خاک به عنوان بستر اصلی تولید موادغذایی وضعیت مناسبی در کشورمان ندارد؛ بررسی‌ها نشان می‌دهد فرسایش خاک در ایران نسبت به تولید آن حدود ۱۰ تا ۱۲ برابر حد قابل تحمل یا تاب‌آوری سرزمینی است. به گزارش ایرنا، خاک از منابع تجدیدپذیر به شمار می‌رود اما براساس منابع مختلف تشکیل هر سانتی‌متر خاک در شرایط […]
خاک به عنوان بستر اصلی تولید موادغذایی وضعیت مناسبی در کشورمان ندارد؛ بررسی‌ها نشان می‌دهد فرسایش خاک در ایران نسبت به تولید آن حدود ۱۰ تا ۱۲ برابر حد قابل تحمل یا تاب‌آوری سرزمینی است.
به گزارش ایرنا، خاک از منابع تجدیدپذیر به شمار می‌رود اما براساس منابع مختلف تشکیل هر سانتی‌متر خاک در شرایط مختلف آب و هوایی از ۱۰۰ تا ۱۰۰۰۰ سال طول می‌کشد، در این میان فرسایش عامل اصلی تخریب آن است که این تأثیر در کشورهای مختلف با در نظر گرفتن شرایط آن متفاوت است.
براساس آمار فرسایش آبی خاک در کشور سالانه به‌طور متوسط حدود ۶ تن در هکتار است، اما مسأله مهم این آمار نیست بلکه معیاری است که با آن سنجیده می‌شود مانند «فرسایش قابل تحمل» که اگر وضعیت خاک کشور را با آن بسنجیم مشخص می‌شود که در شرایط بحرانی قرار داریم.
البته این وضعیت فقط مختص ایران نیست چون با توسعه جوامع انسانی و افزایش جمعیت نیاز به موادغذایی و ساخت و ساز بیش از پیش احساس شد و این مسأله موجب تخریب خاک و آسیب رساندن به اجزای مختلف آن شده است؛ بر این اساس پنجم دسامبر (۱۵ آذر) از سوی سازمان ملل به عنوان روز جهانی خاک معرفی شده است.
بزرگداشت این روز از طرف جامعه جهانی بیانگر لزوم توجه هرچه بیش‌تر به این سرمایه عظیم خدادادی است که به علت افزایش نیازهای روزافزون جمعیت جهان تحت فشار مضاعف قرار گرفته است.
شعار امسال روز جهانی خاک «هر کسی باید نقش خودش را در رفع آلودگی خاک ایفا کند» تعیین شده که حسین اسدی عضو انجمن علوم خاک ایران در این باره گفت: ما این شعار را به مفهوم «پیش به سوی رفع آلودگی خاک» ترجمه کردیم.
وضعیت بحرانی کشور در فرسایش خاک
اسدی در این زمینه گفت: خاک بر اثر عوامل مختلفی تخریب می‌شود که مهم‌ترین آن فرسایش است که شامل هم فرسایش آبی و هم بادی می‌شود.
وی افزود: فرسایش آبی در سال به‌طور متوسط حدود ۶ تن در هکتار و در فرسایش بادی آمار مقداری متناقض است؛ به‌طور کلی حدود ۳۵۰ تا ۵۰۰ میلیون تن در سال فرسایش بادی داریم و خاک از دست می‌دهیم.
عضو انجمن علوم خاک ایران تأکید کرد: مسأله‌ای مهم این آمار‌ها و اعداد نیست بلکه باید آنها را با معیاری مشخص بسنجیم که به آن «فرسایش قابل تحمل» می‌گوییم؛این فرسایش با توجه به میزان خاک‌سازی و اثرات زیست‌محیطی که دارد سنجیده می‌شود.
وی گفت: اگر این ۶ تن در سال را با میزان خاک‌سازی در کشور مقایسه کنیم وضعیت ما بسیار بحرانی است چون میزان خاک‌سازی در ایران به‌طور متوسط سالانه کم‌تر از نیم تن در هکتار است و برای تشکیل هر سانتی‌متر خاک حداقل ۵۰۰ سال زمان نیاز است، بنابراین وقتی این عدد‌ها را کنار هم قرار می‌دهیم می‌بینم که از دست دادن خاک ما بر اثر فرسایش بیش از ۱۰ تا ۱۲ برابر حد قابل تحمل یا همان تاب‌آوری سرزمینی است.
استاد دانشگاه تهران اظهارداشت: در واقع خاکی را که ۳۰ تا ۴۰ سانتی‌متر آن طی هزاران سال ساخته شده ممکن است طی چند سال با مدیریت غلط از دست بدهیم و جایگزینی آن تقریباً غیرممکن خواهد بود.
حدود ۶٫۷ دهم میلیون هکتار از اراضی کشاورزی آبی در سطوح مختلفی شوری دارند
اسدی گفت: عامل بعدی تخریب خاک، شوری است؛ ایران در منطقه خشک و نیمه‌خشک با میزان بارندگی کم واقع شده و بخش‌های زیادی از کشور کیفیت آب‌های آبیاری در بخش کشاورزی آن نامناسب است، علاوه بر این برنامه‌ریزی‌های آبیاری صحیح نیز نداریم و خاک‌ها به سرعت در حال شور شدن هستند.
وی افزود: از حدود ۸ میلیون هکتار زمین آبی که داریم حدود ۶٫۷ دهم میلیون هکتار آن در سطوح مختلفی شوری دارد و این شوری‌ها به دلیل آبیاری و برنامه‌ریزی غلط در حال افزایش است.
تغییر کاربری عامل دیگر تخریب خاک
عضو انجمن علوم خاک ایران گفت: تغییر کاربری چه در مراتع با دامنه‌های پرشیب و چه جنگل از دیگر عوامل تخریب خاک است؛ پوشش گیاهی حافظ خاک است وقتی با کشاورزی آن را از بین می‌بریم؛ در واقع خاک را از دست می‌دهیم در برخی موارد که این از دست دادن دائمی است. فرسایش خاک در تغییر کاربری به مناطق مسکونی و صنعتی نرخ بالایی دارد و در این شرایط خاک را به‌طور کامل از دست می‌دهیم.
وی افزود: خاک موجب نفوذ باران به منابع زیرزمینی و تقویت منابع می‌شود بنابراین یکی از نتایج آنی تغییر کاربری این است که وقتی باران می‌بارد دیگر در خاک نفوذ نمی‌کند و بلافاصله به سیل تبدیل می‌شود.
استاد دانشگاه تهران گفت: تراکم در خاک نیز مسأله مهمی است، در مناطق کشاورزی و مراتع، دام‌های زیادی وجود دارد که این مسأله موجب از بین رفتن پوشش گیاهی و کاهش کیفیت خاک می‌شود.
آلودگی نفتی و هوا از دیگر عوامل تأثیر‌گذار بر تخریب خاک
اسدی افزود: مسأله بعدی آلودگی خاک است که در برخی از خاک‌های ما بروز پیدا کرده، آلودگی‌های نفتی در اطراف پالایشگاه‌های و تأسیسات نفتی زیاد است، همچنین دفع غیراصولی زباله و فاضلاب‌های شهری نیز آلودگی خاک را به همراه دارد.
وی اظهارداشت: مناطق آلوده به صورت لکه در اطراف مناطق صنعتی و برخی معادن وجود دارد اما به آن گستردگی که بخواهد نگرانی ایجاد کند نیست چون خاک ظرفیت بسیار بالایی برای جذب آلودگی‌ها دارد اما اگر این ظرفیت پر شود خطرناک است.
اسدی گفت: آلودگی هوا هم بر آلودگی خاک تأثیر‌گذار است، وقتی باران می‌بارد هوا به ظاهر تمیز می‌شود اما این آلودگی وارد آب و خاک می‌شود و بعد می‌تواند وارد زنجیره‌غذایی شود.
آمار رسمی درباره قاچاق خاک وجود ندارد
اسدی درباره قاچاق خاک به عنوان یکی دیگر از عوامل تخریب اشاره کرد و گفت: در مورد قاچاق خاک آمار رسمی وجود ندارد و به نظر نمی‌رسد خیلی مسأله جدی باشد، در واقع به گستردگی فرسایش، شوری و آلودگی‌ها نیست.
کاهش مواد آلی خاک
وی اظهارداشت: عامل دیگر تخریب این است که موادآلی و بنیه حاصلخیزی خاک را به ویژه در اراضی کشاورزی به علت بهره‌برداری‌های غلط در کشاورزی، استفاده نکردن از کودهای آلی و مصرف زیاد کودهای شیمیایی از دست داده‌ایم که می‌تواند تبعات آلودگی زیست‌محیطی و سلامتی به همراه داشته باشد.
اسدی گفت: در برخی مناطق بقایای گیاهی را آتش می‌زنند که این کار موجب تخریب خاک و از بین رفتن موادآلی می‌شود، در واقع کشاورزی ما یک کشاورزی سنتی است و ادوات خاک‌ورزی روی آن اثر دارد؛ باید به سرعت به سمت کشاورزی پایدار که در آن شخم حفاظتی زده می‌شود پیش رویم که در این راستا وزارت جهاد کشاورزی باید برنامه کشاورزی حفاظتی را در اولویت کارهای خود قرار دهد که در بلندمدت می‌تواند منجر به افزایش ماده آلی خاک شود.
خاک منشأ ورود حدود ۳۰ درصد کربن به اتمسفر
عضو انجمن علوم خاک با اشاره به اینکه این ماده‌آلی بسیار به بحث تغییر اقلیم مرتبط است، افزود: انتشار کربن به اتمسفر علت اصلی تغییر اقلیم است و بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود ۳۰ درصد از کل انتشار کربن به اتسمفر ماده آلی است که سالیان سال در خاک‌ها ذخیره شده و ما با مدیریت غلط، شخم و ایجاد شیار و تغییر کاربری آن را آزاد و به اتمسفر می‌فرستیم. به عبارتی منشأ حدود ۳۰ درصد کربنی که وارد اتمسفر می‌شود از خاک است.
وی ادامه‌داد: بقایای گیاهی وارد خاک شده و به ماده‌آلی تبدیل می‌شود که حاصلخیزی خاک را زیاد می‌کند اما وقتی آن را می‌سوزانیم به کربن تبدیل و وارد اتمسفر می‌شود، در خاک هم کربن زیادی ذخیره شده که وقتی غلط مدیریت می‌کنیم اکسید شده و وارد اتمسفر می‌شود.
اسدی گفت: مسأله فقط به حفاظت از خاک بر نمی‌گردد بلکه با تغییر اقلیم و وقوع سیل مرتبط است، اگر خاک‌های حفاظت شده مناسبی داشته باشیم بسیاری از این سیل‌ها اتفاق نمی‌افتد.
وی اظهارداشت: سالانه به‌طور متوسط حدود هزار میلیارد تومان صدمات سیل داریم بخشی هم که صدمات جانی است قابل جبران نیست در حالی‌که اینها قابل پیشگیری است، اگر خاک و جنگل مناسب داشته باشیم و مراتع را حفظ کنیم می‌توانیم از خیلی از این سیل‌ها جلوگیری کنیم.
استاد دانشگاه تهران افزود: بحث گرد و غبار هم ناشی از تخریب خاک و فرسایش بادی خاک است که امروزه به معضلی در کشور تبدیل شده است.
وی به تأثیر فرسایش خاک در تالاب‌ها اشاره کرد و گفت: تالا‌های زیادی مانند انزلی به علت فرسایش زیاد با رسوب پر شده است، عمق تالاب انزلی به‌طور متوسط از ۸ تا ۱۰ متر به کم‌تر از دو متر رسیده است که علاوه بر این آلودگی‌های زیادی نیز همراه خاک وارد تالاب‌ها می‌شود.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.