مهدي روانشادنيا – حسين رجايي شركت‌هاي پيمانكاري هر روزه با تعداد زيادي از مناقصات روبه‌رو مي‌شوند كه مي‌بايستي از بين آن‌ها پروژه مناسب را جهت ارزيابي و شركت در مناقصه انتخاب كنند. اين تصميم مي‌تواند تابع عوامل مختلفي از جمله شرايط پروژه پيشنهادي، وضعيت شركت و پروژه‌هاي موجود آن و … قرار […]
مهدي روانشادنيا – حسين رجايي
شركت‌هاي پيمانكاري هر روزه با تعداد زيادي از مناقصات روبه‌رو مي‌شوند كه مي‌بايستي از بين آن‌ها پروژه مناسب را جهت ارزيابي و شركت در مناقصه انتخاب كنند. اين تصميم مي‌تواند تابع عوامل مختلفي از جمله شرايط پروژه پيشنهادي، وضعيت شركت و پروژه‌هاي موجود آن و … قرار گيرد. هدف تحقيق حاضر، ارايه يك مدل تصميم‌سازي چند معياره براي انتخاب پروژه با توجه به سبد پروژه‌هاي موجود و با در نظر گرفتن معيارهاي تأثير گذار‌بر مسأله است که در زیر می‌خوانيد:
بنا به آيين‌نامه اجرايي بند «الف» ماده ۲۶ قانون برگزاري مناقصات، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي (معاونت راهبردي رييس جمهور) سالانه فهرست بلند پيمانكاران را در ۱۱ رشته و ۵ پايه اعلام مي‌كند. رشته‌هاي پيمانكاري عبارتند از تأسيسات، ساختمان، ارتباطات، صنعت و معدن، مرمت، خدمات، آب، نيرو، كاوش‌هاي زميني، راه و ترابري، كشاورزي. در تحقيق حاضر پيمانكاران پايه يك رشته‌هاي ساختمان، آب و راه و ترابري مدنظر هستند.
مطابق فهرست بلند سال ۱۳۸۷ سازمان مديريت برنامه تعداد پيمانكاران پايه يك رتبه ساختمان ۱۵۷ پيمانكار است. در صورتي‌كه سطح اطمينان را ۹۵ درصد در نظر بگيريم، ميزان اشتباه مجاز ۰٫۰۱ و نسبت صفت متغير ۰٫۵ در نظر گرفته شود، از فرمول كوكران حداقل حجم نمونه آماري ۲۴ به دست مي‌آيد. براي شناسايي معيارهاي مهم تأثيرگذار بر مدل ۱۰۳ معيار از پژوهش‌هاي قبلي استخراج و در يك پرسشنامه ساخت يافته از جامعه آماري مورد سؤال قرار گرفته است. نتايج پرسشنامه در ۵ گروه معياري تأثيرگذار بر تصميم‌گيري و در قالب ۲۵ معيار به صورت زير طبقه‌بندي شده است:
۱) ملاحظات سازماني: حجم كاري شركت و نياز به‌كار جديد، پرستيژ پروژه و ميزان تطبيق آن با استراتژي شركت، كارفرما و مشاور پروژه، رويكرد رقبا و احتمال برنده شدن، در دسترس بودن زمان و نيروي انساني براي مناقصه.
۲) مشخصات پروژه: صعوبت پروژه و تجربه‌كار مشابه، اجرايي بودن زمان‌بندي پروژه، شرايط كارگاه، در دسترس بودن مصالح، ماشين‌آلات و ساير ملزومات كار، قابليت ساخت با روش اجراي پيشنهادي.
۳) ريسك‌ها: نوسانات قيمتي، تأخير در پرداخت‌ها، تغييرات آب و هوايي، ثبات قوانين و استانداردهاي اجرايي، امكان وقوع دعاوي.
۴) ملاحظات مالي: سودآوري براورد شده، جريان نقدينگي و شرايط پرداخت، قيمت اسناد و ارزش ضمانت‌نامه مورد نياز، توانايي مالي كارفرما، ميزان پيش پرداخت.
۵) اثر سبد پروژه‌هاي موجود شركت: فاصله پروژه از ساير پروژه‌هاي در دست اجرا، شباهت نوع و شرايط پروژه جديد با پروژه‌هاي موجود، تأثير منابع مورد نياز پروژه جديد بر منابع پروژه‌هاي در دست اجرا، سابقه كار با كارفرما يا ساير عوامل پروژه در پروژه‌هاي قبلي، تعامل جريان نقدينگي پيش‌بيني شده اين پروژه با پروژه‌هاي موجود.
بر مبناي معيارهاي فوق يك مدل تصميم‌گيري چند معياره ساده وزين شده فازي طراحي شده است. در اين مدل، مديران شركت‌هاي عمراني با استفاده از متغيرهاي زباني نظر خود را در مورد يك پروژه با توجه به هر معيار به صورت تك به تك ارايه مي‌دهند. با تعريف اعداد فازي مثلثي از پيش تعيين شده متغيرهاي زباني به صورت متغيرهاي رياضي فازي درآمده و در مدل مورد استفاده قرار گرفته‌اند. بدين ترتيب ارزيابي مديران شركت از هر پروژه جديد در قالب اظهار نظر در مورد مطلوبيت هر پروژه در مورد هر معيار با واژه‌هاي خيلي زياد، زياد، متوسط، كم وخيلي كم بيان مي‌شود.
پس از وارد كردن ارزش هر پروژه در برابر هر معيار با استفاده از يك تابع تصميم‌گيري ساده، وزين شده فازي نمره فازي هر پروژه محاسبه مي‌شود. در محاسبات تصميم‌گيري چند معياره ساده وزين شده، نمره نهايي هر گزينه از جمع وزن‌دار ارزش گزينه در هر معيار استفاده مي‌شود. در صورتي‌كه ورودي‌هاي تابع فازي باشند، اعداد فازي به جاي اعداد حقيقي مورد استفاده قرار گرفته و در كليه جمع و ضرب‌ها از روابط فازي استفاده مي‌شود. در كليه محاسبات اين پژوهش از توابع اصلي فازي يعني ماكزيمم و مينيمم استفاده شده است. در محاسبات تصميم‌گيري چند معياره ساده وزين شده فازي با آلفا كات و از رويكرد ونگاس و لبيب (۲۰۰۱) استقاده شده است.
از اولويت‌بندي پروژه‌ها بر مبناي نمرات آن‌ها در مراحل قبل پروژه مناسب براي شركت در مناقصه انتخاب مي‌شود.
جدول ۱- مقايسه قضاوت سر انگشتي و نتايج مدل
نام پروژه
نمره بر حسب قضاوت مديران
نمره بر حسب نتايج مدل
پروژه ۱
۸۲٫۵
۷۲٫۸
پروژه ۲
۷۵
۶۷٫۶
پروژه ۳
۶۰
۵۴٫۱
مطالعه موردي
براي پياده‌سازي نتايج تحقيق يك شركت پايه يك پيمانكاري ايراني كه در عرصه‌هاي بين‌المللي نيز حضور دارد مورد توجه قرار گرفت. اين شركت در سال ۱۳۵۴ تأسيس و از بدو تأسيس در اجراي پروژه‌هاي عام‌المنفعه پيش قدم بوده و در ساخت فرودگاه، آزاد راه، راه‌آهن، راه‌هاي اصلي، بهسازي و روكش آسفالت و تأسيسات زيربنايي و ابنيه در داخل و خارج از كشور مشاركت داشته است. شركت مورد نظر داراي رتبه يك در رشته راه و ترابري، آب و ساختمان و ابنيه و رتبه ۳تجهيزات مي‌باشد. احداث ۴۰۰ كيلومتر راه اصلي و آزاد راه، ۱۰۰ كيلومتر راه‌آهن، ساخت و آسفالت بيش از ۶۰۰ كيلومتر راه‌هاي اصلي و فرعي، احداث يك‌صد واحد مسكوني، ساخت و محوطه‌سازي ۱۲ دستگاه مدرسه و هنرستان، احداث تأسيسات و محوطه‌سازي دوشهرك، پخت و پخش بيش از ۳۰۰۰۰۰۰ تن آسفالت از جمله كارهاي اجرايي اين شركت است.
در يك مقطع زماني شركت با فراخوان مناقصه ۳ پروژه مواجه مي‌شود، كه امكانات نيروي انساني و ضمانتنامه‌اي تكافوي انتخاب يكي از اين پروژه‌ها براي شركت در مناقصه را مي‌كند. در اين فرصت، از مديران شركت (شامل مديرعامل، مدير دفتر فني و يك عضو هيأت مديره) خواسته مي‌شود تا ارزيابي خود را از پروژه‌ها داشته و به صورت نمره به هر پروژه وارد كنند. براي مقايسه از ميانگين نمرات اين ۳ نفر استفاده شده است. از طرف ديگر تيمي شامل رييس هيأت مديره، يكي از مديران پروژه و مدير ماشين‌آلات با استفاده از مدل تصميم‌گيري پيشنهادي اين تحقيق تصميم‌گيري مي‌كنند. در اين حالت ابتدا وزن هر معيار مشخص شده، سپس ارزيابي اين مديران از هر ۳ پروژه جديد در برابر هر معيار مشخص مي‌شود. در نهايت با استفاده از مدل تصميم‌گيري چند معياره ساده وزين شده فازي در قالب نرم افزار MATLAB نمره هر پروژه محاسبه مي‌شود.
حال نتايج تصميم‌گيري در حالت‌هاي تصميم‌گيري بر مبناي قضاوت سر انگشتي و محاسبات دقيق مدل با هم مقايسه مي‌شود. مديران شركت از نتايج به دست آمده ابراز رضايت كرده و بر كاربر پسند بودن و امكان به‌كارگيري آن به صورت وسيع در سطح حرفه‌اي صحه گذاشتند. جدول ۱ مقايسه نمره هر پروژه در حالت سر انگشتي و حالت كاربرد مدل را نشان مي‌دهد.
پروژه انتخابي يك پروژه ساخت زيرساختارهاي شهري در شهر دبي است كه مبلغ براوردي پيمان آن ۲۴ ميليون دلار آمريكا است. مقايسه نشان مي‌دهد اگر چه نمره‌ها با يكديگر متفاوتند، ليكن ترتيب گزينه‌ها حفظ شده است. مديران شركت صحت نتايج مدل را تأييد كردند. بر مبناي نتايج به دست آمده شركت، پروژه شماره ۱ را براي شركت در مناقصه انتخاب کرد و در مناقصه نيز با فاصله كمي از شركت اول، رتبه دوم را به‌دست آورد.
نتيجه‌گيري
با توجه به فقدان فرايند مستند‌سازي و تصميم‌گيري سيستماتيك در شركت‌هاي پيمانكاري ايران مي‌توان با استفاده از نظرات خبرگان و مدل كردن مفهومي و رياضي انتخاب پروژه اين تصميم مهم را راحت‌تر و دقيق‌تر اتخاذ كرد. در ادامه پژوهش‌هاي پيشين در ساير كشورهاي دنيا تحقيق حاضر به دنبال شناسايي اولويت‌ها و طراحي مدلي براي تصميم‌گيري شركت،عدم شركت در مناقصه براي شركت‌هاي پيمانكاري بزرگ ايراني بوده است.
مدلسازي ابتدا با استفاده از يك ارزيابي در سطح پيمانكاران بزرگ ايراني انجام شده و در مرحله بعد روش‌هاي تصميم‌گيري چند معياره فازي براي ارزيابي و انتخاب پروژه‌ها مورد استفاده قرار گرفته‌اند. مدلسازي رياضي با كدنويسي در محيط MATLAB 7.1 انجام گرفته است. به‌كارگيري مدل در يك مطالعه موردي نتايج قابل قبولي را نشان مي‌دهد. توسعه مدل براي كاربرد فراگير در صنعت ساخت و ساز موضوعي است كه براي تحقيقات آتي پيشنهاد مي‌شود.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.