علل شکل‌گیری تورم در ایران ۱-رامین شاهی- عموم بنگاه‌های اقتصادی، سازمان‌ها، کارخانه‌ها و مراکز تجاری نیازمند برنامه‌ریزی هستند و این نیاز به برنامه‌ریزی بدون داشتن ثبات در بازار ممکن نخواهد بود و پیش‌بینی و تحقق نرخ رشد قیمت‌ها از مهم‌ترین شاخص‌هایی است که باید مورد توجه واقع شود. تورم تک واژه پر معنایی که در […]
علل شکل‌گیری تورم در ایران
۱-رامین شاهی- عموم بنگاه‌های اقتصادی، سازمان‌ها، کارخانه‌ها و مراکز تجاری نیازمند برنامه‌ریزی هستند و این نیاز به برنامه‌ریزی بدون داشتن ثبات در بازار ممکن نخواهد بود و پیش‌بینی و تحقق نرخ رشد قیمت‌ها از مهم‌ترین شاخص‌هایی است که باید مورد توجه واقع شود. تورم تک واژه پر معنایی که در همه محافل و بخش‌های کشور در مورد آن صحبت می‌شود، زیرا عموم آحاد جامعه با نرخ رشد قیمت‌ها یا همان تورم دست به گریبان هستند و به دلیل اثرات نگران‌کننده نرخ تورم در اقتصاد، کنترل آن به عنوان یکی از هدف‌های سیاست کلان اقتصادی همواره مورد توجه اقتصاددانان بوده است. مسأله‌ای مهم و تعیین‌کننده در اقتصاد کشورمان دامنه بالای نوسان نرخ تورم در طی سال‌های مختلف بوده که دولتها را مجبور به اتخاذ سیاست‌های پولی و مالی متفاوت انبساطی و یا انقباضی کرده است. به گونه‌ای که در برخی سال‌ها نرخ رشد قیمت‌ها به حدود ۵۰ درصد نیز رسیده است لذا بررسی علل و ریشه‌های شکل‌گیری نرخ تورم در کشور بسیار حایز اهمیت است.
علل و ریشه‌های تورم در ایران
۲-نتایج تحقیقات انجام شده در کشورهای جهان، حاکی از گسترش عوامل مؤثر بر تورم در اقتصاد کشور است که مهم‌ترین این عوامل عبارتند از: تأمین کسری بودجه دولت از طریق استقراض از بانک مرکزی و به تبع آن، افزایش حجم نقدینگی، افزایش قیمت حامل‌های انرژی و حذف یارانه‌های صنعتی و صنفی پس از اجرای سیاست‌های تعدیل، افزایش ریسک مربوط به فعالیت‌های مولد اقتصادی، ضعف در مدیریت مخصوصاً مدیریت ارز و کاهش ارزش پول و بالاخره افزایش قیمت‌های جهانی.
کسری بودجه در ایران سابقه طولانی دارد
۳-با توجه به این‌که تورم مزمن پدیده‌ای نسبتاً بلندمدت در اقتصاد ایران بوده و بالا گرفتن نرخ تورم در سال‌های اخیر یکی از اساسی‌‌ترین مشکلات کشور است لذا بررسی مسأله کسری بودجه در ایران، این نکته را آشکار می‌سازد که کسری بودجه در ایران سابقه طولانی داشته و دولت در قبل و بعد از انقلاب با این معضل مواجه بوده است. افزایش قیمت جهانی نفت در سال ۱۳۵۳ که افزایش درآمدهای دولت را نیز در برداشته منجر به گسترش نقش دولت شده و بعد از انقلاب اسلامی، تعمیق شکاف میان دریافتی‌های اسمی و پرداختی‌های اسمی دولت به سبب رشد سریع‌تر پرداختی‌های اسمی، علل کسری بودجه به شمار می‌روند. از سویی چگونگی تأمین این کسری توسط دولت است که در بعضی از سال‌های بعد از انقلاب بیش از ۹۰ درصد از کسری بودجه از طریق استقراض از بانک مرکزی تأمین شده است که تأثیر انبساطی قابل ملاحظه‌ای بر تقاضای کل و سطح عمومی قیمت‌ها به‌جای گذاشته است.
روش‌های متداول در تأمین کسری بودجه
۴-روش‌های متداول در تأمین کسری بودجه و منابعی که در دسترس دولتها برای این منظور قرار دارد، به ۳ بخش زیر تقسیم می‌شود : ابتدا استقراض از نظام بانک، استقراض داخلی (انتشار اوراق قرضه)، استقراض از منابع خارجی (استقراض از مؤسسات پولی بین‌المللی، استقراض از دولت‌های خارجی و استقراض از بخش خصوصی خارجی.
روش تورم‌زای استقراض بانکی
۵-اگر کسری بودجه از طریق استقراض از نظام بانکی تأمین شود، این امر به دلیل افزایش نقدینگی و به دنبال آن افزایش تقاضای کل، آثار نامناسب اقتصادی مانند تورم به همراه خواهد داشت. اگر کسری بودجه از طریق استقراض داخلی (انتشار اوراق قرضه) که به مفهوم افزایش تقاضای دولت برای اعتبار قابل دسترسی در جامعه است- باشد، باعث افزایش نرخ بهره در جامعه شده و به دنبال آن سرمایه‌گذاری بخش خصوصی کاهش می‌یابد. البته این امر در کشورهایی که بازار اوراق قرضه پیشرفته‌ای دارند و دولتها برای کسری بودجه خود از فروش اوراق قرضه استفاده می‌کنند، بیش‌تر اتفاق می‌افتد.
کسری بودجه در ایران و تأمین مالی آن
۶-یکی از مباحثی که در سال‌های پس از انقلاب همواره دامنگیر اقتصاد ایران بوده و به نوعی تورم را در این اقتصاد نهادینه کرده، بحث «کسری بودجه»، است. کسری بودجه، فزونی گرفتن برنامه‌ریزی شده مخارج نسبت به درآمدهاست که شامل وابستگی بودجه دولت به منابع غیرمالیاتی نظیر فروش نفت، بدهی دولت و استقراض از بانک مرکزی است. حجم بزرگ دولت و غلبه هزینه‌های جاری بر هزینه‌های عمرانی با تکیه بر درآمد نفت، ساختار بودجه عمومی دولت را به گونه‌ای رقم زده است که از میانه هر سال، بحث عدم تأمین منابع پیش‌بینی شده در قانون بودجه سالانه مطرح و در نهایت با استقراض یا تأمین توسط بانک مرکزی به پایان می‌رسد و با انباشت و رشد نقدینگی، زمینه کاهش ارزش پول ملی و افزایش سطح عمومی قیمت‌ها فراهم می‌آید.
آثار تورمی رشد جهانی قیمت نفت در ایران
۷- افزایش قیمت جهانی نفت در سال ۱۳۵۳ که افزایش درآمدهای دولت را نیز در برداشته منجر به گسترش نقش دولت شده و بعد از انقلاب اسلامی، تعمیق شکاف میان دریافتی‌های اسمی و پرداختی‌های اسمی دولت به سبب رشد سریع‌تر پرداختی‌های اسمی، علل کسری بودجه به شمار می‌روند. اما مهم‌تر از مسایل فوق چگونگی تأمین این کسری توسط دولت است که در بعضی از سال‌های بعد از انقلاب بیش از ۹۰ درصد از کسری بودجه از طریق استقراض از بانک مرکزی تأمین شده است که قاعدتاً خود رشد نقدینگی را تشدید کرد و به تأثیر انبساطی قابل ملاحظه‌ای بر تقاضای کل و سطح عمومی قیمت‌ها از کانال افزایش حجم نقدینگی و حجم دارایی جامعه به جای گذاشته است.
اقتصاد ایران تورم تک رقمی را کم‌تر تجربه کرده است
۸-زمانی که نرخ تورم به مدت طولانی بالا باشد و یا به عبارت بهتر اقتصاد، تورم مزمن را تجربه کند، فعالان از اطمینان کافی نسبت به آینده اقتصاد برخوردار نیستند. در چنین شرایطی دستیابی به تورم تک‌رقمی در بعضی از سال‌ها نیز کمک چندانی به بهبود وضعیت نخواهد کرد، زیرا در خصوص وضعیت تورم دو عامل کاهش تورم و دستیابی به تورم زیر ۵ درصد و همچنین پایداری این نرخ، از اهمیت برخوردار است. اقتصاد ایران همواره از تورم مزمن رنج برده و در موارد اندکی تورم تک‌رقمی را تجربه کرده است.
کاهش نرخ تورم در سال‌های اخیر
۹-در سال‌های اخیر نیز روند کاهشی تورم قابل توجه بوده است. پس از افزایش شدید تورم در سال ۱۳۹۲ و قرار گرفتن در نقطه ۳۴٫۷ درصد، نرخ تورم از خرداد ماه ۱۳۹۲ تحت تأثیر متغیرهای متعددی از جمله کاهش قیمت کالاهای وارداتی، کاهش انتظارات تورمی، تخلیه شوک ناشی از افزایش قیمت ارز، رکود عمیق حاکم بر اقتصاد ایران، کنترل پایه پولی توسط دولت و اجماع سیاست‌گذاران برای کاهش تورم، کاهش یافته و در ادامه مسیر کاهشی خود، در سال ۱۳۹۵ به رقم کم سابقه ۹ درصد رسیده و به هدف تورم ۵ درصدی و پایدار نزدیک شده است. با این حال این روند کاهشی در سال ۱۳۹۶ تا حدی متوقف شده است.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.