری کانزاس در سال ۲۰۰۵ بالغ بر ۴ میلیون قرارداد و بورس غلات مینیاپولیس در همان سال ۱,۴ میلیون قرارداد را معامله کرد. از دسامبر سال ۲۰۰۴ ، قراردادهای این دو بورس در سیستم معاملات الکترونیکی هیأت تجاری شیکاگو ارایه می‌شود (این بورس‌ها حراج حضوری در تالارهای خود را نیز حفظ کرده‌اند).

اگرچه بورس‌های کانادا پیشینه‌ای طولانی دارند، اما در بازار جهانی جایگاه چندانی ندارند. بزرگ‌ترین بورس کانادا بورس مونترال است که در سال ۱۸۷۴ تأسیس گردید و در حال حاضر با ۲۹ میلیون معامله، سی‌امین بورس بزرگ جهان محسوب می‌شود. بورس معاملات آتی کشاورزی این کشور که بورس کالای وینیپگ نام دارد، چهل‌وهشتمین بورس جهان است. در دسامبر سال ۲۰۰۴ که این بورس صدمین سالگرد معاملات آتی خود را جشن گرفت، به عنوان نخستین بورس در امریکای شمالی تالار معاملات حراج حضوری خود را تعطیل نمود و به سیستم معاملات الکترونیک روی آورد (در اصل این بورس معامله از سامانه معاملات الکترونیک هیأت تجاری شیکاگو را آغاز کرد).