مات شدن یا پات شدن

معمای لاینحل قیمت نان

مات شدن یا پات شدن

مناقصه‌مزایده‌ـ مجتبی قدیری

پنجمین مصرف‌کننده نان دنیا

در حالی‌که سرانه مصرف سالیانه نان برای هر ایرانی حدود ١٧٠ کیلوگرم است که تقریباً ٦ برابر متوسط جهانی است و ایران جزو ۵ کشور نخست مصرف‌کننده در این زمینه به شمار می‌رود و در دنیا تنها کشوری هستیم که به نان یارانه می‌دهیم. اما ایرانی‌‌ها در حالی سالانه ١٥‌میلیون تن نان مصرف می‌کنند که براساس گزارش‌های غیررسمی، ۳۰ درصد نان مصرفی در ایران دورریز هدر می‌رود که ضرری چند هزارمیلیارد تومانی به اقتصاد کشور وارد می‌کند.

ثبات قیمت تنها در نان

از سال ۹۳ تاکنون قیمت گندم، آرد و نان این کالای پر مصرف هیچ افزایشی نداشته است، اما سایر مؤلفه‌های تعیین‌کننده قیمت نان از جمله دستمزد کارگران، آب، برق، گاز، عوارض شهرداری، مالیات و بیمه بین ۱۰ تا ۲۰ درصد افزایش پیدا کرده است. لذا تثبیت قیمت نان به نوعی موجب بی‌انگیزگی در نزد نانوایان برای تهیه و پخت نان با کیفیت شده و آنها نیز وزن چانه‌های نان را کاهش داده‌اند و یا با پاچیدن چند دانه کنجد نان را به قیمت دلخواه می‌فروشند. در حالی که هیچ نظارتی بر آنها صورت نمی‌گیرد و زمانی‌که بحث کیفیت نان مطرح می‌شود خیلی ساده با بیان این‌که گندم داخلی کیفیت لازم را ندارد کم‌کاری و بی‌دقتی خود را توجیه می‌کنند.

افزایش مصوبی که اجرا نشد

در حالی‌که طبق مصوبه ستاد تنظیم بازار، قرار بود نان از روز ۳ آذر سال ۹۶ با ۱۵ درصد افزایش قیمت مواجه شود، به دلایلی مانند کاهش وزن نان و دستور رییس‌جمهوری برای بررسی‌های بیش‌تر متوقف شد. علی فاضلی، رییس ‌اتاق اصناف درباره دلیل توقف مصوبه گرانی نان در آن زمان گفت: دو طرف، یعنی تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نان از این افزایش قیمت ناراضی بوده‌اند به همین منظور این مصوبه فعلاً متوقف شده تا مورد بررسی مجدد قرار گیرد. وی ادامه‌داد: وزیر صنعت، معدن ‌و تجارت دستور داده است که افزایش قیمت نان ابلاغ نشود تا در جلسه ستاد تنظیم بازار مجدداً به بحث گذاشته شود.

بحث افزایش قیمت نان در سال جدید

البته در سال جدید قرار بود نان پس از ماه مبارک رمضان (خردادماه) گران شود، اما تاکنون این موضوع عملیاتی نشده است. لذا موضوع افزایش قیمت نان همچنان از سوی نانوایان و اتحادیه‌شان در حال پیگیری است. نکته اینجاست که برای تعیین قیمت نان پشت درهای بسته تصمیم می‌گیرند.

یارانه نان

یزدان سیف، مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی با بیان این‌که باید برای تولیدکننده‌ها یارانه‌های بیش‌تری در نظر گرفته شود، گفت: اکنون سیاست‌ها ضد قیمت تمام شده نان و یارانه‌هایی که پرداخت می‌شود فقط به نفع مصرف‌کننده است. شایان ذکر است به نانوایی‌های آزادپز نیز دولت ۶۰۰ تومان در قیمت آرد یارانه پرداخت می‌کند و بر این اساس این نانوایی‌‌ها نیز آزادپز نیستند.

کاهش درآمد صنفی با صدور مجوزهای بی‌رویه

قاسم زراعتکار، رییس اتحادیه نانوایی‌های سنتی با بیان این‌که در گذشته ۶۰ هزار نانوایی در کشور فعال بودند که براساس بررسی‌ها ۲۰ هزار نانوایی مازاد بود اما در زمان وزارت نعمت زاده ۱۵ هزار مجوز و در زمان شریعتمداری نیز ۱۵ هزار مجوز برای نانوایی صادر شد، گفت: در حال حاضر حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در این شغل فعال هستند، البته در تهران ۲۴ و نیم و در کل کشور ۱۵ درصد نانوایی‌‌ها آزادپز هستند. وی یادآور‌شد: افزایش تعداد نانوایی‌‌ها و سهمیه‌بندی آرد برای آنها میزان درآمد این صنف را کاهش داده است. زراعتکار یادآورشد: راه‌اندازی سامانه وزارت صنعت، معدن ‌و تجارت برای صدور مجوز واحد‌های صنفی سبب شده است شمار واحد‌های نانوایی بی‌تجربه و کم کیفیت افزایش یابد. وی به فعالیت سامانه دبیرخانه هیأت عالی نظارت بر سازمان‌های صنفی کشور که زیر نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت فعالیت می‌کند و ساماندهی صدور مجوز به رسته‌های مختلف شغلی را برعهده دارد اشاره دارد که با مراجعه به این سامانه روشن می‌شود مرجع صادرکننده مجوز برای هر رسته شغلی، اصناف و اتحادیه‌های مرکزی فعال در آن عرصه است که متقاضی باید تأییدیه این نهاد‌های صنفی را در سامانه بارگذاری کند.

متولی نان مشخص نیست!

قاسم زراعتکار، رییس اتحادیه نانوایان سنتی ضمن انتقاد از سیاست‌های دولت درحوزه قیمت نان، گفت: بعد از گذشت ۴ سال، هنوز قیمت نان لواش ۲۱۰ تومان است که با این قیمت، نانوا‌ها انگیزه‌ای برای تولید نان با کیفیت ندارند. وی با بیان این‌که نانوا‌ها با این شرایط نمی‌توانند ادامه دهند، گفت: شرایط به گونه‌ای است که افراد غیرمتخصص با ثبت نام در سامانه مجوز می‌گیرند و مشغول به‌کار نانوایی می‌شوند؛ در حالی‌که ۳۰ هزار نانوایی اضافه در کشور داریم. زراعتکار تأکیدکرد: متولی نان باید مشخص باشد؛ این در حالی است که ما نمی‌دانیم متولی این حوزه کیست؟ به وزارت جهاد که مراجعه می‌کنیم، می‌گویند به حوزه کاری ما مربوط نمی‌شود و وقتی به وزارت صنعت مراجعه می‌کنیم، آنان نیز همین صحبت را تکرار می‌کنند.

افزایش درآمد برای نانوایان از طریق دیگری

اما غلامرضا کاتب، عضو فراکسیون تولید مجلس شورای اسلامی با بیان این‌که کاهش حق بیمه کارگری، هزینه حمل‌ و نقل، مالیات و قیمت گاز، برق و آب نانوایی‌‌ها راهکار کاهش هزینه و پشتیبانی از این صنف در کوتاه‌مدت است، بر این باور است که تنها راه برون‌رفت از شرایط نانوایی‌‌ها افزایش قیمت نان نیست، بلکه باید برای نانوا‌ها افزایش درآمد از طریق دیگری ایجاد کنیم. وی یادآورشد: صدور بی‌رویه مجوز برای ایجاد نانوایی سیاست‌گذاری اشتباه دولت بود که کاهش فروش نانوایی‌‌ها و سهمیه آنها را در پی داشته است. کاتب تأکیدکرد: وزارت صنعت، معدن‌ و تجارت نباید تعداد نانوایی‌‌ها را افزایش دهد. مهران برادران نصیری، عضو هیأت علمی مؤسسه پژوهش‌های اقتصاد کشاورزی نیز تأکیدکرد: افزایش تعداد نانوایی‌‌ها از جمله نانوایی‌های آزادپز که آنها نیز یارانه می‌گیرند از اشتباهات دولت بود.

پات شدن در بازی افزایش نان

نکته اینجاست که افزایش قیمت نان بازی برد برد نیست، بلکه مات شدن است و قطعاً این افزایش قیمت نه تنها مصرف‌کننده را نگران و ناراحت می‌کند، بلکه باعث کاهش مصرف این کالا و دور ریز شدن نان نیز نمی‌شود‌ و بدتر آن‌که برای مدت کوتاهی می‌تواند باعث رضایت نانوایان شود و در کوتاه‌مدت دوباره شاهد انواع و اقسام ترفندهای آنها از کاهش وزنه چانه تا پاچیدن چند کنجد و پخت نان بی‌کیفیت باشیم. شاید تغییر ذائقه مردم به نان‌های صنعتی بتواند کمی از این مشکل را حل کند که آن‌هم به این سادگی امکان‌پذیر نیست. لذا اگر در این بازی دولت پات شود بهترین نتیجه‌ای است که به جای مات شدن دریافت کرده است.