مرغ همسایه غازِ غازه

مجتبی قدیری

«مرغ همسایه غازه» یکی از ضرب‌المثل‌های شیرین فارسی است و از فردی سخن می‌گوید که داشته همسایه را بهتر از داشته‌های خود می‌داند. این طرز تفکر خود کم‌بینی و برتربینی دیگران، امروز چنان در جامعه ریشه دوانده که تمامی ابعاد فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، نظامی و… را در بر می‌گیرد. به گونه‌ای که ورد زبانمان کالای خارجی، استاندارد خارجی، فارغ‌التحصیل خارج و… شده است.

باور کنید حتی در قرارداد‌ها و مناقصات نیز همین تفکر «مرغ همسایه غازه» رسوخ کرده است. در حالی‌که قوانین بسیاری در کشور برای حمایت از تولید داخل وجود دارد، اما می‌بینم این تفکر باعث شده تولیدکننده داخلی فراموش شود و مشتاقانه به دنبال کالای مشابه خارجی باشیم، حتی اگر کالای بنجل چینی باشد، باز هم برای کیفیت کالای بنجل چینی ادعا داریم که بازار دنیا در اختیار چین است و کاری نمی‌توان کرد.

همین وزارت عریض و طویل نفت که تأمین کننده بخشی عظیمی از درآمدهای بودجه‌ای دولت‌‌ها می‌باشد، همواره به دنبال خرید کالا و خدمات خارجی است. این در حالی است که اداره‌ای تحت عنوان اداره سامانه کالا و حمایت از ساخت داخل در بدنه خود ایجاد کرده است. این اداره در راستای حمایت از ساخت داخل سامانه‌ای را راه‌ا‌ندازی شده و تولید‌کنندگان کالای نفت باید در آن ثبت‌نام کنند تا صلاحیت و رتبه آن‌‌ها مشخص گردد. در حالی‌که کالاهای خارجی نیاز به ثبت‌نام در این سامانه ندارند. چرا که حتماً از گذشته‌های دور صلاحیت آن‌‌ها تأیید شده و رتبه مورد نظر را کسب کرده‌اند و اگر احیاناً اعتراضی به خرید خارجی صورت بگیرد، به راحتی می‌توان با بحث جذب سرمایه خارجی سر و ته قضیه را جمع کرد. چرا که بحث خود کم‌تربینی و برتربینی دیگران در بین نیست. رانت و سفر خارجی که جای خود را دارد!

برای مثال علی کاردر، معاون سرمایه‌گذاری شرکت ملی نفت ایران در حاشیه بیست‌ویکمین نمایشگاه نفت، گاز و خبر از تهیه لیست شرکت‌های معتبر خارجی برای ورود به مناقصه صنعت نفت خبر داد. در صورتی که شرکت نفت فعلاً منتظر اعلام نسخه نهایی مدل قراردادهای نفتی از سوی دولت می‌باشد. اما مسؤولان محترم نفتی کشور آن‌قدر برای اجرای طرح‌های توسعه نفتی شتاب دارند که پیشاپیش در حال تهیه لیست شرکت‌های مورد نظر خارجی هستند تا ببینند کار کردن با کدام شرکت بهتر است  که بلافاصله پس‌از تأیید و ابلاغ مدل قراردادهای جدید نفتی از سوی دولت کار را آغاز کنند؛ مبادا که غفلتی پیش آید! در حالی‌که اگر قرار بود این مناقصات به صورت داخلی برگزار شود و فقط پیمانکاران ایرانی در آن حضور یابند، شاهد چنین شتابی در تهیه لیست پیمانکاران ایرانی نبودیم!

البته این مرغ همسایه آن‌قدر غاز است که حتی پیمانکاران دولتی و شبه‌دولتی را هم کنار می‌گذارد. برای نمونه کنار گذاشتن قرارگاه خاتم‌الانبیا از پروژه آزاد راه تهران- شمال با توجه به حضور پیمانکار کره‌ای، شاهد همین گفتار است.

این‌که پیمانکاران داخلی خصوصاً بخش خصوصی همواره گلایه‌مند هستند و از تبعیض‌‌ها سخن می‌گویند، سخن گزافه نیست؛ واقعیت‌هایی است که کم‌تر بدان‌‌ها توجه می‌شود. اکنون که علی آزاد، دبیر انجمن شرکت‌های راهسازی از بلااستفاده ماندن ۷۰ درصد ظرفیت پیمانکاری کشور خبر می‌دهد در حالی‌که این روز‌ها شاهد حضور شرکت‌ها و پیمانکاران خارجی به همراه هیأت‌های سیاسی در کشور هستیم، نباید از دل‌نگرانی پیمانکاران داخلی تعجب کرد. چرا که این تفکر «مرغ همسایه غازه» در بسیاری از مدیران میانی و ارشد دستگاه‌های اجرایی وجود دارد و می‌تواند باعث واگذاری پروژه‌های عمرانی و خدماتی به پیمانکاران خارجی شود، همان‌گونه که در خرید کالاهای مورد نیاز دستگاه‌های اجرایی شاهد خرید اجناس خارجی هستیم، آن هم وقتی که کالای مورد نظر در داخل کشور هم تولید می شود.

خلاصه آن‌که دستورالعمل‌ها، آیین‌نامه‌ها و مواد قانونی حمایت از ساخت داخل، ارجحیت خرید کالای داخلی، واگذاری کار به پیمانکاران داخلی و… با وجود مرغ کوچک ما و مرغ غاز نمای کشورهای خارجی نمی‌تواند مشکلات تولیدکنندگان کالا و خدمات داخلی را حل کند، مگر این‌که یا مرغ همسایه را کشت یا تفکر جامعه را عوض کرد و ضرب‌المثل شیرینی دیگری جایگزین آن نمود.