درس‌هایی که از زلزله باید آموخت

درس‌هایی که از زلزله باید آموخت بررسی رخداد زلزله‌های بزرگ در نقاط مختلف جهان به دانشمندان کمک می‌کند تا درک بهتری از رخدادهای مشابه پیدا کرده و با آمادگی بیش‌تر و اتخاذ تدابیر مناسب‌تر، میزان تلفات و خسارت‌ها را کاهش دهند. به گزارش سیناپرس، ساعت ۴: ۱۸ دقیقه بعد از ظهر، زلزله‌ای به قدرت ۷ […]

درس‌هایی که از زلزله باید آموخت

بررسی رخداد زلزله‌های بزرگ در نقاط مختلف جهان به دانشمندان کمک می‌کند تا درک بهتری از رخدادهای مشابه پیدا کرده و با آمادگی بیش‌تر و اتخاذ تدابیر مناسب‌تر، میزان تلفات و خسارت‌ها را کاهش دهند.

به گزارش سیناپرس، ساعت ۴: ۱۸ دقیقه بعد از ظهر، زلزله‌ای به قدرت ۷ ریشتر شهر سانفرانسیسکو را لرزاند؛ ۸۰۰ کشته، صد‌ها زخمی، هزاران بی‌خانمان، و قطع آب و برق مناطق زیادی از شهر، بخشی از تلفات و خسارات این زمین لرزه پرقدرت در خلیج سانفراسیسکو بود.

چه برداشتی از این خبر داشتید؟ این خبر در حقیقت، یک سناریوی فرضی است که از سوی سازمان زمین‌شناسی آمریکا (USGS) ارایه شده است تا مسؤولان مدیریت بحران، مدیریت شهری و سازمان‌های امدادرسانی در مورد چگونگی واکنش در برابر رخداد زلزله‌های بزرگ بیندیشند.

سازمان زمین‌شناسی آمریکا این سناریو را HayWired نامگذاری کرد، چرا که گسل هیوارد توان ایجاد زلزله‌های مخرب ۶٫۷ ریشتری یا بالاتر طی ۲۵ سال آینده را دارد.

دانشمندان در این سناریو بررسی می‌کند که چگونه رخداد یک زلزله بزرگ می‌تواند صد‌ها کشته و مجروح برجای بگذارد یا اتصال اینترنت در خلیج سانفرانسیسکو را مختل کند؛ کسب و کارهای بزرگ از جمله سیلیکون ولی (Silicon Valley) چگونه می‌توانند خود را برای رویارویی با بلایای طبیعی آماده کنند؛ یا چگونه می‌توان میزان تلفات و خسارت‌ها را کاهش داد؟

سناریوی HayWired دقیق‌‌ترین شبیه‌سازی از وضعیت یک شهر (سانفرانسیسکو) پس از رخداد یک زلزله بزرگ است که براساس درس‌هایی که دانشمندان با بررسی زلزله‌های اخیر در نقاط مختلف جهان آموخته‌اند، طراحی شده است.

کنت هدنات (Kenneth Hudnut) از زمین‌شناسان USGS و سرپرست سناریو HayWired تأکیدکرد: سال‌هاست که درباره وقوع یک زمین لرزه بزرگ در سانفرانسیسکو صحبت می‌کنیم، اما واقعاً تصویر درستی از آن در ذهن نداشتیم.

هدنات افزود: بسیاری از ساختمان‌ها در برابر زلزله مقاوم‌سازی شده‌اند، اما برخی ساختمان‌ها (به دلیل عدم مقاوم‌سازی) با خطر مواجه هستند. بیش از ۷ میلیون نفر و دو میلیون ساختمان در خلیج سانفرانسیسکو در صورت رخداد زلزله، در معرض خطر قرار دارند.

مطالعات دیرینه لرزه‌شناختی (Palaeoseismic studies) نشان می‌دهند که ۹ زلزله با بزرگای بیش از ۶٫۵ ریشتر در فواصل زمانی ۱۵۰ ساله در این منطقه به وقوع پیوسته‌اند؛ به عنوان مثال، زلزله ۶٫۸ ریشتری در اکتبر ۱۸۶۸ روی داد و اکنون ۱۵۰ سال از این رخداد گذشته است.

زلزله ۷٫۸ ریشتری سال ۲۰۱۵ نپال و ۶٫۲ ریشتری در کریسچرچ نیوزلند، به دانشمندان کمک کرد تا بتوانند تأثیرگذاری یک زلزله ۷ ریشتری بر شهری مانند سانفرانسیسکو را پیش‌بینی و شبیه‌سازی کنند.

تهران و احتمال رخداد یک زلزله بزرگ

مشابه سناریو زلزله سانفرانسیسکو، برای کلان‌شهر تهران نیز صدق می‌کند. بار‌ها مطالب مختلفی در مورد احتمال رخداد یک زلزله بزرگ در تهران؛ توان گسل‌های تهران برای ایجاد زلزله ۷٫۵ ریشتری؛ دوره ۲۰۰-۱۵۰ ساله بازگشت زلزله محدوده تهران شنیده یا خوانده‌اید.

اما به گفته مهدی زارع، استاد و مدیر گروه زلزله‌شناسی مهندسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، در تهران، هنوز با سناریوی زلزله به لحاظ علمی آشنا نیستیم. سناریو زلزله عبارت است از رخداد زلزله، تبعات آن و روش‌های واکنش نشان دادن؛ اما چنین چیزی هنوز در تهران به صورت سناریو تهیه نشده و تاکنون به لحاظ علمی این کار صورت نگرفته است.

تبعات زلزله احتمالی در تهران بسته به بزرگای زلزله، از تخریب زیرساخت‌های شهری، وقوع آتش‌سوزی، تلفات انسانی تا آسیب جدی به ساختار کشور است، چرا که بخش قابل توجهی از اقتصاد ایران در تهران هدایت می‌شود. بخش‌های مهمی از تولید علم و فناوری و مسایل آموزشی کشور، در تهران قرار دارند و وقوع زلزله احتمالی در این کلان‌شهر، با چنین تبعاتی همراه است.

ما چه درس‌هایی از زلزله‌های بزرگ گرفته‌ایم؟

در زلزله ۷٫۳ ریشتری سال ۹۶ در سر پل ذهاب، کیفیت بد ساخت و عدم رعایت حداقل‌های مهندسی در برخی بناهای حتی نوساز، منجر به خسارت‌های جانی و مالی شدید شد؛ در این حوزه، در کلان‌شهر تهران و البته سایر شهرها، نیازمند رعایت استاندارهای ساخت و ساز و اعمال نظارت‌های سختگیرانه‌تر هستیم.

آیا زلزله بزرگ در راه است؟

بحث مهم دیگر در این زمینه، وجود بافت‌های فرسوده در مناطق عمدتاً متراکم و پرجمعیت شهر تهران است؛ پیگیری جدی‌تر بحث نوسازی بافت‌های فرسوده، در کنار برگزاری مستمر مانورهای زلزله، استفاده از نیروهایی خلاق و با دانش علمی کافی در ستادهای مدیریت بحران، تجهیز مراکز خدمات‌رسانی و امدادی به مدرن‌‌ترین امکانات می‌تواند به کاهش تلفات و خسارت‌ها ناشی از زلزله‌های احتمالی منجر شود.