دلایل و چگونگی مهاجرت در پرندگان

 

کوچ عبارت است از حرکت پرندگان به طرف جنوب در پاییز و به طرف شمال در بهار یا حرکت از زمین‌های پست به طرف ارتفاعات و یا از نقاط دور از ساحل به طرف ساحل. چون بعضی از آن‌‌ها در شرایط جوی زمستان نمی‌توانند زنده بمانند به مناطق گرمتر می‌روند.

به گزارش سایت بیتوته، واژه مهاجرت به جابه‌جایی فصلی منظم و گسترده‌ای که پرندگان بین نواحی زاد آوری تابستانی و نواحی زمستانی خود می‌کنند گفته می‌شود و به‌طور ساده عملی که پرنده به واسطه آن محیط زندگی خود را تغییر داده مسافت‌هایی منظم را طی می‌نماید مهاجرت نامیده می‌شود.

 – در بین پرندگان دو نوع مهاجرت دیده می‌شود:

۱- مهاجرت روزانه

۲- مهاجرت فصلی

مهاجرت روزانه پرندگان جهت تأمین تغذیه روزانه انجام می‌گیرد، در حالی که در نوع فصلی آن پرنده در یک فصل معین زادگاه و محل تولید مثل خود را ترک نموده و در فصل دیگر مراجعت می‌نماید.

شاید اجتناب‌ناپذیر باشد که بگوییم پرندگان در هنر پرواز به استادی رسیده‌اند به‌طوری که این توان پرواز را جهت مهاجرت‌های فصلی طولانی به ‌کار می‌برند. بنابر این مهاجرت پرندگان بسیار شگفت‌آمیز است. تعداد پرندگان که هر ساله مهاجرت می‌کنند حدود ۵۰ میلیارد قطعه تخمین زده شده است. در ایران تقریباً ۳۴۰ گونه (حدود ۷۰درصد از گونه‌های پرندگان ایران) از پرندگان مهاجرند.

 الگوی پرواز در پرندگان مهاجر

پرندگان مختلف در هنگام مهاجرت عادات متفاوتی دارند. بعضی از گونه‌ها به پروازهای دسته جمعی علاقه‌ای نشان نمی‌دهند و به‌طور انفرادی پرواز می‌نمایید ولی در اکثر پرندگان مهاجرت‌های دسته جمعی دیده می‌شود پاره‌ای از آن‌‌ها که سرعت پرواز، طرز تغذیه و عادات یکسانی داشته و با سایر گونه‌ها اختلاف دارند، دسته‌های مخلوط تشکیل داده مهاجرت می‌نمایند.

 در پرندگانی نظیر غازهای وحشی که به‌طور دسته‌جمعی و به صورت وی (v) پرواز می‌نمایند کم‌تر دیده شده که با سایر پرندگان مخلوط شوند و در بسیاری پرندگان ساحلی و غیره دیده شده که دسته‌هایی شامل چندین گروه مختلف تشکیل داده مهاجرت می‌کنند.

 در مهاجرت‌های دسته جمعی به دلیل این‌که چشم‌های بیش‌تری محل تغذیه و وجود دشمنان را نظاره می‌کنند تلفات کم‌تری وجود داشته، از امکانات بیش‌تری برای زنده ماندن برخوردار می‌گردند. پرندگانی که در شب مهاجرت می‌نمایند شاید به دلیل این‌که احتمال خطرکم‌تری برای آن‌‌ها وجود دارد بندرت تشکیل دسته و گروه می‌دهند. در مهاجرتهای پاییزی که از شمال به جنوب صورت می‌گیرد دیده شده است که پرندگان نابالغ چند روز یا چند هفته زودتر به امر مهاجرت مبادرت نموده‌اند.

 پرندگان مهاجر از چه طریقی راه خود را پیدا می‌کنند؟

پرندگان مهاجر می‌توانند میدان‌های مغناطیسی اطراف کره زمین را تشخیص دهند. خطوط مغناطیسی نیرو از شمال به جنوب قطب‌های مغناطیسی کشیده شده‌اند. شاید پرندگان راه خود را از روی این خطوط پیدا می‌کنند. وقتی کریستف کلمب به قاره آمریکا نزدیک می‌شد دسته بزرگی از پرندگان را مشاهده کرد که به طرف جنوب غربی در حال پرواز هستند. از این‌جا متوجه شد که به خشکی نزدیک شده‌اند. بنابراین مسیر خود را در جهت جنوب غربی تغییر داد تا در مسیر پرواز پرندگان قرار بگیرد و به این دلیل است که چرا به جای پیاده شدن در ساحل فلوریدا در یاهاما پا به ساحل گذاشت.

دلایل مهاجرت در پرندگان

۱. گاهی تغییرات ناگهانی فصول و خشکسالی و یا باران‌های نابهنگام انگیزه‌ای برای مهاجرت به وجود می‌آورد.

۲. برخی محققان دلایل دیرین‌شناسی را بیان کرده و معتقدند حداقل درمورد پرندگانی که در نیمکره شمالی می‌زیسته‌اند، دوران‌های یخبندان آن‌‌ها را ملزم به ترک زادگاه خود نموده، ولی برخی از آن‌‌ها در نتیجه دلبستگی زیادی که به زادگاه خود داشته‌اند در فصل تابستان که هوا ملایم‌تر شده باز به زاد و بوم خود رجعت نموده‌اند. در حقیقت این نظریه مهاجرت پرندگان را نتیجه عوامل تاریخ طبیعی یا عوامل تکاملی دانسته، معتقدند که مهاجرت پرندگان در نیمکره شمالی به علت تأثیر دوره یخبندان پلیستوسن است.

 ۳. بعضی از پرندگان موقعی مهاجرت می‌کنند که هوا نامساعد بوده و مواد غذایی کم باشد ولی گاهی مهاجرت در شرایط کاملاً متفاوت انجام می‌گیرد.

۴. عواملی از قبیل طول شب و روز، درجه حرارت هوا، مقدار مواد غذایی و غیره نیز اثراتی غیرمستقیم در مهاجرت پرندگان دارند ولی نمی‌توان یکی از این عوامل را عاملی قطعی و اساسی به حساب آورد.

 ۵. دلایل و مدارکی وجود دارند که افزایش طول روز بخش جلویی غده هیپوفیز را تحریک می‌کند و منجر به آزاد شدن هورمون‌های گنادوتروپین از هیپوفیز می‌گردد که در نتیجه باعث تحریک یک سری تغییرات فیزیولوژیک و رفتاری پیچیده می‌شود که می‌توان به رشد غده‌ها و ذخیره چربی، مهاجرت، رفتارهای جفت‌یابی و جفت‌گیری و مراقبت از جوجه‌ها اشاره نمود بنابراین، این تغییرات داخلی فصلی نیز پرندگان را مستعد به مهاجرت می‌نمایند.

۶. رقابت بین گونه‌ها یا در درون گونه بر سر غذا، قلمرو، آشیانه و غیره از عوامل دیگری است که در به وجود آمدن پدیده مهاجرت در پرندگان مورد بحث بوده است. عوامل تاریخی یا عوامل دیگری که ذکر گردید همچون طول روز، درجه حرارت هوا و میزان غذا به‌طور مستقیم در مهاجرت پرندگان نقش دارند. اما هرگز نمی‌توان گفت که تنها یک عامل باعث به وجود آمدن انگیزه مهاجرت می‌شود.

 پرندگان تا چه مسافتی پرواز می‌کنند؟

 

پرندگان به هر دلیلی که مهاجرت می‌کنند مسلماً قهرمان حیوانات مهاجر به شمار می‌روند و در میان خود پرندگان، چلچله‌های قطبی قهرمان هستند. این پرندگان عجیب در طول سال در رفت و برگشت خود جمعاً ۲۲ هزار مایل مسافت را طی می‌کنند. اغلب پرندگان خشکی در طول مهاجرت‌های خود توقف‌های نسبتاً کوتاهی دارند. اما یکی از پرندگان، مرغ باران نوع آمریکایی به یک مهاجرت طولانی بدون توقف برفراز اقیانوس می‌پردازد، می‌تواند از نوا اسکوشیا مستقیماً به آمریکای جنوبی یعنی یک مسافت تقریباً ۲۴۰۰ مایلی را از روی آب بدون توقف پرواز کند.