دکتر فتانه اکبری- متخصص طب فیزیکی و توانبخشی تغییرات آرتروزى در مفصل مانند تغییرات ناشى از گذر زمان و پیرى در سطح پوست است. پوست همه افراد دیر یا زود چروک و لک می‌شود، اما افرادى که مراقبت بیش‌ترى از پوست خود می‌کنند و پوست خود را در دوران جوانى در معرض عوامل آسیب‌زا […]
دکتر فتانه اکبری- متخصص طب فیزیکی و توانبخشی
تغییرات آرتروزى در مفصل مانند تغییرات ناشى از گذر زمان و پیرى در سطح پوست است. پوست همه افراد دیر یا زود چروک و لک می‌شود، اما افرادى که مراقبت بیش‌ترى از پوست خود می‌کنند و پوست خود را در دوران جوانى در معرض عوامل آسیب‌زا مانند آفتاب قرار نمی‌دهند دیرتر و کم‌تر دچار این عوارض می‌شوند. مفاصل همه افراد هم دیر یا زود دچار درجاتى از آرتروز می‌شوند. اما عواملى هستند که سرعت و شدت وقوع آرتروز در افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
یکى از مهم‌ترین عوامل بروز و پیشرفت آرتروز نحوه مراقبت از مفاصل و نوع رفتار با آن‌هاست. هر فعالیتى در طول شبانه‌روز مانند نشستن و بلند شدن، راه رفتن، بالا و پایین رفتن از پله و …..باعث وارد شدن نیروهاى فیزیکى در سطح مفصل می‌شود و این نیرو‌ها می‌توانند آسیب‌هایى بسیارکوچک و جزئى به سطح مفصل وارد کنند. نتایج این آسیب‌هاى جزئى به تدریج در سطح مفصل باعث بروز اثرات تخریبى می‌شوند.
عضلات اطراف هر مفصل مانند گارد محافظ آن مفصل عمل می‌کنند هرچه این عضلات ضعیف‌تر و ناهماهنگ‌تر باشند، مفصل بیش‌تر در معرض خطر آسیب قرار دارد.
انجام فعالیت‌هاى تکرارى و سنگین نیز مفصل را در معرض آسیب بیش‌تر قرار می‌دهد. مثلاً در مورد مفاصل تحمل‌کننده وزن مانند مفاصل زانو و ران، خم و راست شدن مکرر، و زیاد بالا و پایین رفتن از پله و بلند کردن و حمل اجسام سنگین و داشتن اضافه وزن و چاقى این مفاصل را در معرض آرتروز قرار می‌دهند.
قرار گرفتن طولانى‌مدت در یک وضعیت نامناسب مانند خم شدن زیاد به جلو در هنگام مطالعه یا کار با کامپیوتر نیز از عواملى هستند که مفاصل مربوطه را در معرض آسیب قرار می‌دهند.
البته در این میان ژنتیک نیز بى‌تأثیر نیست. مفاصل بعضى از افراد به‌طور ذاتى آسیب‌پذیر‌تر و بعضى مقاوم‌تر هستند.
تغذیه و رژیم غذایى نیز در پیشگیرى و یا بروز آرتروز نقش دارند مصرف بیش‌تر غذاهاى حاوى آنتى‌اکسیدان‌ها مانند سبزیجات رنگى و مغز‌ها و پرهیز از مصرف چربى‌هاى اشباع و مواد حاوى قند و شیرینی می‌تواند در پیشگیرى از بروز و پیشرفت آرتروز مؤثر باشد.
آیا آرتروز درمان ندارد ؟
تغییراتى که در اثر آرتروز در مفصل ایجاد می‌شود قابل برگشت نیست. به این علت که غضروف قابلیت ترمیم و بازسازى ندارد. اما این بدان معنى نیست که علم طب هیچ کمکى به فردى که از آرتروز رنج می‌برد، نمی‌تواند بکند و این فرد یاید تا آخر عمر درد بکشد.
نکته مهم در مدیریت آرتروز کنترل درد و سایر عوارض ناشی از آرتروز و کنترل پیشرفت بیمارى است، به‌طورى که بیمار براى کنترل درد خود نیازمند مصرف مداوم مسکن نباشد و بتواند فعالیت‌هاى روزمره را بدون تحمل درد انجام دهد. این اهداف با کمک بعضى از روش‌هاى خاص قابل دسترسى است.
یکى از مهم‌ترین عوامل محافظت از مفصل که می‌تواند باعث کنترل درد و جلوگیرى از پیشرفت آسیب مفصلى شود قدرت عضلات اطراف مفصل است.
در اطراف هر مفصل تعدادى عضله مسؤول حفاظت و حرکت دادن مفصل در جهات مختلف هستند. هرقدر که این عضلات قوی‌تر و هماهنگ‌تر باشند بهتر می‌توانند از عضله محافظت کنند و مفصل در فعالیت‌ها آسیب کم‌ترى می‌بیند. عضلات قوی‌تر و هماهنگ‌تر باعث کاهش سرعت پیشرفت آرتروز و کاهش درد آرتروز می‌شوند. بنابراین تقویت عضلات هم در درمان و هم در پیشگیرى از این مشکل نقش بسیار مهمى دارد.
در بعضى از موارد استفاده از وسایل کمکى و آرتروز‌ها براى کنترل حرکات مفصل و یا کم کردن وزن و نیروى وارد بر مفصل در زمان فعالیت و یا به منظور اصلاح جهت وارد شدن نیرو بر مفصل نیز کمک زیادى به کنترل درد و عوارض و کم کردن سرعت پیشرفت بیمارى می‌کند.
کاهش وزن و رساندن وزن بیمار به محدوده نرمال نیز نقش بسیار مهمى در کنترل درد و عوارض آرتروز و همچنین کاهش سرعت پیشرفت بیمارى، در مفاصل مسؤول تحمل وزن مانند زانو دارد.
در بعضى از موارد درد شدید و ناراحتى بیمار ناشى از وجود التهاب در بافت‌ها و رباط‌هاى اطراف مفصل است که در این موارد کنترل این التهاب با استفاده از دارو و یا سایر روش‌هاى درمانى مانند تزریق داروهاى ضد التهاب در اطراف رباط ملتهب و ….کمک بسیار زیادى به کنترل درد و محدودیت حرکتى مفصل می‌کند.
همچنین استفاده از داروهاى ضد التهاب، انجام تزریق‌هاى داخل مفصلى و استفاده از روش‌های فیزیوتراپى نیز در کنترل درد این بیماران نقش مهمى دارد. اما باید توجه کرد که نتایج استفاده از دارو و فیزیوتراپى موقتى است و در صورتى که با استفاده از روش‌هایى که در ابتداى بحث مطرح شد جلوى وارد شدن آسیب به مفصل گرفته نشود و درمان تنها محدود به استفاده از دارو و یا فیزیوتراپى شود مدت کوتاهى بعد از قطع درمان مشکلات بیمار عود خواهند کرد. اما استفاده از این درمان‌ها در زمان‌هایى که بیمار از درد آزاردهنده و محدودیت حرکت رنج می‌برد، الزامى است. زیرا تا زمانى که بیمار درد و التهاب دارد، استفاده از سایر روش‌هاى اشاره شده ممکن نیست و در بعضى از موارد براى برطرف کردن محدودیت حرکتى مفصل انجام فیزیوتراپى الزامى است.
نقش ورزش در درمان آرتروز
یکى از مهم‌ترین و مؤثر‌‌ترین روش‌ها در جلوگیری و درمان آرتروز و عوارض آن تقویت عضلات اطراف مفصل از طریق انجام تمرینات درمانى است.
عضلات اطراف هر مفصل نقش گارد محافظ مفصل را دارند. هرچه این عضلات قوی‌تر باشند بهتر می‌توانند از مفاصل در مقابل آسیب‌هاى احتمالى محافظت کنند.
علاوه بر قدرت، انعطاف‌پذیرى عضله هم اهمیت زیادى دارد. انعطاف‌پذیرى عضله با انجام تمرینات کششى مهیا می‌شود. عضلاتى که به علت عدم انجام تمرینات کششى قابلیت طویل‌شدن به اندازه کافى را ندارند، در هنگام فعالیت، مانع حرکت مفصل در راستاى نرمال می‌شوند و این موجب آسیب‌پذیر شدن مفصل می‌شود.
از طرف دیگر عضلاتى که قابلیت طویل‌شدن کافى ندارند در فعالیت نمی‌توانند به خوبى با سایر گروه‌هاى عضلانى هماهنگ شوند. هماهنگى حرکت عضلات یک گروه و همچنین هماهنگى بین گروه‌هاى عضلانى اطراف یک مفصل، نقش بسیار مهمى در حفظ سلامتى مفصل دارد.
افزایش قدرت، انعطاف‌پذیرى و هماهنگى عضلات فقط با انجام و تکرار تمرینات ورزشى امکان‌پذیر است. البته باید توجه داشت که تمرینات ورزشى اگر متناسب با توان و آمادگى عضله و شرایط مفصل انتخاب نشوند، خود می‌توانند باعث وارد شدن آسیب به اندام و مفصل گردند.
در صورتى که مفصل یا عضله درگیر درد، آرتروز یا بیمارى است این تمرینات باید با دقت و مهارت انتخاب شوند تا باعث وخامت شرایط و واردشدن آسیب بیش‌تر به اندام و مفصل نشوند. در این شرایط باید تمرینات درمانى توسط پزشک متخصص یا درمانگرى که آشنایى کامل به آناتومى عضلات و مفاصل و بیماری‌ها دارد و با توجه به شرایط بیمار تجویز گردد.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.