بخش خصوصی نداریم؛ شبه‌خصوصی‌اند مناقصه‌مزایده‌ـ مجتبی قدیری محسن صفایی‌فراهانی، عضو اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران بر این باور است بخش خصوصی در ایران چه قبل و چه بعد از انقلاب به معنای واقعی وجود نداشته و ندارد. دلیل این مسأله به سهم زیاد حکومت در اقتصاد برمی‌گردد. حکومت‌‌ها بیش‌ترین نقش را در اقتصاد […]
بخش خصوصی نداریم؛ شبه‌خصوصی‌اند
مناقصه‌مزایده‌ـ مجتبی قدیری
محسن صفایی‌فراهانی، عضو اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران بر این باور است بخش خصوصی در ایران چه قبل و چه بعد از انقلاب به معنای واقعی وجود نداشته و ندارد. دلیل این مسأله به سهم زیاد حکومت در اقتصاد برمی‌گردد. حکومت‌‌ها بیش‌ترین نقش را در اقتصاد کشور بازی کرده‌اند و مادام که این حجم بسیار تعیین‌کننده از فعالیت‌های اقتصادی در اختیار حکومت باشد، بدیهی است که بخش خصوصی نمی‌تواند رشد کند. بخش خصوصی که بانک آن با دخالت دولت در تعیین نرخ و نحوه استفاده از منابع اداره می‌شود، بخش خصوصی که محصولات پالایشگاه آن توسط دولت قیمت‌گذاری و توزیع می‌شود، ارز توسط دولت قیمت‌گذاری و واگذاری می‌شود و بخش خصوصی عرصه‌ای برای تحرک در اختیار ندارد. وقتی نرخ مبادلات در کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته صفر یا نزدیک به صفر است و در کشور ما نرخ مبادلات یکی از مهم‌ترین مسایل برای بخش خصوصی و تولیدکننده‌هاست؛ در این شرایط سخن گفتن از چیستی و کیستی بخش خصوصی، حرف درستی نیست. بخش خصوصی در این بستر اصلاً محلی از اعراب ندارد. با توجه به این بستر، وقتی شعار امسال حمایت از تولید داخلی است، باید بخش خصوصی بتواند سازوکار تولید را در اختیار داشته باشد.
بخش خصوصی مجری تصمیمات حکومت است
بخش خصوصی در ایران هیچ‌گونه امکانی جهت مانور برای رقابتی کردن کالای خود ندارد. تمام عوامل دست‌به‌دست هم داده تا بخش خصوصی کشور کاملاً زمین‌گیر باشد. اکثر ابزارهایی که می‌توان با آن در یک فعالیت اقتصادی مانور داد، در اختیار حکومت است. بخش خصوصی امکان این را که رشد قابل‌توجهی داشته باشد در ایران ندارد. مقررات در کشور از هیچ ثباتی برای برنامه‌ریزی در فعالیت اقتصادی برخوردار نیست، از واردات و صادرات گندم، برنج و تخم‌مرغ تا محصولات تولیدی پتروشیمی و پالایشگاه‌ها. در همه این موارد بخش خصوصی مجری تصمیمات حکومت است و خود هیچ دخالتی ندارد. فعال اقتصادی که نتواند برای ۵ سال آینده خود برنامه‌ریزی داشته باشد، این فعالیت چگونه می‌تواند در اقتصاد امروز دنیا جایی برای رشد خود پیدا کند؟ بخش خصوصی حتی اگر در منطقه یا دنیا برای خود بازاری را پیدا کند، نمی‌داند که تا دو سال آینده اجازه صادرات محصول خود را دارد یا نه. در شرایط بی‌ثبات نه بازار مطمئنی وجود دارد و نه محصول مناسب و نه بخش خصوصی قدرتمند. بخش خصوصی به‌عنوان بخش کوچک اقتصاد ایران نمی‌تواند حتی در منطقه عرض اندام کند.
از دست دادن بازارهای صادراتی
یک فعال اقتصادی به هیچ عنوان نباید بازارهای واردات یا صادرات خود را با تصمیم آنی دولت از دست بدهد. در کشور، به مجرد این‌که امکان توزیع محصولی محدود می‌شود بلافاصله با یک دستور جلوی صادرات گرفته می‌شود! کسی هم به این فکر نمی‌کند که به دست آوردن بازار صادراتی آسان نیست و وقتی چنین حرکتی را می‌بیند، یقیناً قید خرید از این فروشنده را می‌زند. مشکل اینجاست که در ۴۰ سال گذشته مسأله توسعه صادرات در حد حرف بوده است و این یعنی صدمه جدی به فعال اقتصادی و تولیدکنندگان در کشور.
بخش خصوصی یک نقطه در یک کتاب دولتی است
آیا بانک‌های کشور، آن کارکرد لازم را دارند؟ رییس کل بانک مرکزی می‌گوید چون بانک‌های ما استانداردهای روز دنیا را ندارند در همکاری با بانک‌های اروپایی مشکل دارند. این ناشی از میزان دخالت‌‌ها و مدیرانی است که به مجموعه‌ها تحمیل می‌شوند. مادام که این شرایط باشد نمی‌توان گفت سیاست‌ها برای رشد بخش خصوصی فراهم است. اگر یک واحد بخش خصوصی ایرانی با یک کمپانی ژاپنی یا کره‌ای توافق کند تا محصول مشترک تولید کنند، آیا در خروج ارز سهم شریک خود می‌توانند راحت تصمیم بگیرند؟ چون هر کس که سرمایه‌گذاری می‌کند، می‌خواهد از سود خود استفاده کند. آیا سیستم بانکی کشور آن تحرک لازم را دارد که این اتفاق بیفتد؟ که ندارد! می‌خواهم بگویم در حال حاضر بخش خصوصی یک نقطه در یک کتاب دولتی است و این مجموعه به هم پیوسته است. همین‌طور نمی‌توان گفت بخش خصوصی. اگر می‌گوییم که تولید اولویت اول کشور شود باید پارامتر‌ها و زیربخش‌هایی که به تولید ربط دارد و در بالا اسم بردم، همه طی یک برنامه مدون و قابل نظارت حس شود، والا این بحث‌‌ها جواب نمی‌دهد.
شبه‌خصوصی به جای خصوصی
آنچه در کشور وجود دارد «شبه‌خصوصی» است و عامل آن هم میزان دخالت‌های دولت است که باعث شد چنین اتفاقی بیفتد. وزن غالب اقتصاد کشور متعلق به دولت است. دولت به معنای اعم آن نه به معنای قوه مجریه. بدیهی است بخش خصوصی موجود احساس می‌کند که نمی‌تواند بدون حمایت دولت سر پا بایستد. چگونه سر پا بایستد وقتی عمر مقررات روزمره است و نوسانات قیمت ارز مطلقاً برای آنها قابل پیش‌بینی نیست؟
اتاق بازرگانی پارلمان بخش خصوصی شیر بی‌یال و دم
اصلاً اتاق بازرگانی ایران واقعاً چقدر در تصمیمات اقتصادی کشور سهم دارد؟ در چشم‌انداز ۹۷ دیدم فقط به دولت توصیه می‌کند. پس نشان می‌دهد که اصلاً سهمی ندارد که بتواند حرف بزند. مادام که حتی پارلمان بخش خصوصی ایران سهم قابل قبولی در اتخاذ تصمیمات اقتصادی ندارد که دخالت جدی کند، فکر می‌کنید این بخش خصوصی چقدر می‌تواند فعال و تأثیرگذار باشد؟
اعتیاد بخش خصوصی کشور به رانت دولتی
شرایط دیگری برای تحرک بخش خصوصی وجود ندارد. یعنی وقتی که تمام راه‌ها را ببندند عملاً تنها راهی که باز گذاشتید راه رانت است. بدیهی است بخش خصوصی هم بخواهد حداکثر استفاده را از آن داشته باشد. راه‌های دیگر برای تحرک را باز کنند و در عوض مسیر رانت را برای هم ببندند. رانت یعنی کسی اطلاع داشته باشد که تعرفه‌ای کاهش می‌یابد. آن جنس را بخرد و به محض آن‌که تعرفه آن کم شد وارد کشور کند. رانت یعنی کسی بداند دلار گران می‌شود و برود جنس وارد کند و زمانی که قیمت بالا رفت، آن را وارد بازار کند. وقتی اقتصاد از این شرایط متغیر و دستوری خارج شود بسیاری از این رانت‌‌ها از بین می‌رود. عامل رانت، ارکان حکومتی هستند که با تصمیمات اشتباه شرایط را به نفع گروهی به‌صورت خواسته یا ناخواسته به وجود می‌آورند. اگر بخش خصوصی نقش فعال در اقتصاد داشته باشد بسیاری از مفاسد گریبانگیر امروز کشور از بین خواهد رفت. آنچه امروز بیش از همه نگران‌کننده است با تداوم شرایط موجود مسأله خروج سرمایه است.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.