ایجاد «شورای مستقل» برای قانونگذاری صوت و تصویر در اینترنت!

بخش خصوصی همچنان منتظر کشمکش دولت و صدا و سیما

ایجاد «شورای مستقل» برای قانونگذاری صوت و تصویر در اینترنت!

گروه IT

کمیسیون فرهنگی مجلس مقرر کرده ‌(در اوایل ماه اردیبهشت) مسؤولیت صدور مجوز و تنظیم مقررات صوت و تصویر در فضای مجازی و نظارت بر آن منحصراً برعهده صداوسیما باشد.

دبیر کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی اعلام کرد که براساس این مصوبه کمیسیون، پخش فراگیر برنامه‌های رادیویی یا تلویزیونی در داخل و خارج از کشور در انحصار سازمان صداوسیما است و مسؤولیت صدور مجوز و تنظیم مقررات رادیویی و تلویزیونی فراگیر و نظارت بر آن، منحصراً برعهده سازمان صداوسیما است و هرگونه ارایه خدمات نوین پخش فراگیر رادیویی و تلویزیونی الزاماً بر بستر شبکه ملی اطلاعات منحصر و محدود می‌شود. (البته همچنان در صحن مصوب نشده است)

آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در واکنش به این خبر در آن زمان در توئیتی درباره این مصوبه کمیسیون فرهنگی مجلس، گفت: ضمن احترام به نظر جمعی از نمایندگان محترم کمیسیون فرهنگی مجلس، تصویب قانون اختیارات صوت و تصویر فراگیر برای صداوسیما، بدون ذکر تعریف دقیقی از مصادیق صوت و تصویر فراگیر، مانع بزرگی در تحقق لایه‌های خدمات و محتوای شبکه ملی اطلاعات خواهد بود.(البته همچنان در صحن مصوب نشده است)

اصل ۴۴ و موضوع واگذاری صوت و تصویر به صدا و سیما

مطابق با قانون ذیل اصل ۴۴ قانون اساسی به حوزه‌هایی که طبق قانون اصل ۴۴ دولتی بوده‌اند عملاً اجازه ورود بخش خصوصی داده شده است؛ در این قانون یکی از حوزه‌هایی که منحصراً در اختیار سازمان‌های حاکمیتی قرار دارد، مقوله صوت و تصویر فراگیر است که در آن زمان به معنای رادیو و تلویزیون بود و در اختیار سازمان صدا و سیما قرارداده شده بود.

اکنون و در این برهه که دولت و وزارت ارتباطات از یک‌‌سو خود را متولی قانونگذاری در فضای مجازی می‌دانند و از سوی دیگر صدا و سیما به عنوان فراگیر‌‌ترین عامل صوت و تصویر؛ بخش خصوصی همچنان منتظر آن است که مجوز فعالیتش را از که اخذ کند؟

جالب اینجاست که حتی مجلس هم همچنان درگیر است که این تکلیف را به که بسپارد!

از همین رو گفت‌و‌گوی مهر با مدیر گروه اقتصادی اندیشکده مطالعات حاکمیت و سیاست‌گذاری که معتقد به ایجاد شورایی مستقل برای موضوع صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی می‌باشد، آمده است.

ایده ایجاد شورای تخصصی

مدیر گروه اقتصادی اندیشکده مطالعات حاکمیت و سیاست‌گذاری معتقد است که مقوله تنظیم‌گری صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی باید از طریق «شورای تخصصی تنظیم‌گری» پیگیری شود.

زمانیان ادامه‌داد: به تعبیری دیگر، با تغییراتی که در این سال‌ها اتفاق افتاده و فضای مجازی توسعه پیدا کرده، عملاً بخشی از مقوله صوت و تصویر از اختیار سازمان صدا و سیما بیرون آمده است به صورتی‌که سایت‌ها، شبکه‌ها و کانال‌ها در حال انتشار صوت و تصویر فراگیر هستند که در دسترس همه قرار می‌گیرد. به این معنی که با وجود تلویزیون‌های اینترنتی که پخش زنده انجام می‌دهند، دیگر این نگاه که صوت و تصویر در انحصار صدا و سیما است، تغییر می‌یابد.

وی گفت: به همین دلیل این طور مطرح می‌شود که همان‌طور که ماده اصل ۴۴ قانون اساسی اصلاح شد و بخش خصوصی اجازه ورود به بسیاری از حوزه‌ها را پیدا کرد، در این حوزه هم با مجوز و در ذیل تنظیم‌گری و کنترل سازمان صدا و سیما، بخش خصوصی اجازه ورود به حوزه صوت و تصویر داشته باشد.

دیدگاه‌های مختلف بر سر تنظیم‌گری صوت و تصویر فراگیر

مدیر گروه اقتصادی اندیشکده مطالعات حاکمیت و سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف گفت: در حال حاضر موضوع مورد بحث این است که آیا به این تعبیر، سازمان صدا و سیما باید تنظیم‌گر حوزه صوت و تصویر فراگیر باشد و یا این‌که چون تنظیم‌گری حوزه صوت و تصویر فراگیر به‌طور مشخص در حوزه فضای مجازی صورت می‌گیرد، باید نگاهی فراتر از فضای آنتن تلویزیون و رادیو داشته باشیم.

وی افزود: در این چالش دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد چرا که هم‌اکنون بحث بر سر رادیو و تلویزیون نیست. به این دلیل که آنتن و صدا و سیما و رادیو و تلویزیون کاملاً در اختیار صدا و سیما است و عملاً تنظیم‌گری در آن خیلی معنا ندارد. بلکه تنظیم‌گری به صورت عملی در مواقعی اتفاق می‌افتد که بازیگرانی خارج از سیستم حضور داشته باشند.

زمانیان خاطرنشان‌کرد: به بیان دیگر سازمان صدا و سیما که آنتن را تنظیم می‌کند وجهی ندارد که خود، تنظیم‌گر خود باشد و این موضوع خارج از بحث است. لااقل می‌توان گفت هر چند تنظیم‌گری آنتن سازمان معنادار باشد، هم‌اکنون مسأله اصلی نیست. به همین دلیل بحث تنظیم‌گری در صوت و تصویر فراگیر، عملاً به فضای مجازی کشیده می‌شود.

تفاوت نگاه سنتی با نگاه نوین در تنظیم‌گری

تنظیم‌گری تنها این نیست که فقط مقررات‌گذاری و نظارت بر حسن اجرای آن و یا اقدامات سلبی انجام شود. بلکه در رویکردهای جدید تنظیم‌گری، اقدامات ایجابی برای جهت‌دهی و هدایت بازیگران برای تحقق اهداف مورد نظر تنظیم‌گر دیده می‌شود. در واقع نهادی که بازیگردان این حوزه می‌شود، تنها به مقررات‌نویسی و اعمال آن توجه نمی‌کند و ممکن است هیچ مقررات الزام‌آوری ننویسد، بلکه از طریق تسهیلگری ابزارهای سیاست‌گذاری رفتاری محیط را هدایت کند.

مدیر گروه اقتصادی اندیشکده مطالعات حاکمیت و سیاست‌گذاری با تأکید بر این‌که منشأ تنظیم‌گری فقط اقتصادی نیست و تمام مقوله‌ها از جمله مقولات اجتماعی را هم در بر می‌گیرد، تصریح‌کرد: تنظیم‌گری فقط شکست بازار در بازارهای اقتصادی و یا تعرفه‌گذاری نیست. بلکه مثلاً می‌توان در تنظیم‌گری فضای مجازی، موضوع ممانعت از خشونت را پیگیری کرد که یک پدیده کاملاً اجتماعی است. در این راستا تنظیم‌گر حوزه صوت و تصویر فراگیر می‌تواند با محتوای خشونت که در این بستر منتشر می‌شود برخورد کند. در کنار آن می‌توان با ترویج محتوای بومی و حمایت از تولید محتوا بدون جریمه و نظارت سلبی و تنها با مقررات‌گذاری، این بستر را توسعه داد.

تنظیم‌گری صوت و تصویر فضای مجازی شورایی شود

زمانیان با اشاره به این‌که مسأله اختلاف در تنظیم‌گری به راحتی قابل حل است، چرا که این تنظیم‌گری اگر به صورت درست و اصولی طراحی شود می‌تواند در هر جا شکل بگیرد و آنگاه تفاوت زیادی نخواهد داشت که ذیل سازمان صدا و سیما و یا ذیل جای دیگری باشد، افزود: شاید تصور برخی این است که تنظیم‌گری باید همواره تحت اختیار یک فرد خاص بوده و در قالب یک سازمان سلسله ‌مراتبی انجام شود و به همین خاطر این دغدغه مطرح می‌شود که چه کسی باید آن ‌را برعهده بگیرد. اما به نظر من این نگاه باید تغییر کند. باید تنظیم‌گری را به جای سازمان رییس محور به شکل نهاد شورایی در نظر بگیریم و یک نهاد تنظیم‌گر که اساس آن شورای تنظیم‌گر صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی است، داشته باشیم.

مدیر گروه اقتصادی اندیشکده مطالعات حاکمیت و سیاست‌گذاری گفت: باید تمامی تصمیمات در این حوزه به شکل شورایی انجام شود و همه بازیگران این عرصه در آن ورود کنند. به این معنی که صدا و سیما، ارشاد، پلیس فتا، قوه قضاییه و سایر بازیگران این عرصه در این ساختار عضو داشته باشند و از سوی دیگر، اعضای این شورا نیز از استقلال کافی برخوردار باشند. در این صورت دیگر فرقی ندارد که شورای تخصصی صوت و تصویر فراگیر فضای مجازی در کجا تشکیل شود.

وی ادامه داد: در این‌صورت و با شرط تحقق معیارهای استقلال و تخصص در این نهاد تنظیم‌گر، دیگر مسأله قرار گرفتن آن در این سازمان و یا آن سازمان آنقدر حیاتی نخواهد بود. بر این اساس هم می‌توان دغدغه‌های مربوط به عدم تسخیر و سوءگیری نهاد تنظیم‌گر را رفع کرد و هم می‌توان با مشارکت دادن نمایندگان و یا متخصصانی از ذی‌نفعان موجود در این شورا، اختلافات کنونی بین ذی‌نفعان را حل و فصل کرد.

زمانیان گفت: بنابراین بنا بر استفساریه موجود در مورد قانون اساسی از آنجایی که تنظیم‌گری صوت و تصویر فراگیر باید در ذیل سازمان صدا و سیما باشد، می‌توان براساس همین الگو، شورای تنظیم‌گر صوت و تصویر فراگیر را به عنوان یک رکن این نهاد ایجاد کرد تا اولاً رعایت اصول قانون اساسی شده باشد و هم نگرانی در مورد عدم حضور ذی‌نفعان مختلف در فرایند تنظیم‌گری مرتفع شود.