صنعت نساجی همچنان در قعر چاه مشکلات!

صنعت نساجی همچنان در قعر چاه مشکلات!

 

گروه اقتصاد کلان- صنعت نساجی با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کند تا حدی که با همه مشکلات خارجی و اعمال تحریم‌ها می‌توان به کمک صنعت نساجی کشور را بدون وابستگی چندان به ارز خارجی پیش برد. در واقع صنعت نساجی در ایران دارای قدمتی طولانی و یکی از مهم‌ترین بخش‌های اشتغالزا است. این صنعت در سال‌های اخیر با مشکلاتی روبه‌رو شده و توجه به مشکلات آن بسیار ضروری است. نساجی در میان نیازهای اساسی اقتصادی در درجه‌ سوم اهمیت پس از موادغذایی و مسکن قرار دارد و ۴ درصد ارزش افزوده‌ صنعتی و ۱۰ درصد از کل صادرات صنعت کشور را شامل می‌شود. میزان سرمایه‌گذاری ارزی برای ایجاد یک شغل در صنعت نساجی در مقایسه با بعضی از صنایع همچون خودروسازی، بسیار پایین است. از آنجا که این صنعت نسبت به بخش‌های اقتصادی در سطح ملی ونسبت به زیر مجمو عه های آن ، بالا‌ترین توان اشتغالزایی یعنی در حدود ۱۸ درصد است به خود اختصاص داده است بنابراین، مشکلات آن و رفع آنها اهمیت بسیاری دارد.

عوامل مؤثر بر تولید منسوجات

نساجی بیش از هر عامل دیگری با فراز و فرودهای «پنبه» گره خورده، زیرا زیربنای رشد و توسعه‌ آن، آرامش در وضعیت تأمین ماده‌ اولیه، یعنی پنبه است. پنبه‌ داخلی با طول الیاف کوتاه کیفیت مناسبی برای این صنعت ندارد و قیمت آن از نرخ جهانی بالاتر است. از سویی سیاست‌های حمایت از تولید داخلی این محصول، افزایش قیمت تمام شده‌ پنبه‌ وارداتی و افزایش هزینه‌ تولید منسوجات را به دنبال داشته است. به علاوه‌ این‌که پنبه‌ داخلی، قادر به تأمین نیاز صنایع نساجی نیست. کشت پنبه به دلیل عدم استفاده از دانش کشاورزی مدرن، و به دلایل فنی و اقتصادی روندی نزولی دارد. بنابراین بخشی از نیاز باید از طریق واردات تأمین شود که وزارت جهاد کشاوزی برای حمایت از کشاورزان موانعی را در نظر گرفته، به‌طوری که تأمین پنبه‌ مورد نیاز نساجی امروزه به معضلی اساسی تبدیل شده است.

عوامل فنی، تکنولوژیکی مؤثر بر تولید منسوجات

از مهم‌‌ترین عوامل فنی مؤثر بر تولید منسوجات کمیت و کیفیت ماشین‌آلات ریسندگی و بافندگی و نوع الیاف مصرفی است. اکثر ماشین‌آلات صنایع پارچه‌بافی و ریسندگی الیاف، صرفنظر از نوع تکنولوژی آنها کهنه هستند. مهم‌‌ترین عامل فنی مؤثر بر تولید، وابستگی فنی کشور به ماشین‌آلات خارجی است. واردات ماشین‌آلات دوزندگی ایران بیش‌تر برای مصارف خانگی بوده و سرمایه‌گذاری در صنعت پوشاک بسیار کم‌تر از صنعت نساجی است. به علاوه واردات ماشین‌آلات، عمدتاً از کشورهایی با تکنولوژی پایین صورت گرفته است. فرسودگی ماشین‌آلات از کارایی و کیفیت محصولات می‌کاهد و ضمن افزایش هزینه‌های تولید، توان رقابتی در بازارهای خارجی را کاهش می‌دهد.

عوامل اقتصادی مؤثر بر صنعت نساجی

از عوامل اقتصادی مؤثر، قوانین پولی، مالی و بانکی است که می‌توان به بهره‌های بانکی، مابه‌التفاوت نرخ ارز و قوانین مربوط به صادرات و واردات اشاره کرد.

بهره‌ بانکی در خارج از کشور حدود ۳ درصد است، اما این رقم در ایران به ۲۵ درصد نیز می‌رسد. براساس قانون نوسازی صنایع نساجی، بانک‌های عامل باید در قبال تسهیلات اعطایی، بازپرداخت را به صورت دلار دریافت کنند، اما بانک‌‌ها با این توجیه که کارخانه‌‌ها با آمریکا مراودات تجاری ندارند، بازپرداخت را به صورت یورو دریافت می‌کنند. افزایش یکباره‌ نرخ یورو در بازارهای جهانی باعث شد بانک‌‌ها سیاست‌های جدیدی را اتخاذ کنند که در نهایت سبب بدهکاری کارخانه‌‌ها به بانک‌‌ها شد.

در کشورهای رقیب، مالیات بر درآمد حدود ۱۳ درصد است، اما در ایران ۲۵ درصد است. در ایران ۳ درصد مالیات و عوارض فروش کالا از تولیدکننده گرفته می‌شود که باعث افزایش هزینه‌های سربار و در نتیجه افزایش قیمت تمام شده نسبت به کشورهای رقیب و پایین آمدن توان رقابتی می‌شود.

در زمینه‌ قوانین و مقررات واردات و صادرات، همه‌ مواد اولیه در داخل تولید نمی‌شود و باید آنها را وارد کرد، ولی دولت برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی قوانین سختی دارد؛ مثلاً وضع تعرفه‌ ۱۵ درصدی برای واردات پنبه و تعرفه‌ ۱۵-۱۰ درصدی برای پلی‌استر؛ در حالی که فقط ۳۰ درصد پلی‌استر مورد نیاز تولید می‌شود و ۷۰ درصد آن را باید از خارج وارد کرد.

تعرفه‌های بالای گمرکی برای ماشین‌آلات بافندگی، معضل دیگر تولیدکنندگان است. تولیدکنندگان رقیب با عضویت در سازمان تجارت جهانی، مجبور به پرداخت تعرفه‌ واردات کالا نیستند. در ایران به دلیل وضع تعرفه بر واردات به بهانه‌ حمایت از تولید داخلی باید مبلغ تعرفه را به قیمت تمام شده‌ کالا بیفزایند. علاوه بر این به علت عدم عضویت در سازمان تجارت جهانی بسیاری از تولیدکنندگان برای صدور کالا مجبور به پرداخت تعرفه هستند که باعث افزایش قیمت تمام شده‌ و ورود بی‌رویه‌ محصولات به داخل شده و توان رقابت با کالاهای خارجی را کاهش می‌دهد. عضویت در WTO، فرصتی برای اقتصاد، نساجی و صنایع وابسته به آن است که وارد بازارهای جهانی شوند. البته هر کالایی با هر قیمت و کیفیتی قابلیت ورود به WTO را ندارد؛ از لازمه‌های حضور در این بازار، استفاده از فناوری‌های پربازده است.

قاچاق و واردات بی‌رویه‌ منسوجات

صادرات و واردات قاچاق به علت عدم بازگشت ارز حاصل از فروش به سیستم بانکی و افزایش الگوی مصرفی جامعه، هزینه‌هایی را بر اقتصاد دولت تحمیل می‌کند و در نتیجه می‌تواند بر سیاست‌های بازرگانی تأثیر گذارد؛ انحراف سیاست‌گذاری، کاهش فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای ایجاد اشتغال مولد و مؤثر و کاهش درآمد‌ها و عایدات دولت از آن جمله است. قاچاق، زمانی درباره‌ یک کالا معنی می‌یابد که آن کالا از قیمت پایین و کیفیت بالا نسبت به کالای داخلی برخوردار باشد. قیمت تمام شده‌ نساجی در کشور ما ۳۰ تا ۴۰ درصد از کشورهای همجوار بالاتر است. محصولات نساجی به علت سهولت حمل و نقل و توزیع، مستعد قاچاق هستند.

طرح ۴ مشکل صنعت نساجی

مهدی رییس‌زاده گفت: مشکل تأخیر در ترخیص مواداولیه وارداتی صنعت نساجی از گمرک برطرف شده و به این ترتیب مواداولیه وارداتی مستقیماً به انبار کارخانه‌ها منتقل می‌شود و تشریفات گمرکی در آنجا انجام خواهد شد.

دبیر انجمن نساجی با بیان این‌که تاکنون به دلیل قطعی سیستم اتوماسیون گمرک، واردکنندگان با تأخیر در ترخیص مواد اولیه وارداتی روبه‌رو می‌شدند، گفت: هم‌اکنون این مشکل برطرف شده است.

رییس‌زاده با اشاره به مشکل موجود در زمینه تخصیص نوع ارز برای واردات تجهیزات صنعت نساجی، اظهارداشت: در حال حاضر برای واردات برخی ماشین‌آلات ارز آزاد و برای برخی دیگر نیز ارز مبادله‌ای اختصاص می‌یابد. وی ادامه داد: این موضوع در مراجع و کمیسیون‌های مربوطه در حال پیگیری است که تا زمان تک‌نرخی شدن ارز در کشور، ارز مبادله‌ای بابت واردات ماشین‌آلات نساجی اختصاص می‌یابد. واردات برخی ماشین‌آلات، مشمول ارز متقاضی شده که بیشتر شامل ماشین‌آلات چاپ و تکمیل می‌شود. دبیر انجمن نساجی افزود: از سال گذشته تاکنون به دنبال حل این مشکل هستیم، ولی هنوز برطرف نشده است. مسؤولان می‌گویند قرار است ارز تا دو ماه دیگر تک‌نرخی شود، ولی تاکنون چندین مرتبه در این مورد وعده داده شده که عملی نشده است و ما می‌گوییم هر زمان که ارز تک‌نرخی شد، از آن زمان به بعد، ارز مبادله‌ای واردات ماشین‌آلات را حذف کنید.

وی کمبود منابع مالی و تحریم‌های مالی را عاملی برای خودداری بانک مرکزی از اجرای این طرح عنوان کرد.

دبیر انجمن نساجی با اشاره به امضای توماری از سوی بیش از ۲۰۰ واحد بزرگ نساجی برای ارایه به وزرای اقتصادی، گفت: در این تومار به ۴ مورد از مشکلات عمده صنعت نساجی اشاره شده و حل مسایلی مانند مالیات‌ها، پایین نبودن تعرفه مواد‌اولیه مانند پنبه (که در حال حاضر ۱۰ درصد است و باید کاهش یابد)، مسایل بانکی و عدم تخصیص ارز مبادله‌ای و همچنین بیمه تأمین اجتماعی مورد تأکید قرار گرفته است.