اثرات برنج دستکاری شده ژنتیکی غنی با آهن بر سلامت انسان

  چندی پیش رسانه‌ها خبر از تولید برنج تراریخته غنی شده از آهن در کشور دادند. این افراد مدعی شدند که موفق به تولید برنج تراریخته غنی از آهن شده‌اند که می‌تواند نیاز زنان باردار و دیگر گروه‌ها به این عنصر حیاتی را تأمین کند. این درحالیست که متخصصین علوم تغذیه معتقدند به هیچ وجه […]

 

چندی پیش رسانه‌ها خبر از تولید برنج تراریخته غنی شده از آهن در کشور دادند. این افراد مدعی شدند که موفق به تولید برنج تراریخته غنی از آهن شده‌اند که می‌تواند نیاز زنان باردار و دیگر گروه‌ها به این عنصر حیاتی را تأمین کند.

این درحالیست که متخصصین علوم تغذیه معتقدند به هیچ وجه نمی‌توانیم محصولات دستکاری شده ژنتیکی را به صورت یک محصول کاملاً سالم به افراد توصیه کنیم به‌خصوص به گروه‌های در معرض خطر مثل زنان باردار، زنان شیرده، کودکان و نوجوانان و سالمندان که می‌توانند آسیب پذیرتر باشند و باید دقت بیش‌تری بر این مسأله شود.

تجربه تلخ تجاری‌سازی برنج طلایی علی‌رغم این‌که برخی آن را شایسته دریافت جایزه نوبل میدانستند نشان می‌دهد که بر خلاف نظر بسیاری از محققین عزیز کشورمان، گیاه حاصل از هر عملیات انتقال ژن یا ایده پردازی مهندسین ژنتیک لزوماً نباید تجاری شود و در سفره مردم قرار گیرد.

به گزارش سلامت نیوز با توجه به رشد جمعیت جهان در قرن اخیر، گرسنگی وکمبود مواد غذایی مشکل اساسی دنیا از جمله کشورهای در حال توسعه می‌باشد. دانشمندان همواره درصدد یافتن راهی علمی برای حل این مشکل می‌باشند.لیکن این روش‌ها و راه‌ها ممکن است علی‌رغم برطرف کردن برخی مسایل، آثار منفی بر سلامت انسان و محیط زیست برجا بگذارد لذا لازم است این محصولات از نظر ایمنی مورد بررسی قرار گیرند.

برنج از مواد غذایی اصلی و همیشگی در کشورهای آسیایی است و به میزان کم‌تر در برخی از کشورهای آمریکای شمالی و جنوبی و در آفریقا ست.در حالیکه مواد ریزمغذی(ویتامین‌ها و مواد معدنی) خیلی کمی دارد. از طرفی حدود ۳۰ درصد جمعیت جهان از آنمی ناشی از فقر آهن رنج می‌برند که اکثر آن‌ها در کشورهای درحال توسعه زندگی می‌کنند. در این جمعیت، زنان و کودکان بیش‌ترین میزان مبتلایان را تشکیل می‌دهند.

روش‌های مختلفی برای مقابله به این عارضه وجود دارد از جمله درمان دارویی و خوردن روزانه قرص آهن برای فرد مبتلا، همچنین برخی از محققین بر آنند تا محصول غذایی تقویت شده به منظور افزایش ریز مغذی‌ها تولید کنند. در بین انوع راهکارهای غنی‌سازی برنج، روش مهندسی ژنتیک جهت تولید برنج غنی شده از آهن یکی از روش‌هایی است که برخی از محققین به آن روی آوردند، ولی سؤال این‌جاست که با وجود ابهامات و پیچیدگی‌ها و غیرقابل پیش‌بینی بودن فرایند مهندسی ژنتیک، آیا واقعاً به این فن‌آوری برای غنی کردن برنج نیاز مبرم وجود دارد‏؟

در عین حال گزارشات بسیاری از روش تولید مثل طبیعی و از طریق انتخاب طبیعی حاکی از موفقیت در غنی کردن برنج با آهن وجود دارد و ریسک‌های مهندسی ژنتیک را در بر ندارد. همچنین در کشورهای توسعه یافته پس از گرفتن سبوس برای تولید برنج سفید که ارزش غذایی آن کاهش یافته، برنج را بدون دستکاری ژنتیکی، غنی‌سازی می‌کنند و کاهش سطح فسفر، پتاسیم، آهن و ویتامین‌های B را با اضافه کردن دوباره این مواد به محصول جبران می‌سازند.گذشته از این، روش‌های نام‌برده از لحاظ هزینه نسبت به روش مهندسی ژنتیک بسیار به صرفه‏‌تر می‌باشند.

آیا همه افراد به مقدار یکسانی به آهن نیازمندند ؟

از دیگر موارد قابل توجه در مورد برنج دستکاری شده ژنتیک، کنترل مقدار دوز مصرف در افراد یک خانوار است که ممکن است برای یک شخص در خانواده نیاز باشد ولی برای شخص دیگری در همان خانه اضافه و به‌طور بالقوه خطرناک باشد. به عبارت دیگر ما روزانه به اندازه معینی از آهن مورد نیاز بدن خود را از غذاهایی مانند گوشت، میوه و سبزیجاتی همچون اسفناج و غلات و انواع نان‌های سبوس دار مانند نان سنگک و نان جو تأمین می‌کنیم. باید توجه داشت که در ایران نیز یکی از وعده‌های غذایی اصلی و تقریباً همیشگی، برنج است.

مصرف سرانه سالانه برنج در ایران به‌طور تقریبی حدود ۴۰ کیلوگرم است که برابر مصرف سرانه روزانه ۱۰۰ گرم برآورد می‌شود.با احتساب این‌که درصد/گرم آهن موجود در برنج سفید تقریباً یک میلی گرم است و همچنین با در نظر گرفتن نیاز هر فرد به آهن و مصرف سایر غذاهای حاوی آهن که همگی در سفره روزانه ایرانی به چشم می‌خورد، به نظر می‌رسد در باره عقلانیت مصرف برنج دستکاری شده ژنتیکی غنی شده با آهن باید دقت لازم را به عمل آورد چرا که آهن از فلزاتی است که دفع آن برای بدن بسیار مشکل است و مقدار زیاد آهن در بافت‌هایی مانند قلب، لوزالمعده و کبد تجمع یافته و منجر به مشکلات جدی می‌شود.

از طرفی براساس گفته محققین بیوتکنولوژیست، میزان آهن در برنج دستکاری شده ژنتیکی نسبت به برنج عادی بیش از ۴ برابر بیش‌تر است در موارد خاص مثل زنان باردار و یا کودکان، این مسأله مشکل اساسی در سلامت ایجاد می‌کند.

عوارض مصرف بیش از اندازه آهن

بر طبق نتایج تحقیق انجام شده توسط محققین ایرانی، چنان‌چه زنان سالم و آن گروهی که دچار کم‌ خونی و فقر آهن نیستند، در دوران بارداری از قرص‌های مکمل آهن استفاده کنند، بیش‌تر در معرض فشار خون بالا و تولد جنین نارس قرار می‌گیرند.

همچنین مصرف بیش از حد آهن سبب افزایش هموگلوبین می‌شود، ارتباط سطوح بالاتر هموگلوبین را با افزایش خطر کوچکی جنین برای سن بارداری، مرده ‌زایی، فشار خون بالا ناشی از بارداری، محدودیت رشد داخل رحمی، وزن کم هنگام تولد، تولد پیش از موعد و مرگ هنگام زایمان نشان داده‌اند. زنان بارداری که کم‌ خون نیستند و تا حدی هم مبتلا به پُرخونی هستند، اصلاً نیازی به قرص آهن ندارند

از طرفی در پاسخ به این رویکرد که روش دستکاری شده ژنتیکی راه‌حلی برای رفع کمبودهای مواد مغذی است، باید گفت سوء تغذیه نه در اثر کمبود یک یا دو ماده مغذی بلکه مجموعه‌ای از این کمبود‌ها به وجود می‌آید و تمرکز کردن بر محصولاتی که حاوی فقط یک یا دو ماده مغذی هستند در زمینه رفع سوء تغذیه غیرکارآمد بوده و بی‌تأثیر است چرا که تعادلی از مواد مغذی و عناصر مورد نیاز بدن لازم است تا جذب کلیه مواد توسط بدن صورت پذیرد.

برای مثال به منظور جذب ویتامین A باید به میزان کافی چربی در رژیم غذایی فرد وجود داشته باشد. بنابراین شرط این‌که استفاده از مواد غذایی غنی شده از ویتامین A کارآمد باشد، کافی بودن غذاهای حاوی چربی در رژیم غذایی فرد است. همین مسأله در مورد آهن و یا سایر مواد مغذی مورد نیاز بدن مطرح می‌شود.

موارد فوق‌الذکر تنها به بررسی بخشی از آثار بالینی بر انسان می‌پردازد که براساس آن می‌توان نتیجه گرفت که برای رفع سوتغذیه به‌طور کارآمد و ثمر بخش باید در مورد هر جمعیتی با توجه به رژیم غذایی مردم آن ناحیه و میزان بروز آنمی در آن منطقه، رویکرد متفاوتی پیش گرفت و نمی‌توان به مصرف این نوع ریز مغذی‌ها دریک جمعیت با سنین و شرایط متفاوت، نگاه یکسان و کلی داشت.

از طرف دیگر حتی اگر فرض بر این باشد که این روش (دستکاری ژنتیکی) می‌تواند گرسنگی و سوءتغذیه را برطرف کند، باز هم مسایل دیگری از جمله خطرات احتمالی به‌کار‌گیری روش‌های مهندسی ژنتیک از لحاظ ناشناخته بودن آثار و تبعات بعدی آن نباید نادیده گرفته شود. همچنین با توجه به تجربه نا موفقی که در فرایند تولید برنج طلایی وجود داشت به‌کار‌گیری روش‌های مشابه نیازمند تأمل بیش‌تری است چرا که بعد از گذشت مدت طولانی و با صرف هزینه‌های گزاف هنوز هم برنج طلایی مراحل آزمایشی را طی نکرده و بر سر سفره غذایی مردم نیامده است.

راهکارهای پیشنهادی

به نظر می‌رسد بهترین و آزموده‌‌ترین راه برطرف کردن نیاز به آهن، یک رژیم غذایی مناسب و صحیح است. می‌توان از غذاهایی همچون نان‌های سبوس‌دار و غلات و گوشت و غذاهای مرسوم ایرانی مانند عدسی و اسفناج استفاده کرد. در مورد تغییر رژیم غذایی و دریافت مواد مغذی نیز حتماً باید با پزشک مربوطه و متخصص تغذیه مشورت کرد تا با در نظر گرفتن شرایط فرد، تصمیم مناسب گرفته شود.

دویدن با پای برهنه موجب تقویت عملکرد مغز می‌شود

 یافته‌های یک تحقیق جدید نشان می‌دهد دوندگانی که خواستار تقویت عملکرد مغزشان هستند باید با پای برهنه بدوند.

به گزارش مهر، مطالعه محققان دانشگاه نورث فلوریدا نشان می‌دهد بعد از دویدن با پای برهنه، افراد شاهد بهبود در حافظه کاری یا توانایی یادآوری یا پردازش اطلاعات هستند. به گفته محققان، دویدن با کفش دارای چنین فواید مشابهی نیست.

راس آلووی، سرپرست تیم تحقیق، در این باره می‌گوید: «اگر ما کفش‌هایمان را درآورده و با پای برهنه بدویم، در پایان دویدن باهوش تر از زمان شروع دو خواهیم بود».

در این مطالعه، محققان از ۷۲ شرکت کننده خواستند در یک فاصله معین، به مدت حدود ۱۶ دقیقه با پای برهنه و سپس با کفش بدوند. رده سنی افراد داوطلب ۱۸ تا ۴۴ سال بود.

محققان در این تست متوجه شدند در حین دویدن با پای برهنه، افراد توجه بیش‌تری به گام‌های خود دارند تا از برخورد با اشیایی که ممکن است به پاهایشان آسیب برساند خودداری کنند.

قبل و بعد از دویدن، محققان حافظه کاری شرکت‌کنندگان را آزمایش کردند.

آن‌ها دریافتند بعد از دویدن با پای برهنه، در حدود ۱۶ درصد افزایش در عملکرد حافظه کاری افراد حاصل شد. این تأثیر بعد از دویدن با کفش مشاهده نشد.

محققان در این مطالعه سرعت و ضربان قلب دونده‌ها را اندازه‌گیری کردند و متوجه شدند که این دو عامل تأثیری در عملکرد حافظه ندارند.