روش غلط برگزاری مناقصه از علل تأخیر در پروژه‌های عمرانی ریلی حمیدرضا احدی – عبدا… سپاهی نگاهی به سوابق موجود در مورد پروژه‌های عمرانی ملی و از جمله پروژه‌های ریلی حاکی از آن است که در موارد متعددی این پروژه‌ها در موعد پیش‌بینی شده به اتمام نمی‌رسد و بعضاً در چندین نوبت زمان اجرای آن […]
روش غلط برگزاری مناقصه از علل تأخیر در پروژه‌های عمرانی ریلی
حمیدرضا احدی – عبدا… سپاهی
نگاهی به سوابق موجود در مورد پروژه‌های عمرانی ملی و از جمله پروژه‌های ریلی حاکی از آن است که در موارد متعددی این پروژه‌ها در موعد پیش‌بینی شده به اتمام نمی‌رسد و بعضاً در چندین نوبت زمان اجرای آن تمدید می‌شود. افزایش زمان اجرای پروژه‌ها غالباً همراه با افزایش هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم اجرای پروژه است و چنین وضعیتی معمولاً منجر به غیراقتصادی شده پروژه و اتلاف گسترده منابع ملی می‌شود. در این مقاله عوامل مؤثر در بروز تأخیر در اجرای پروژه‌های ریلی شناسایی شده و با استفاده از روش‌های اقتصاد مهندسی خسارات ناشی از این تأخیرات محاسبه، ارزیابی و تحلیل می‌شود در زمینه پروژه‌های عمرانی شهری نیز این دلایل را جزو اصلی‌‌ترین تأخیر در پروژه‌های ریلی دانسته‌اند:
عدم تأمین بودجه کافی در زمان مناسب ۲- عدم رفع متعارضین (ملکی، ترافیکی، تأسیساتی و…) در زمان مناسب ۳- قیمت‌دهی نامناسب پیمانکاران جهت برنده شدن در مناقصه ۴- وجود پیمانکاران دولتی و خصوصی و حمایت از آن‌‌ها در زمان مناقصه و اجرای پروژه ۵- ضعف در منابع مالی پیمانکار ۶- ضعف در مدیریت اجرایی پیمانکار ۷- ضعف قوانین و مقررات در ارجاع کار به پیمانکار ۸-نبود فهرست بهای پایه برای فعالیت‌های درون شهری ۹-دقت پایین در برآورد احجام ۱۰- نداشتن دید اجرایی و کارگاهی طراحان ۱۱-تأخیر در تهیه نقشه‌ها در حین کار ۱۲-تأخیر در تصمیم‌گیری‌های حساس در حین پروژه.
در مطالعه موردی پروژه‌های سازمان نوسازی و مدارس، ضعف سیستم برنامه‌ریزی و اجرایی کشور نیز در ایجاد تأخیر مؤثر دانسته شده و بر از هم گسیختگی عوامل برنامه‌ریزی، طرح ریزی و بودجه‌ریزی یا به تعبیری عدم ارتباط برنامه‌های کلان بخشی و منطقه‌ای و ارزیابی طرح‌ها تأکید گشته است.
در پژوهشی که به منظور بررسی مشکلات فراروی پیمانکاران انجام شده، بخشنامه‌های صادره غیرشفاف عنوان شده است. ازجمله مشکلات پیمانکاران که تأثیر به‌سزایی در ایجاد تأخیر دارد واقعی نبودن ضرایب تعدیل و شرایط عمومی پیمان است.
مطالعات اولیه ناقص یا اشتباه و اشکالات نقشه‌ها از سوی طراحان و یا کارفرما زمان و هزینه پروژه‌ها را به شدت افزایش داده و بعضاً باعث توقف پروژه می‌شود.
روال نامناسب تخصیص بودجه در طرح‌های عمرانی و قوانین برگشت اعتبار در پروژه‌های سیلو بیش از سایر عوامل باعث تأخیر می‌شود. واگذاری پروژه‌ها از طریق برگزاری مناقصاتی که به قیمت حداقل، بیشترین توجه می‌شود، گا‌هی پیمانکاران را به اعلام قیمت پایین‌تر از قیمت واقعی تشویق می‌کند و این خود منجر به بروز مشکلات بعدی می‌شود.
در پژوهشی که در زمینه پروژه‌های سدسازی انجام شده است از این علل یاد شده است: ۱-جابه‌جایی مدیران و تصمیم‌گیرندگان در سطوح مختلف کارفرما که باعث کندی کار‌ها و عدم آشنایی با توافقات و مسائل قبلی می‌شود.۲-همزمانی طراحی و اجرا در طرح‌های سدسازی که سبب مشخص نبودن محدوده کار‌ها و عدم آشنایی با توافقات و مسائل قبل می‌شود.۲-همزمانی طراحی و اجرا در طرح‌های سدسازی که سبب مشخص نبودن محدوده کار شده و تغییرات مداوم پروژه را به دنبال دارد.۳- عدم حضور مستمر و با برنامه طراحان در کارگاه.
نارضایتی نیروی کار در پروژه‌های بزرگ آب از موضوعاتی است که نتیجه‌اش کند پیش رفتن پروژه و ایجاد تأخیر است.
۵- علل تأخیر در اجرای پروژه‌های حمل و نقل ریلی
نتایج پرسش‌نامه علل تأخیر در اجرای پروژه‌های عمرانی ریلی در جدول آمده است:
باتوجه به میانگین نظرات اعلام شده و رتبه‌بندی دلایل تأخیر براساس این امتیازات، می‌توان ادعا کرد که به ترتیب عوامل مالی، مدیریتی، قوانین و مقررات و عوامل فنی و اجرایی مهم‌ترین عوامل مؤثر در ایجاد تأخیر در اجرای پروژه‌های صنعت ریلی است.
۶- توصیه‌هایی برای کاهش میزان تأخیرات در اجرای پروژه‌های عمرانی ریلی
باتوجه به نتایج به دست آمده از جدول شماره ۴ توصیه‌های زیر به منظور کاهش تأخیرات در هر گروه از عوامل اشاره شده پیشنهاد می‌شود.
۶-۱ توصیه‌های مالی
– فراهم کردن امکان گشایش اعتبار ریالی و کاهش درگیری مالی کارفرما و مجری به دلیل تأخیر در تسویه حساب‌های مالی.
– تصویب و شروع عملیات اجرایی پروژه‌های جدید صرفاً در محدوده منابع مالی موجود.
– فراهم کردن امکان استفاده از منابع مالی و بین‌المللی.
جدول: علل تأخیر در پروژه‌های عمرانی ریلی
اولاولویتویتاولویت
علت تأخیر در پروژه‌های عمرانی ریلی
طبقه‌بندی
۱
عدم تأمین به موقع اعتبار از سوی کارفرما
مالی
۲
تورم و شرایط نامطلوب اقتصادی
۳
ضعف در سیستم برنامه‌ریزی و اجرایی کشور
مدیریتی
۴
کسری بودجه
۵
عدم برنامه‌ریزی صحیح منابع و هزینه و زمان
۶
استملاک اراضی
۷
ضعف در منابع مالی پیمانکار
۸
واقعی نبودن ضرایب تعدیل
قوانین و مقررات
۹
مدت زمان غیرکارشناسی تحمیل شده از سوی کارفرما
۱۰
تغییر در محدوده پروژه و دخالت‌های کارفرما
۱۱
تأخیر در تصمیم‌گیری‌های حساس در حین انجام پروژه
۱۲
نواقص طراحی و مشاوره و نداشتن دید اجرایی
فنی و اجرایی
۱۳
جابه‌جایی مدیران و اعمال سلیقه کارفرما
۱۴
نقص فهرست بها
۱۵
حمایت از پیمانکاران دولتی و خصوصی در زمان مناقصه و اجرای پروژه
۱۶
تأخیر در تهیه نقشه‌ها در حین کار
۱۷
عدم تخصیص فنی کارفرما
۱۸
روش غلط برگزاری مناقصه (پایین‌‌ترین قیمت)
۱۹
عدم گزارش به موقع قصور پیمانکار
۲۰
مشکلات فنی و نیروی کار پیمانکار
۲۱
عدم رعایت پیش‌نیازهای اجرایی
۲۲
ضعف قوانین و مقررات در ارجاع کار به پیمانکار
۲۳
نقص‌های پیمان و شرایط عمومی پیمان
۲۴
مشکلات ناشی تعطیلات رسمی
سایر عوامل
۲۵
حوادث و بلایای طبیعی
۶- ۲توصیه‌های مدیریتی
– استفاده از استانداردهای مدیریت پروژه از جمله PMBOK جهت مدیریت صحیح و همه‌جانبه پروژه
– الزام کارفرما به استفاده از تکنیک Portfolio (مدیریت سبد پروژه) جهت تخصیص صحیح منابع
– تهیه برنامه یکپارچه به نحوی که برنامه زمینه تدارکات، برنامه زمانی سفارش، زمان سفارش تدارکات، انبارداری و کنترل موجودی‌‌ها به همراه برنامه‌ریزی برای سایر فرایندهای پروژه به صورت یکپارچه صورت پذیرد.
– مدیریت صحیح ریسک تدارکات پروژه (تأخیر در دریافت مصالح مورد نیاز و یا کیفیت پایین) که این موارد باید پیش‌بینی و راهکار مقابله یا کاهش آن در نظر گرفته شود.
– استقرار واحد مستقل کنترل پروژه در شرکت‌های عمرانی ریلی
– حل کامل موانع تملک اراضی و رفع معارضات قبل از آغاز پروژه‌های ریلی و پیش‌بینی و تأمین به موقع اعتبار لازم جهت پرداخت غرامت معارضین.
۶ -۳راهکارهای مربوط به قوانین و مقررات
– اصلاح روش انتخاب پیمانکار به گونه‌ای که به سوابق پیمانکار به‌خصوص در زمینه رعایت زمان، هزینه و کیفیت اجرای پروژه‌های ریلی قبلی پیمانکار توجه بیشتری شود.
– به‌روز رسانی و تکمیل فهرست بهای پروژه‌های ریلی براساس اقلام و قیمت‌های واقعی بازار
– اصلاح ضرایب تعدیل به گونه‌ای که با سازوکار مشخص بتوان نظرات معقول نمایندگان اصناف و پیمانکاران را در آن دخیل کرد.
– اصلاح شرایط پیمان به‌خصوص در زمینه در نظر گرفتن هزینه خسارت به نفع پیمانکار در مواقعی که تأخیر مستقیماً ناشی از قصور کارفرما است.
– استفاده از فلسفه ساخت و ساز ناب (lean construction) جهت اصلاح سیستم‌های کلان برنامه‌ریزی کشور و وزارت راه و شهرسازی و شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران.
– بررسی آنالیز دقیق قیمت در هنگام برگزاری مناقصه.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.