تلفات ۴۰ هزار رأسی دام، مخاطرات جدی برای سلامت روستاییان و عقیم شدن پوشش گیاهی منطقه حکایت کارخانه ذوب مس و «خاتون‌آباد» است، جایی که لقب یکی از آلوده‌‌ترین دشت‌های ایران را یدک می‌کشد. به گزارش مهر، روزگاری نه‌چندان دشت سرسبز خاتون‌آباد مأمنی برای حیوانات و چرای دام بود؛ گیاهان سرسبز سرخوش سر از […]
تلفات ۴۰ هزار رأسی دام، مخاطرات جدی برای سلامت روستاییان و عقیم شدن پوشش گیاهی منطقه حکایت کارخانه ذوب مس و «خاتون‌آباد» است، جایی که لقب یکی از آلوده‌‌ترین دشت‌های ایران را یدک می‌کشد.
به گزارش مهر، روزگاری نه‌چندان دشت سرسبز خاتون‌آباد مأمنی برای حیوانات و چرای دام بود؛ گیاهان سرسبز سرخوش سر از خاک برمی‌آوردند و آواز پرندگان از گوشه و کنار به گوش می‌رسید؛ اما طی سال‌های اخیر ورود فن‌آوری به منطقه و ایجاد کارخانه ذوب مس خاتون‌آباد کار دست این عرصه طبیعی داد و عوارض زیست‌محیطی که بر جای گذاشت همچنان پابرجاست.
به گفته مسؤولان محیط‌زیست این کارخانه فعالیت خود را بدون اخذ مجوزهای زیست‌محیطی آغاز کرده و ابتدا به دلیل فعالیت اندک آلودگی چندانی به دنبال نداشت؛ اما با گذر زمان و افزایش میزان آلودگی تازه مسؤولان زخم کاری دشت خاتون‌آباد را مشاهده کردند، زخمی که سال‌ها برای ترمیم زمان نیاز دارد.
از زمان تأسیس کارخانه تاکنون ۴۰ هزار رأس دام از بین رفته‌اند و نه‌تنها در زمان کنونی شاهد از بین رفتن گونه‌های گیاهی هستیم، بلکه تا ۱۰ سال آینده نیز امکان رویش گیاه در این منطقه وجود ندارد.
در اطراف دشت خاتون‌آباد روستاهای متعددی قرار دارد؛ روستاییانی که حتی جرأت نزدیک شدن به دشت خاتون‌آباد را ندارند چراکه آلودگی این منطقه داغی عظیم بر دل دامپروران و کشاورزان گذاشته است؛ به‌گونه‌ای که از زمان تأسیس کارخانه تاکنون ۴۰ هزار رأس دام از بین رفته‌اند و نه‌تنها در زمان کنونی شاهد از بین رفتن گونه‌های گیاهی هستیم بلکه، تا ۱۰ سال آینده نیز امکان رویش گیاه در این منطقه وجود ندارد.
مسؤولان محیط‌زیست در حالی از ذکر آمار مربوط به کشتزار‌ها و پوشش گیاهی نابودشده منطقه امتناع می‌کنند که اثرات زیست‌محیطی و تأثیرات آلودگی بر گونه‌های گیاهی منطقه برای همگان مشهود و مبرهن است.
وقتی در خصوص تأثیرات این آلودگی‌‌ها بر سلامت آدمی از مسؤولان حوزه بهداشت و درمان سؤال می‌کنیم؛ می‌گویند که اثرات منفی ناشی از این مسأله بر سلامت انسان هنوز ناشناخته بوده و ممکن است در طولانی‌مدت شاهد برخی موارد سوء در این خصوص باشیم.
دشت خاتون‌آباد قربانی توسعه ناپایدار
برای بررسی بیش‌تر ابعاد آلودگی کارخانه ذوب مس خاتون‌آباد به سراغ فاطمه نژاد سروری معاون فنی محیط‌زیست استان کرمان رفتیم؛ وی می‌گوید که کارخانه ذوب مس خاتون‌آباد در سال ۷۵ آغاز به ساخت کرد و در سال ۸۳ به بهره‌برداری رسید؛ در ابتدا به دلیل فعالیت اندک مشکلات آلودگی چندانی به همراه نداشت. اوج آلایندگی این واحد صنعتی مربوط به سال‌های ۸۷ و ۸۸ بود و در این سال‌ها میزان گردوغبار و گاز so2یا دی اکسید گوگرد تفاوت فاحشی با استانداردهای تعریف‌شده داشت.
وی با اشاره به این‌که این کارخانه دچار مشکلات عدیده است تأکید می‌کند که محیط‌زیست هیچ‌گونه مجوزی به این کارخانه نداده و خواهان راه‌اندازی آن در مجاورت میدوک بود چراکه کنسانتره در این منطقه تولید می‌شد با جابه‌جایی کارخانه به آن مکان خط پیوسته‌ای ایجاد می‌شد که در دشت خاتون‌آباد قرار نداشت و ایاب و ذهاب نیز صورت نمی‌گرفت و مکان مناسب‌تری برای این واحد صنعتی به شمار می‌رفت.
نژاد سروری از مخالفت محیط‌زیست با احداث کارخانه در دشت خاتون‌آباد خبر می‌دهد و یادآور می‌شود: با وجود نداشتن مجوز از محیط‌زیست کارخانه فعالیت خود را آغاز کرد اما ما مرتباً فعالیت این واحد صنعتی را تحت نظر داشتیم و اخطارهایی در خصوص آلایندگی زیست‌محیطی به آن‌‌ها داده‌ایم.
طرح پژوهشی مستندی درزمینه آلودگی خاتون‌آباد وجود ندارد!
وی میزان گاز so2این کارخانه در سال ۸۸ را حدود ۳۰ هزار پی پی‌ام و گردوغبار را حدود دو هزار پی پی‌ام عنوان و تصریح می‌کند: با توجه به از بین رفتن پوشش گیاهی و تلفات دامی؛ محیط‌زیست اعلام کرد که دشت خاتون‌آباد به‌هیچ‌عنوان برای چرای دام مناسب نیست.
از او در خصوص میزان کشتزارهای از بین رفته این منطقه سؤال می‌کنیم که چنین پاسخ می‌دهد: زمانی می‌توان آمار دقیق در این خصوص ارایه کرد که پروژه‌ای در این زمینه کارشده باشد که بر اساس آن مشخص شود که این آلودگی تا چه شعاع و عمقی اثرگذار بوده است.
نژاد سروری با اشاره به این‌که محیط‌زیست ارگانی نظارتی است و کارهای پژوهشی انجام نمی‌دهد، می‌افزاید: طرحی که بتوان در این زمینه به آن استناد کرد وجود ندارد؛ تنها در قسمت آموزش محیط‌زیست طرحی کتابخانه‌ای که جنبه عملیاتی و اجرایی ندارد، انجام شده است.
هشدار! چرای دام تا ۲۰ کیلومتری کارخانه مس ممنوع
وی ادامه می‌دهد: محیط‌زیست اعلام کرد که تا شعاع ۲۰ کیلومتری کارخانه چرای دام صورت نگیرد؛ نزدیک‌‌ترین روستا به این کارخانه خاتون‌آباد است که تا منطقه آلوده ۶ کیلومتر فاصله دارد.
معاون فنی محیط‌زیست استان کرمان نتایج کنونی را نسبت به سال ۸۸ دارای تفاوتی محسوس می‌داند و عنوان می‌کند: بر اساس آخرین خوداظهاری کارخانه در تاریخ چهارم اسفندماه ۹۴ میزان آلایندگی از دودکش درایر ۱۲۲ بوده که شاخص استاندارد در این زمینه ۵۰ پی پی‌ام است؛ همچنین میزان آلایندگی از دودکش فلش ۲۷۹ و استاندارد ۱۰۰ است؛ میزان so2 3 هزار و ۵۷۱ و استاندارد این شاخص ۳ هزار و ۸۰۰ است.
نژاد سروی با اشاره به این‌که در حال حاضر در دودکش درایر میزان آلایندگی ۲٫۵ برابر وضعیت استاندارد است، از بهبود وضعیت نسبت به سال ۸۸ خبر می‌دهد و عنوان می‌کند که باوجود اقدامات در دست انجام؛ همچنان وضعیت مطلوب نیست و کارخانه ذوب مس خاتون‌آباد جزو صنایع آلاینده استان محسوب می‌شود.
وعده‌های بی‌سرانجامی که سال‌به‌سال تکرار می‌شود
وی مهم‌ترین اقدامی که کارخانه باید انجام دهد را اصلاح واحد ذوب عنوان می‌کند و می‌گوید: کارخانه در این خصوص اقدام و با یک شرکت خارجی در این خصوص قرارداد منعقد کرده است اما نهایی شدن این اقدام سال‌به‌سال تمدید می‌شود.
معاون فنی محیط‌زیست استان کرمان شروع عملیات احداث کارخانه اکسیژن را ۲۵ اسفندماه ۸۸ و آغاز عملیات اصلاح ذوب را ۲۵ اسفندماه ۸۹ عنوان می‌کند و از نهایی نشدن این پروژه‌ها در حال حاضر خبر می‌دهد.
وی همچنین تاریخ ساخت کارخانه اسید را اول خردادماه سال ۹۰ عنوان کرده و می‌گوید: کارخانه ادعا دارد با توجه به ارتباط فرایند اصلی با ذوب؛ ابتدا باید فرایند ذوب اصلاح شود؛ چراکه گاز so2 تولیدی کارخانه خوراک کارخانه اسید می‌شود. مسؤولان کارخانه می‌گویند که فرایند ذوب در حال اصلاح است و باید میزان گازهای خروجی برای ما مشخص شود تا کارخانه اسید را بر آن مبنا راه‌اندازی شود.
نژاد سروری راه‌اندازی کارخانه اسید و بازیابی گاز so2 را یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر می‌داند و از تحریم‌ها و بحث مکمل ذوب به‌عنوان دلایل مسؤولان کارخانه برای تأخیر در راه‌اندازی کارخانه اسید یاد می‌کند.
وی با اشاره به این‌که کارخانه ذوب مس خاتون‌آباد هر ۳ ماه یکبار نتایج خوداظهاری را به محیط‌زیست اعلام می‌کند، می‌گوید: آزمایشگاه‌های کارخانه مورد تأیید محیط‌زیست است و در زمان نمونه‌برداری ناظرانی از طرف ما نیز در محل حضور دارند. براساس اعلام کارخانه در تاریخ ۲۸ مرداد ۹۴؛ اصلاح ذوب ۱۳٫۶۶ درصد، کارخانه اسید ۷٫۳۳ درصد و اکسیژن ۸۶٫۹۸درصد پیشرفت داشته است.
محیط‌زیست از اقدامات کارخانه مس خاتون‌آباد رضایت ندارد
از او در خصوص تأثیر این آلودگی بر سفره‌های آب زیرزمینی سؤال کردم که گفت: در ابتدا تصور می‌شد که میزان آرسنیک بالای آب این منطقه در اثر آلودگی کارخانه است اما براساس تحقیقات صورت گرفته مشخص است این عنصر از لایه‌های زمین بوده و مربوط به مجتمع مس نیست.
وی دادن مکمل به دام‌‌ها را یک مسکن زودگذر می‌داند و می‌گوید: در این زمینه باید مشکل به‌صورت ریشه‌ای حل شود.
معاون فنی محیط‌زیست استان کرمان با یادآوری این نکته که محیط‌زیست از اقدامات انجام‌شده رضایت ندارد، تأکید می‌کند: در حال حاضر آلودگی کارخانه اصلاح‌نشده و کماکان این کارخانه جزو صنایع آینده است اما وضعیت نسبت به سابق بهتر شده است گرچه پروژه‌های کارخانه هنوز به اتمام نرسیده است.
وی معتقد است که کارخانه ذوب مس خاتون‌آباد طی سال‌های گذشته به‌شدت کم‌کاری کرده است می‌گوید: اما طی چند سال اخیر است کارخانه کم‌وبیش و به‌اجبار در این زمینه فعال شده است.
نژاد سروری می‌گوید: چندین سال پیش از طرف اداره محیط‌زیست شهرستان شهربابک از این کارخانه طرح شکایت شد.
وقتی در خصوص آخرین وضعیت پرونده قضایی کارخانه ذوب مس خاتون‌آباد سؤال می‌کنیم ما را به سرمست رییس حقوقی این اداره کل ارجاع می‌دهد و در تماس با او تنها با این پاسخ مواجه می‌شوم: «به اطلاعاتی که دارید بسنده کنید و در این خصوص جوابگو نخواهم بود.»
حلقه‌های مسی گلوی ۵۰ هزار راس دام‌های خاتون‌آباد را می‌فشارد
اما یک بعد این قضیه مربوط می‌شود به دامپزشکی و اثراتی که بر دام‌های منطقه داشته است به‌طوری‌که حسین رشیدی، مدیرکل دامپزشکی استان کرمان از تلف شدن ۴۰ هزار رأس دام از ابتدای فعالیت مجتمع مس خاتون‌آباد تا اواخر سال گذشته خبر می‌دهد و می‌گوید: تنها در سال گذشته بیش از دو هزار رأس دام تلف شدند.
وی تعداد دام تلف‌شده در سال ۸۴ را دو هزار دام ذکر کرده و ادامه می‌دهد: از سال ۸۶ تا پایان سال گذشته بالغ بر ۴۰ هزار رأس دام تلف شده‌اند.
رشیدی اصلاحات انجام‌شده در کارخانه را جزیی می‌داند و می‌افزاید: بیش‌ترین تلفات دامی مربوط به سال‌های ۱۳۸۶-۸۷ و ۸۸ است که این روند با توجه به اصلاحات انجام‌شده در کارخانه در سال‌های اخیر کم‌تر شده است.
وی از پرداخت غرامت به دامداران خسارت‌دیده تا سال ۹۱ خبر می‌دهد و می‌افزاید: مکمل‌هایی به‌منظور کاهش جذب مس به دام‌های منطقه داده می‌شود که آمار تلفات را کاهش می‌دهد؛ از سال ۸۶ تاکنون ۱۷۰ تن مکمل توزیع‌شده است.
رشیدی از وجود ۵۰ هزار رأس دام در حال حاضر در منطقه و مراتع اطراف مجتمع مس خاتون‌آباد خبر می‌دهد و می‌گوید: این تعداد دام در معرض آلودگی قرار دارند.
وی با بیان این‌که دام‌‌ها و مراتع تا شعاع ۳۰ تا ۴۰ کیلومتری کارخانه در معرض آلودگی قرار دارند، می‌افزاید: آلودگی در مراتع اطراف کارخانه به‌آسانی از بین نمی‌رود و سال‌ها به طول می‌انجامد تا این آلودگی برطرف شود.
رشیدی توصیه می‌کند که دامداران حتی‌المقدور از کارخانه فاصله بگیرند چراکه با نزدیک شدن به این منطقه با آلودگی و تلفات بیش‌تری روبه‌رو می‌شوند.
استقبال دانشگاه علوم پزشکی
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمان در گفت‌و‌گو با مهر ضمن ابراز نگرانی‌هایی در خصوص اثرات این آلودگی بر سلامت انسان، می‌گوید: به دلیل این نگرانی‌‌ها دو گروه در معرض خطر را مورد آزمایش قراردادیم که این آزمایش‌ها به دلیل کمبود فن‌آوری توسط هایتک انجام شد.
نوذر نخعی با اشاره به این‌که نگرانی‌هایی در خصوص اثرات طولانی‌مدت برای سلامت افراد وجود دارد، می‌افزاید: نگرانی‌های بلندمدت نسبت به اثرات کوتاه‌مدت بیش‌تر است چراکه کشورهایی که در بحث آلودگی‌های مس فعال هستند محدودند و هنوز علم در این زمینه پیشرفت نکرده و میزان اثرات این مسأله به‌صورت دقیق مشخص نیست.
کاهش آلایندگی کارخانه اولویت اصلی مسؤولان مجتمع مس سرچشمه
تمامی این اظهارات در حالی است که محمدامین‌زاده مدیر امور ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست مس منطقه‌ای کرمان از انجام اصلاحات اساسی در کارخانه خبر می‌دهد و می‌گوید: در سال ۸۴ و ۸۵ آلایندگی در مجتمع مس خاتون‌آباد بالای ۱۰ هزار میلی‌گرم بر مترمکعب بود که متأسفانه تلفات دامی بسیار زیادی را به دنبال داشت.
وی از پرداخت حدود دو میلیارد تومان غرامت به دامداران طی ۳ سال گذشته خبر می‌دهد و می‌افزاید: به‌منظور اصلاح آلایندگی کارخانه کار بر روی الکتروفیلترهای کارخانه آغاز شد که به دنبال آن آلایندگی ۹۰ تا ۹۲ درصدی کاهش پیدا کرد؛ در سال ۸۹ دانشگاه شریف نیز برای کارهای تکمیلی وارد عمل شد که آلایندگی به هزار میلی‌گرم بر مترمکعب کاهش پیدا کرد.
امین‌زاده تأکید می‌کند: این روند ادامه پیدا کرد تا این‌که مجدداً کاهش بین ۴۰۰ تا ۴۵۰ میلی‌گرم بر مترمکعب در آلایندگی رخ داد و با ادامه کار در بهمن ۹۴ موفق شدیم مجدداً ۴۰ درصد کاهش نسبت به قبل داشته باشیم و این رقم را به متوسط ۲۵۰ میلی‌گرم بر مترمکعب برسانیم.
وی ادامه می‌دهد: خوشبختانه هنوز با توجه به اهداف و برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت این روند همچنان ادامه دارد و در آینده نزدیک با توجه به پروژه‌های موجود مانند اکسیژن و اسید آلایندگی کارخانه به حد استاندارد خواهد رسید.
امین‌زاده می‌گوید: در راستای بررسی و مدلینگ کردن آلایندگی خاتون‌آباد قراردادی با دانشگاه شریف منعقد کرده‌ایم؛ با توجه به نمونه‌گیری‌های انجام‌شده و نقشه‌های موجود تا شعاع یک کیلومتری مجتمع مشکلی ازلحاظ آلودگی برای دام‌‌ها ندارد. نمونه‌گیری و تحقیقات بر روی خاک و گیاهان منطقه انجام‌شده است که مشکلی در این زمینه وجود ندارد.
به گفته مسؤولان دامپزشکی و محیط‌زیست شعاع مخاطرات آلودگی این منطقه تا شعاع ۲۰ تا ۳۰ کیلومتری کارخانه است و این در حالی است که مسؤولان کارخانه مس این شعاع را تا یک کیلومتری مجتمع مس خاتون‌آباد می‌دانند
وی تحریم‌ها را دلیل تأخیر در اجرای پروژه‌های اکسیژن و اسید می‌داند و می‌افزاید: پروژه کارخانه اکسیژن بیش از ۹۶ تا ۹۷ درصد دارد و تا پایان سال جاری راه‌اندازی می‌شود.
امین‌زاده با اشاره به این‌که به‌موازات این پروژه، اصلاحات ذوب نیز در حال انجام است، گفت: قبل از برجام حتی یک قطعه از کارخانه اسید را نتوانستیم وارد کنیم اما بعد از برجام کار آغازشده و تجهیزات لازم سفارش داده‌شده است که بعد از رسیدن تجهیزات و نصب آن‌‌ها می‌توانیم طبق برنامه‌ریزی‌‌ها در ۳ماهه اول بهار ۹۷ استارت کارخانه را بزنیم.
البته ابهامی در خصوص محدوده خطر کارخانه وجود دارد چراکه به گفته مسؤولان دامپزشکی و محیط‌زیست شعاع مخاطرات آلودگی این منطقه تا شعاع ۲۰ تا ۳۰ کیلومتری کارخانه است و این در حالی است که مسؤولان کارخانه مس این شعاع را تا یک کیلومتری مجتمع مس خاتون‌آباد می‌دانند.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.