رتبه دانشگاه‌های برتر ایران براساس اثرگذاری فن‌آورانه و نوآورانه اعلام شد

 

دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس، شیراز، فردوسی مشهد و شهید بهشتی به عنوان ۵ دانشگاه برتر تحت نظارت وزارت علوم در حوزه اثرگذاری فن‌آورانه و نوآورانه معرفی شدند.

به گزارش فارس، محمدجواد دهقانی، سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گفت: تبدیل علم به ثروت و قدرت با حفظ ارزش‌های اسلامی اساس سند سیاست‌های کلان علم و فن‌آوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری را تشکیل می‌دهد. یکی از ملزومات تحقق این اساس پیوند میان علم، فن‌آوری و نوآوری است که نیازمند تولید علمی است که اثرگذاری فن‌آورانه و نوآورانه داشته باشد.

وی افزود: از سال ۱۳۷۳ شمسی، دنیا با شتاب بیش‌تری به‌دنبال تولید چنین علمی است، بنابراین تأکید یک جانبه و صرف بر کمیت تولید علم بدون در نظر گرفتن سایر ابعاد توسعه علمی باعث خواهد شد تا از مسیر تبدیل علم به ثروت و قدرت دور شویم.

دهقانی ادامه داد: تأکید یک جانبه بر کمیت، راهبردی اشتباه در تولید علم است و به تنهای به توسعه علمی منجر نخواهد شد. همچنین این امر مغایر سند سیاست‌های کلان علم و فن‌آوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری است. از سال گذشته پایگاه استنادی علوم جهان اسلام تمام اهتمام خود را در جهت تبیین ابعاد مختلف این سند به‌کار برد. مرجعیت و دیپلماسی علمی دو بعد دیگری هستند که همزمان با افزایش کمی تولید علم باید مورد توجه قرار گیرند. به علاوه دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی در کنار توجه به افزایش کمیت تولید علم باید برای اثرگذاری فن‌آورانه و نوآورانه آن نیز برنامه‌ریزی کنند.

دهقانی اظهار داشت: یکی از روش‌های مرسوم برای سنجش میزان اثرگذاری فن‌آورانه (Technological Impact) و نوآورانه علم (Innovational Impact)، الف) محاسبه میزان به‌کارگیری آن در تولیدات علمی بخش‌های تحقیق و توسعه صنایع، ب) به‌کارگیری آن در تولید اختراعات یا نوآوری‌ها، ج) مشارکت دانشگاه و صنعت در پروژه‌های تحقیقاتی د) مشارکت با صنایع خارج از مرزهای ملی است. براساس این ۴ شاخص دانشگاه‌های کشور مورد رتبه‌بندی قرار گرفتند. در این رتبه‌بندی وزن این ۴ شاخص به ترتیب ۳۰، ۳۰، ۱۰ و ۳۰ است.

به گفته وی، بخش‌های تحقیق و توسعه صنایع مختلف در سطح بین‌المللی همانند دانشگاه‌ها بخش قابل ملاحظه‌ای از نتایج پژوهش‌های خود را در معتبر‌ترین مجلات علمی بین‌المللی نمایه‌سازی می‌کنند. برای محاسبه مقدار این شاخص نمایه تامسون رویترز (آی.اس.آی) در فاصله سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۴ مورد بررسی قرار گرفت که یک فاصله ۱۰ ساله را شامل می‌گردد. تعداد استنادهای صورت گرفته توسط هر یک از این پژوهش‌ها به کمیت تولید علم دانشگاه‌های کشور مورد اندازه‌گیری قرار گرفت که در دنیا آن را تحت عنوان اثرگذاری فن‌آورانه علم می‌شناسند.

سرپرست پایگاه استنادی جهان اسلام عنوان کرد: برای سنجش اثرگذاری نوآورانه علم میزان به‌کارگیری علم تولید شده در اختراعات ثبت شده بین‌المللی یو.اس. پتنت (US patent) شمارش شد. نظام ثبت اختراعات یو.اس. پتنت به همراه نظام اروپا (European patent) و ژاپن (Japanese patent) از مهم‌ترین نظام‌های بین‌المللی در این زمینه محسوب می‌شوند که از مقبولیت جهانی برخوردارند.

وی گفت: بخشی از نتایج پژوهشی که به صورت مقالات پژوهشی در سطح بین‌المللی منتشر می‌شوند ماحصل فعالیت‌های مشترک بین دانشگاه و صنعت هستند. مجلات بین‌المللی که نتایج این پژوهش‌ها را منتشر می‌کنند نشان می‌دهند که آیا این پژوهش‌ها نتیجه یک مشارکت درون مرزی هستند یا این‌که یک دانشگاه با جذب یک صنعت برون مرزی به انجام پژوهش پرداخته است. بنابراین در رتبه‌بندی صورت گرفته هر دو نوع همکاری مورد محاسبه قرار گرفت. باید در نظر داشت که انجام این دسته از پژوهش‌ها نیازمند وجود بخش‌های تحقیق و توسعه در بخش صنعت و همچنین قدرت دانشگاه در جذب صنایع است.

دهقانی عنوان کرد: بر همین اساس در بین دانشگاه‌های علوم پزشکی به ترتیب دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دانشگاه علوم پزشکی ایران، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، دانشگاه علوم پزشکی کرمان و دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌ا… (عج) رتبه‌های اول تا دهم را کسب کردند.

به گفته وی، در بین دانشگاه‌های جامع کشور به ترتیب دانشگاه تهران، دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه شیراز، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه رازی، دانشگاه تبریز، دانشگاه بو علی سینا، دانشگاه اصفهان و دانشگاه مازندران رتبه‌های اول تا دهم را به خود اختصاص دادند.

دهقانی گفت: در بین دانشگاه‌های صنعتی به ترتیب دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه علم و صنعت ایران، دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، دانشگاه صنعت نفت، دانشگاه صنعتی سهند و دانشگاه صنعتی شاهرود بیش‌ترین اثرگذاری فن‌آورانه و نوآورانه را کسب کردند.

دهقانی گفت: دانشگاه‌های مختلف با نسبت‌های مختلفی با بخش‌های تحقیق و توسعه صنایع همکاری می‌کنند از همین رو سهم مقالات حاصل از مشارکت با یک بخش صنعتی از کل مقالات از یک دانشگاه به دانشگاه دیگر فرق می‌کند. به عنوان مثال سهم مقالاتی که دانشگاه صنعتی شریف با مشارکت صنایع در مجلات بین‌المللی منتشر کرده است ۲٫۸ درصد از کل تولید علم این دانشگاه است و همچنین ۰٫۵ درصد از کل کمیت تولید علم این دانشگاه با همکاری صنایعی از خارج از کشور صورت گرفته است.

وی افزود: هر چند کمیت تولید علم در طی سال‌های گذشته بیش از هر چیز به عنوان سنجه‌ای برای توسعه علمی مورد استفاده قرار گرفته است، اما دنیای علم به‌دنبال کمیتی علمی است که اثرگذاری فن‌آورانه و نوآورانه نیز داشته باشد. این مسأله به روشنی در سند سیاست‌های کلان علم و فن‌آوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری مورد تأکید قرار گرفته است.

 

دهقانی تأکید کرد: بر همین اساس تمایز بین علم کاربردی و علم بنیادی از طریق شمارش میزان به‌کارگیری آن در بخش‌های تحقیق و توسعه صنایع یا اختراعات ثبت شده از یک طرف و میزان استفاده از آن در محیط‌های غیرصنعتی مانند دانشگاه‌ها مشخص می‌گردد. در حالی که جمهوری اسلامی ایران همواره خواهان حرکت در مسیر توسعه پایدار است توانایی تشخیص بین علم کاربردی و علم بنیادی به منظور ایجاد تعادل در تولید علم از اهمیت به‌سزایی برخوردار است.