وضعیت در حال انقراض پلنگ ایرانی

وضعیت در حال انقراض پلنگ ایرانی

گربه سانان به عنوان «گونه پرچم» و شاخص در جمعیت حیات وحش شناخته می‌شوند، بدین معنا که کیفیت و کمیت زیست آنها گویای وضعیت دیگر گونه‌های جانوری و نشانه‌ای از مطلوبیت حیات وحش در هر منطقه است.

به گزارش سینا‌پرس، به گفته فعالان و متولیان محیط‌زیست وجود جمعیت مطلوبی از گونه در خطر انقراض پلنگ ایرانی در شرق و شمال شرق ایران نشان می‌دهد که هنوز پرچم این گونه ارزشمند و ذخیره ژنتیکی در این منطقه برافراشته و بالا است.

ایران جزو ۲۰ کشور نخست جهان به لحاظ تنوع زیستی و دارای هزار و ۱۶۳ گونه جانوران مهره‌دار است. محیط‌زیست ایران ۱۰ گونه از گربه‌سان را میزبانی می‌کرد اما ۴۰ سال پیش دو گونه شامل ببر مازندران و شیر ایرانی منقرض شدند ولی هنوز ۸ گونه گربه سان در کشور شناخته شده و زندگی می‌کنند که همه آنها در خراسان‌رضوی زیست دارند.

این ۸ گونه‌ یوزپلنگ آسیایی، پلنگ، گربه سیاه‌گوش، گربه‌کاراکال، گربه شنی، گربه جنگلی، گربه پالاس و گربه وحشی را شامل می‌شوند. گرچه آمار دقیقی از شمار این گونه‌ها به‌خاطر فعالیت شبانه، مخفیانه و سبک زندگی ویژه آنان نمی‌توان به دست داد اما ارایه آمار اعلام موجودیت آنان براساس میزان مشاهدات صورت می‌گیرد.

پلنگ ایرانی به عنوان یک گونه ارزشمند و تحت حفاظت در فهرست گونه‌های در خطر انقراض قرار دارد، گونه‌ای که حضورش در شمال و شرق ایران به ویژه در خراسان‌رضوی دلگرم‌کننده و به نسبت مطلوب است.

پلنگ ایرانی در حال انقراض

گونه پلنگ ایرانی در کنار ۳ گونه «اردک سرسفید، بالابان و کرکس مصری» جزو ۴گونه در حال انقراض در خراسان رضوی و بخشی از ۲۹ گونه فهرست شده این استان در فهرست قرمز حفاظتی اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت(IUCN) به عنوان معتبر‌ترین مرجع اعلام نظر درباره وضعیت حفاظتی گونه‌های جانوری و گیاهی، قرار دارد.

چندی پیش نتایج پژوهش علمی در خراسان رضوی نشان داد «پارک ملی تندوره» در این استان میزبان بیش‌ترین جمعیت پلنگ در خاورمیانه است. خراسان رضوی با دارا بودن ۴۳۵ گونه مهره‌دار از کل گونه‌های مذکور در کشور حدود ۳۸ درصد این تنوع را به خود اختصاص داده است. به‌طور تفکیکی این استان دارای ۶۹ گونه پستاندار، ۲۸۶ گونه پرنده، ۶۶ خزنده، ۱۲ گونه ماهی و دو گونه دوزیست است.

خراسان رضوی با دارا بودن ده‌ها منطقه حفاظت شده، شکار ممنوع و پناهگاه حیات وحش و شمار انبوهی از گونه‌های جانوری و گیاهی از تنوع زیستی بالا و ارزش ژنتیکی فراوانی برخوردار است. «پارک ملی تندوره، اثر ملی طبیعی دریاچه بزنگان و پناهگاه حیات وحش شیراحمد» ۳ منطقه برجسته به لحاظ تنوع زیستی و جذابیت گردشگری در خراسان رضوی محسوب می‌شوند.

مناطق حفاظت شده هزارمسجد، حیدریه، منطقه گردشگری سلامی در خواف، منطقه حفاظت شده خواجه، ارس، باغ کشمیر، منطقه در بادام و نیز منطقه حفاظت شده قرچقه از دیگر مناطقی هستند که در این استان از طبیعت بکر و دست نخورده‌ای برخوردارند.

وجود گونه‌های جانوری مختلف و متنوع در این مناطق بسیار مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار دارد و از این منظر خراسان رضوی ظرفیت‌های بسیار فراوانی را دارا است.

تندوره بهشت پلنگ ایرانی

پارک ملی تندوره بهشت پلنگ ایرانی و منطقه‌ای مهم به لحاظ ارزش گونه‌های زیستی در ایران و خاورمیانه محسوب می‌شود.

پارک ملی و منطقه حفاظت شده تندوره در محدوده شهرستان درگز واقع در شمال خراسان رضوی نزدیک مرز ترکمنستان در منطقه‌ای کوهستانی با صخره‌ها و تپه ماهورهای متعدد و دره‌های ژرف و پرشیب پوشیده از گیاهان مختلف قرار دارد و یکی از بهترین زیستگاه‌های جانوران وحشی به ویژه قوچ و میش اوریال نیز است.

حمیدصالحی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خراسان‌رضوی در این زمینه گفت: براساس پژوهش‌های میدانی انجام شده حضور حداقل ۳۵ قلاده پلنگ در پارک تندوره مستندسازی شده است.

ارزش بین‌المللی خراسان در زیست پلنگ

یک پژوهشگر مجری طرح مطالعاتی پلنگ در خراسان رضوی، در این رابطه گفت: پارک ملی تندوره خراسان رضوی به عنوان زیستگاهی امن برای بزرگ‌ترین جمعیت پلنگ نه تنها در خاورمیانه بلکه در گستره وسیعی از ترکیه تا هند مطرح است.

محمدصادق فرهادی‌نیا افزود: به همین دلیل خراسان رضوی و منطقه پارک تندوره نقش مهمی در حفظ پویایی جمعیت پلنگ ایرانی در مناطق مرزی ایران و ترکمنستان دارد.

وی ادامه داد: محدوده شمالی خراسان‌رضوی که متصل به ترکمنستان است یکی از مهم‌ترین محل‌های زیست پلنگ در کشور به شمار می‌رود. مناطق حفاظت شده و پارک‌های ملی متعددی در این حوزه در محدوده شهرستان‌های کلات، درگز و قوچان سال‌ها است که از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست در حال حفاظت است و این حفاظت توانسته تا حد زیادی شرایط مناسبی را برای زندگی پلنگ و طعمه‌هایش فراهم آورد.

مجری طرح مطالعاتی پلنگ در خراسان‌رضوی گفت: کسب اطلاعات و دانش فنی در خصوص وضعیت و جمعیت پلنگ و طعمه‌هایش، ارتقای حفاظت و تقویت امکانات و آموزش مردم ۳ رکن اصلی به منظور ایجاد شرایط بهتر برای زیست این گربه‌سان است.

تراکم پلنگ حیات وحش در خراسان‌رضوی

فرهادی‌نیا افزود: ۹ زیرگونه از پلنگ در سطح جهان وجود دارند. کشورهای غرب و مرکز آسیا یعنی از ترکیه و عراق تا اقغانستان و ترکمنستان زیستگاه‌های مهم یکی از این ۹ زیرگونه یعنی «پلنگ ایرانی» است.

وی گفت: پلنگ ایرانی تقریباً بیش از ۸۵ درصد محدوده‌ای را که در گذشته در آن زندگی می‌کرده از دست داده است اما بیش‌تر جمعیت آن امروزه در کشور ایران زندگی می‌کنند.

پژوهشگر محیط‌زیست افزود: تقریباً تمامی استان‌های ایران زیستگاه پلنگ هستند اما از این میان استان‌های شمال شرقی کشور به خصوص خراسان به دلیل تراکم بالاتر این گربه‌سان از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.

زیست قطعی پلنگ در ۲۰ منطقه خراسان

معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط‌زیست خراسان رضوی نیز گفت: حضور گونه پلنگ در ۲۰ منطقه زیست‌محیطی این استان مستند است و رصد فعالیت‌های این گونه به صورت مستمر انجام می‌شود اما نمی‌توان تعداد مشخصی از جمعیت آن داد.

محمد عرفانی افزود: پلنگ جزو گونه‌های گوشتخواران «چتر» محسوب می‌شود و وقتی امروز جمعیت مطلوبی از پستانداران و علفخواران با ۸٫۷ درصد افزایش نسبت به پارسال داریم این امر نشان می‌دهد طعمه گوشتخواران در خراسان به خوبی وجود دارد.

وی ادامه داد: پوشش گیاهی خوب، وضعیت مطلوب زیستگاه، جمعیت خوب علفخواران و پستانداران و مشاهده شمار خوبی از پلنگ‌ها همه نشانگر فراهم بودن فضا برای افزایش جمعیت این گونه در خطر انقراض در خراسان هستند.