زباله‌های الکترونیکی؛ بلای جان جامعه امروزی

زباله‌های الکترونیکی؛ بلای جان جامعه امروزی

هر ایرانی سالانه ۷٫۶ کیلوگرم زباله الکترونیکی تولید می‌کند.

به گزارش سیناپرس، زباله الکترونیکی یا E-waste حاوی فلزهایی مانند جیوه و سرب هستند که برای محیط‌زیست خطرهای فراوانی دارند و بازیافت غیراصولی آنها دنیا را با بحران جدی مواجه می‌کند.

زباله‌های الکترونیک که هم‌اکنون در کشورهای مختلف تبدیل به نوعی دغدغه شده‌اند علاوه بر تجهیزات از رده خارج الکترونیکی شامل تجهیزات و وسایل حرارتی، نوری، وسایل الکتریکی که در حمل و نقل به‌کار می‌روند، لامپ‌های برق و همچنین لامپ‌های کم مصرف و LED و وسایلی مانند تلفن همراه، ماشین لباسشویی، اسباب‌بازی‌های الکترونیکی، تلویزیون و… می‌شوند که با توجه به این‌که در ساختار این گونه وسایل الکترونیکی فلزات سنگینی مانند آهن و قلع، نیکل و حتی طلا به‌کار رفته پسماند و زباله این وسایل می‌تواند برای خاک، آب و همچنین سلامتی انسان مشکل‌ها و مخاطرهای متعددی را به همراه داشته باشد.

به گفته محققان انهدام یا بازیافت زباله‌های الکترونیکی به صورت نادرست و غیرقانونی، افراد را در معرض مواد شیمیایی بسیار سمی قرارداده که منجر به عواقب بسیار جدی برای سلامتی و محیط‌زیست می‌شود. اسیدهایی که برای جدا کردن فلز‌ها در محصول‌های الکترونیکی استفاده می‌شود، یک مشکل و نگرانی بزرگ بوده و استنشاق یا قرار گرفتن در معرض آنها باعث مشکل‌های جدی برای سلامت انسان می‌شود.

سهم هر ایرانی در تولید زباله الکترونیکی؛۷٫۶ کیلوگرم

براساس جدید‌ترین گزارش منتشر شده از سوی اتحادیه جهانی مخابرات(ITU) از تولید زباله‌های الکترونیکی در سال ۲۰۱۶ حدود۴۴٫۷ میلیون تن زباله در دنیا تولید شده که معادل ۴۵۰۰برابر ارتفاع برج ایفل است. در این میان، تنها ۲۰درصد از آنها در سال ۲۰۱۶ بازیافت شده است. هر فرد ساکن روی کره زمین در سال گذشته ۶٫۱کیلوگرم زباله الکترونیکی تولید کرده و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال۲۰۲۱ به ۶٫۸ کیلوگرم به ازای هر نفر برسد و در مجموع حجم زباله تا ۴ سال آینده ۵۲٫۲ میلیون تن شود. سرانه تولید زباله‌های الکترونیکی در سال ۲۰۱۴ حدود ۵٫۸کیلوگرم بود. این گزارش نشان می‌دهد ایرانی‌‌ها در سال ۲۰۱۶ بالغ بر ۶۳۰هزار کیلوگرم زباله الکترونیکی تولید کرده‌اند که سهم هر ایرانی از این مقدار حدود ۷٫۶کیلوگرم است. به عبارتی ساکنان ایران معادل ۱٫۵کیلو بیش از سرانه جهانی زباله تولید می‌کنند و این در حالی بوده که تاکنون مقررات ملی مدونی مبنی بر کنترل تولید زباله الکترونیکی وضع نشده است. این گزارش نشان می‌دهد سهم کشورهای با درآمد بالا از تولید زباله‌های الکترونیکی حدود ۴درصد معادل ۱٫۷میلیون تن است که معمولاً سوزانده یا دفن می‌شود. در مجموع، تنها ۲۰درصد زباله‌های الکترونیکی تولید شده بازیافت می‌شود و حدود ۳۵٫۸میلیون تن آن به همان شکل ر‌ها می‌شوند و از این میزان، ۳۴٫۱میلیون تن سرنوشت نامعلومی دارند.

آسیا؛ بزرگ‌‌ترین منبع زباله الکترونیکی

سهم آسیا از تولید زباله‌های الکترونیکی در سال ۲۰۱۶ حدود ۴۱درصد معادل ۱۸٫۲میلیون تن و به دنبال آن اروپا(۱۲٫۳ میلیون تن)، آمریکا(۱۱٫۳میلیون تن)، آفریقا(۲٫۲میلیون تن) و اقیانوسیه(۰٫۷میلیون تن) بوده است. آمار نشان می‌دهد اگرچه تولید سرانه زباله در اروپا به ازای هر نفر به‌طور میانگین ۱۶٫۶کیلوگرم است. با این حال، اروپا بالا‌ترین میزان جمع‌آوری زباله معادل ۳۵درصد را دارد. در آمریکا تنها ۱۷درصد زباله‌های الکترونیکی تولید شده جمع‌آوری می‌شود و این رقم در آسیا ۱۵درصد است. آفریقا تنها ۱٫۹ کیلوگرم در اینچ تولید می‌کند و اطلاعات کمی در مورد میزان جمع‌آوری آن در دسترس است. این گزارش حاکی است که نسبت پایین جمع‌آوری و بازیافت زباله‌های الکترونیکی در مقایسه با میزان کل تولید آن تا حدی ناشی از این واقعیت است که تنها ۴۱کشور آمار رسمی از زباله‌های الکترونیکی دارند. در کشورهایی که قوانین ملی الکترونیکی وجود ندارد، تصمیم درباره آنها مانند سایر زباله‌ها بوده و در سطح زمین پراکنده شده است. این در حالی است که خطر بالای این آلاینده‌ها در نظر گرفته نمی‌شود. گرچه چالش زباله الکترونیکی در حال گسترش است، با این حال، تعداد بیش‌تری از کشور‌ها قوانین مربوط به این معضل زیست‌محیطی را اتخاذ کرده‌اند. هم‌اکنون ۶۶ درصد از جمعیت جهان تحت پوشش قوانین مدیریت زباله‌های الکترونیکی ملی قرار دارند که حدود ۴۴ درصد نسبت به سال ۲۰۱۴ افزایش یافته است. البته این افزایش چشمگیر به پذیرش قوانین ملی مربوط به زباله الکترونیکی در هند برمی‌گردد.

زباله الکترونیک؛ معدن طلای جدید

پژوهشگران استدلال کرده‌اند که استخراج و بازیابی مواد از وسایل الکترونیک قدیمی می‌تواند توجیه مالی زیادی در مقایسه با استخراج مواد جدید از زمین داشته باشد به همین دلیل است که نام این روند جدید را «معدن‌کاری شهری» گذاشته‌اند.

اکثر موادی که از زباله‌های الکترونیک به دست می‌آیند، فلزهایی مانند آهن، مس و آلومینیم و نیز پلاستیک هستند و ممکن است در موارد کمیاب‌تری موادی مثل طلا، نقره، پالادیوم و ایریدیوم نیز به دست بیاید. حتی مواد خاص‌تری که در صنعت وسایل الکترونیک به‌کار می‌روند – مانند لیتیوم و کبالت- نیز ممکن است از طریق بازیافت زباله‌های الکترونیک به دست بیایند. البته باید در نظر گرفت در یک مورد گوشی تلفن میزان قابل توجهی از طلا یافت نخواهد شد اما در یک تن گوشی موبایل می‌توان حدود ۳۵۰ گرم طلا استخراج کرد.

بازیافت زباله‌های الکترونیکی در ایران و جهان

محمدمصطفی خیرپرست، فعال حوزه بازیافت پسماند قطعات الکتریکی با اشاره به روند فعالیت کشورهای پیشرفته در حوزه تفکیک پسماندهای قطعات الکتریکی و الکترونیک گفت: تمامی شرکت‌های بهره‌بردار از قطعات الکتریکی و الکترونیک در کشورهای توسعه‌یافته موظف به بازیافت قطعات مورد استفاده خود می‌شوند اما کشور ایران در حوزه قطعات الکتریکی و الکترونیک بیش از تولید دست به مصرف می‌زند.

وی اظهارکرد: متأسفانه تفکیک پسماندهای قطعات الکتریکی و الکترونیک در داخل کشور هیچ گاه از مبدأ انجام نمی‌شود. روند تفکیک پسماندهای مختلف از مبدأ باید از طریق آموزش‌های گوناگون در بطن زندگی خانواده‌های ایرانی نهادینه شود. همچنین متأسفانه آموزشگرهای شهرداری در حوزه تفکیک پسماندهای خانگی اطلاع دقیقی از روند تفکیک قطعات الکتریکی و الکترونیکی ندارند.

این فعال در بازیافت پسماند قطعات الکتریکی با اشاره به این‌که شهرداری‌ها موضوع پسماندهای قطعات الکتریکی و الکترونیک آن‌طور که باید مورد توجه قرار نمی‌دهند، اظهارکرد: هم‌اکنون مهم‌ترین و بزرگ‌ترین مشکل صنعت بازیافت کشور به تفکیک پسماندهای قطعات الکتریکی و الکترونیک مربوط می‌شود البته موضوع پسماند و اقدام‌ها در این حوزه بخشی از وظایف شهرداری‌ها است. مدیریت کلی پسماندهای کشور در حوزه‌های مختلف زیر نظر شهرداری برعهده سازمان مدیریت پسماند است، بر همین اساس توجه به موضوع تفکیک پسماندهای قطعات الکتریکی و الکترونیک از مبدأ بخشی از وظایف این سازمان شهری به شمار می‌آید.

وی با اشاره به لزوم وجود آموزش‌های دقیق در خصوص موضوع پسماند به شهروندان خاطرنشان‌کرد: موضوع پسماند در کشور فقط به پسماندهای تر و خشک مربوط نمی‌شود.